Επιμέλεια - Μετάφραση: Αν. Παπακρίβου1 – Παν. Σκριμιζέας2
1 Μαθηματικός – Μετεωρολόγος EMY, MSc στη διαχείριση φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών
2 Μαθηματικός – Μετεωρολόγος EMY, MSc στη Μετεωρολογία και Κλιματολογία
Το 1960, το Εκτελεστικό Συμβούλιο του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού καθιέρωσε την Παγκόσμια Ημέρα Μετεωρολογίας για να ευαισθητοποιήσει το κοινό ως προς τις υπηρεσίες που παρέχονται από τις Εθνικές Μετεωρολογικές Υπηρεσίες και τον ΠΜΟ. Οι υπηρεσίες αυτές περιλαμβάνουν την παρατήρηση, τη συλλογή, την επεξεργασία και τη διάδοση μετεωρολογικών, υδρολογικών και άλλων συναφών δεδομένων και των προϊόντων. Η 23Η Μαρτίου επιλέχθηκε ως ημέρα εορτασμού της ημερομηνίας έναρξης ισχύος της Σύμβασης του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού.
Ο καιρός και το κλίμα δεν γνωρίζουν εθνικά σύνορα. Ο μετασχηματισμός επομένως του Διεθνούς Μετεωρολογικού Οργανισμού στον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό (ΠΜΟ), το 1950 ήταν μια ουσιώδης συμβολή στην ανάγκη για ενίσχυση της παγκόσμιας συνεργασίας στον συγκεκριμένο επιστημονικό τομέα.
Ο στόχος του ΠΜΟ είναι αφενός η μείωση της απώλειας ανθρώπινων ζωών και περιουσιών από καταστροφικά γεγονότα που σχετίζονται με τον καιρό, το κλίμα και το νερό, και αφετέρου η προώθηση του καθολικού στόχου της βιώσιμης ανάπτυξης και της προστασίας του περιβάλλοντος και του κλίματος για τις σημερινές και τις μελλοντικές γενεές.
Το θέμα της Παγκόσμιας Ημέρας Μετεωρολογίας του 2013 είναι «Παρακολουθώντας τον καιρό με στόχο την προστασία της ζωής και της περιουσίας», που εστιάζει στον κρίσιμο ρόλο των μετεωρολογικών υπηρεσιών στην ενίσχυση της ασφάλειας και την ανθεκτικότητας απέναντι στα καιρικά φαινόμενα. Επίσης, αποδίδει φόρο τιμής στο World Weather Watch, στο Πρόγραμμα Παγκόσμιας Παρατήρησης του Καιρού, που το 2013 γιορτάζει την πεντηκοστή επέτειο δράσης του.
Το World Weather Watch τέθηκε σε εφαρμογή το 1963, στη μέση του Ψυχρού Πολέμου, αποτελώντας ορόσημο για τη διεθνή συνεργασία. Συνδυάζει συστήματα παρατήρησης, εγκαταστάσεις τηλεπικοινωνιών και επεξεργασίας δεδομένων και Κέντρα Πρόγνωσης με στόχο τη διάδοση βασικών μετεωρολογικών και σχετικών περιβαλλοντικών πληροφοριών και υπηρεσιών σε όλες τις χώρες και αποτελεί τον πυρήνα των λειτουργικών υποδομών όλων των προγραμμάτων του ΠΜΟ καθώς και πολλών άλλων διεθνών προγραμμάτων και συνεργασιών.
Τα ακραία καιρικά φαινόμενα έχουν τεράστιες επιπτώσεις στα 7 δισεκατομμύρια του πληθυσμού του πλανήτη μας, και οι επιπτώσεις θα αυξηθούν καθώς οι οικονομίες θα αναπτύσσονται και ο παγκόσμιος πληθυσμός θα μεγαλώνει για να φτάσει τον αναμενόμενο αξιοσημείωτο αριθμό των 9,3 δισεκατομμυρίων γύρω στο 2050. Μεταξύ του 1980 και 2007, περίπου 7.500 φυσικές καταστροφές στοίχισαν τη ζωή σε πάνω από 2 εκατομμύρια ανθρώπους παράγοντας οικονομικές απώλειες που εκτιμώνται πάνω από 1,2 τρισ. Δολάρια. Περισσότερο από το 70 % των θυμάτων και σχεδόν το 80% των οικονομικών απωλειών προκλήθηκαν από κινδύνους που σχετίζονται με τις καιρικές συνθήκες, το κλίμα ή το νερό, όπως τροπικοί κυκλώνες, καταιγίδες, ξηρασίες, πλημμύρες ή σχετικών με αυτούς επιδημιών ασθενειών και παρασιτώσεις εντόμων. Με την πάροδο του χρόνου, έχει υπάρξει μια σημαντική μείωση στις απώλειες ζωής χάρη στις έγκαιρες προειδοποιήσεις των Εθνικών Μετεωρολογικών και Υδρολογικών Υπηρεσιών. Οι οικονομικές απώλειες έχουν, ωστόσο, αυξηθεί.
Περισσότερο από ποτέ, ο κόσμος χρειάζεται παγκόσμια συνεργασία για να προωθήσει και να συντονίσει την παροχή καλύτερων και περισσότερο μακροπρόθεσμων καιρικών και κλιματικών προγνώσεων και έγκαιρων προειδοποιήσεων για την προστασία της ζωής και της περιουσίας. Η Παγκόσμια Ημέρα Μετεωρολογίας του 2013 προσφέρει μια ευκαιρία για να ενισχύσει αυτό το μήνυμα και να συμβάλει στην αντιμετώπιση των προκλήσεων του 21ου αιώνα.
Η παρατήρηση του καιρού είναι σχεδόν τόσο παλιά όσο και η ίδια η ανθρωπότητα. Ο πρωτόγονος άνθρωπος μπορούσε σε κάποιο βαθμό να προβλέψει τον καιρό παρατηρώντας τον ουρανό και τη συμπεριφορά των φυτών και των ζώων. Αλλά ενώ κάποιοι εξακολουθούν να βασίζονται σε τοπικές παρατηρήσεις των φυσικών φαινομένων για να προβλέψουν τις καιρικές συνθήκες, η σημαντική πρόοδος της τεχνολογίας, της επιστήμης και της διεθνούς συνεργασίας έχει δώσει ώθηση στη μετεωρολογική επιστήμη και τη δυνατότητα παροχής αξιόπιστων προγνώσεων για όλο και μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 50 ετών, η παρατήρηση και η πρόγνωση του καιρού έχει γίνει μια ιδιαίτερα περίπλοκη επιστημονική δραστηριότητα αφιερωμένη, κυρίως στην προστασία της ζωής και της περιουσίας ανά τον κόσμο. Η συνεχής βελτίωση της επιστημονικής πρόγνωσης καιρού έχει σώσει πολλές ζωές και έχει συμβάλει σημαντικά στη βιώσιμη ανάπτυξη. Όλοι, από τον αγρότη και τον πολεοδόμο μέχρι το προσωπικό εκτάκτων αναγκών ή από τον απλό πολίτη που σχεδιάζει ένα πικ-νικ το Σαββατοκύριακο μέχρι τον κυβερνητικό αξιωματούχο επωφελούνται από τις σύγχρονες υπηρεσίες που σχετίζονται με τον καιρό και το κλίμα.
Τα οφέλη αυτά θα πολλαπλασιαστούν στο μέλλον καθώς οι μετεωρολόγοι θα παρέχουν πληροφορίες που θα είναι όλο και περισσότερο ακριβείς, μακροπρόθεσμες και προσαρμοσμένες στις απαιτήσεις του χρήστη. Οι συνεχώς αναπτυσσόμενες νέες τεχνολογίες παρατήρησης και μοντελοποίησης, βοηθούν τους επιστήμονες να προχωρήσουν στην κατανόηση του πολύπλοκου παγκόσμιου καιρικού και κλιματικού συστήματος. Ως αποτέλεσμα, σήμερα, η πρόγνωση των πέντε ημερών είναι τόσο αξιόπιστη όσο η πρόγνωση του διημέρου πριν από 25 χρόνια. Οι μετεωρολόγοι και οι κλιματολόγοι έχουν αρχίσει να κάνουν και εποχικές αλλά και πιο μακροπρόθεσμες προγνώσεις και να θολώνουν τα όρια μεταξύ της καιρικής και της κλιματικής πρόγνωσης αναπτύσσοντας «ενιαίες καιρικές και κλιματικές προγνώσεις».
Οι τεχνολογικές βάσεις για την επιστημονική πρόγνωση του καιρού καθορίστηκαν από την εφεύρεση του θερμομέτρου, του βαρομέτρου και άλλων οργάνων μέτρησης κατά τον 17ο αιώνα. Χάρη σε αυτές τις ανακαλύψεις ξεκίνησε το 1654 το πρώτο διεθνές δίκτυο μετεωρολογικών σταθμών, το οποίο περιελάμβανε 11 συνολικά σταθμούς σε Αυστρία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία και Πολωνία. Ένα δίκτυο με 37 σταθμούς στην Ευρώπη και δύο στη Βόρεια Αμερική ιδρύθηκε το 1780. Το 1849 ο ηλεκτρικός τηλέγραφος του Μορς έκανε εφικτή τη σχεδόν άμεση μετάδοση και ανταλλαγή των αναφορών καιρού που παράγονταν από τέτοια δίκτυα.
Ο ήλιος θερμαίνει τον Ισημερινό περισσότερο από ό, τι ζεσταίνει τους πόλους. Η ατμόσφαιρα και οι ωκεανοί ανταποκρίνονται σε αυτή την ανισορροπία με την ανακατανομή της ενέργειας που δεσμεύεται πάνω από τη Γη. Οι προκύπτουσες κυκλοφορίες του ανέμου διαμορφώνονται με βάση την περιστροφή της Γης γύρω από
κεκλιμένο της άξονα, τους βασικούς νόμους της θερμοδυναμικής και της φυσικής, καθώς και τη μη γραμμική φύση πολύπλοκων συστημάτων. Αυτές τις κυκλοφορίες τις βιώνουμε ως καιρό.
Η βελτίωση των μετεωρολογικών παρατηρήσεων και της υπολογιστικής ισχύος παρείχαν στους επιστήμονες τη δυνατότητα επίτευξης σημαντικής προόδου σε ότι αφορά τον προσδιορισμό και κατανόηση των προτύπων-κυκλοφοριών και των κύκλων των καιρικών και κλιματικών συστημάτων. Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών 1980 και '90 βελτιώθηκε σημαντικά η ικανότητά μας να προβλέπουμε εποχιακά πρότυπα-κυκλοφορίες, ιδιαίτερα στους τροπικούς, χάρη στις μεγάλες διεθνείς προσπάθειες για την βελτίωση των παρατηρήσεων και της κατανόησης του τρόπου με τον οποίο αλληλεπιδρούν οι ωκεανοί και η ατμόσφαιρα.
Η πιο σημαντική τέτοια κυκλοφορία είναι η γνωστή ως Ελ Νίνιο (El Niño / Southern Oscillation - ENSO), που είναι αποτέλεσμα των αλληλεπιδράσεων μεταξύ της ατμόσφαιρας και του ωκεανού στην τροπική περιοχή του Ειρηνικού Ωκεανού και συνδέεται με μεγάλες κλιματικές διακυμάνσεις σε όλο τον κόσμο.
Αυτή η αυξανόμενη κατανόηση του πώς η ατμόσφαιρα, οι ωκεανοί και η επιφάνεια της γης αλληλεπιδρούν, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη βελτίωση της πρόγνωσης του καιρού και του κλίματος. Καθώς οι επιστήμονες συνεχίζουν να μελετούν το κλιματικό σύστημα, θα είναι όλο και πιο σίγουροι για τις γνώσεις τους σε σχέση με αυτές της μεγάλης κλίμακας κλιματικές κυκλοφορίες και τις επιπτώσεις τους. Αυτό με τη σειρά του θα παράσχει περισσότερο χρόνο για τη λήψη αποτελεσματικών μέτρων για την προστασία της ζωής και της ιδιοκτησίας από ακραία καιρικά και κλιματικά φαινόμενα.
Οι μετεωρολογικές παρατηρήσεις και η πρόγνωση του καιρού έχουν κάνει αξιοσημείωτη πρόοδο κατά τη διάρκεια των τελευταίων 50 ετών και αυτό αποτελεί ένα από τα πιο εντυπωσιακά επιστημονικά επιτεύγματα γενικά. Τα επόμενα 50 χρόνια υπόσχονται να είναι
τουλάχιστον εξίσου συναρπαστικά. Οι μετεωρολόγοι θα συνεχίσουν να βελτιώνουν τα προϊόντα τους καθιστώντας τις πληροφορίες πιο εξειδικευμένες και προσαρμοσμένες στις απαιτήσεις συγκεκριμένων χρηστών, σε τομείς όπως η γεωργία, οι υδάτινοι πόροι, η δημόσια υγεία και η αστική διαχείριση. Η μελλοντική πρόοδος θα καθοδηγείται από τις αυξανόμενες απαιτήσεις για μεγαλύτερη ασφάλεια και προστασία, ενώ οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα καθοδηγήσουν, επίσης, την έρευνα για αύξηση της αντοχής απέναντι στις καιρικές και κλιματικές συνθήκες.
Η καλύτερη κατανόηση του κλίματος και του καιρού θα υποστηρίξει τις πολιτικές για την αειφόρο ανάπτυξη. Θα συμβάλει στην προσπάθεια της ανθρωπότητας για αλληλεπίδραση με βιώσιμο τρόπο με το φυσικό περιβάλλον, παρά τις αναπτυσσόμενες οικονομίες και τους πληθυσμούς. Για παράδειγμα, οι βελτιωμένες προγνώσεις θα στηρίξουν τις προσπάθειες για τη μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας της διαχείρισης των υδάτινων πόρων, την ορθολογική διαχείριση της κατανάλωσης ενέργειας μέσω του βέλτιστου χρονισμού παραγωγής των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καθώς και της στοχευμένης κατανομής των πόρων τόσο στην αγροτική παραγωγή όσο στον τομέα των κατασκευών και των μεταφορών.
Πιο εξειδικευμένες και αξιόπιστες προγνώσεις θα ενισχύσουν τους κάθε είδους διαχειριστές των πόρων και τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων για καλύτερο βραχυπρόθεσμο σχεδιασμό και μακροπρόθεσμες στρατηγικές. Οι βελτιωμένες καιρικές προγνώσεις θα επιτρέψουν στους γεωργούς να προσαρμοστούν πιο γρήγορα στην έλευση πάρα πολλής ή πολύ λίγης βροχής, ενώ η βελτίωση των κλιματικών προγνώσεων θα τους καθοδηγήσει στη φύτευση της βέλτιστης καλλιέργειας προσαρμοσμένης στις συνθήκες της επόμενης σεζόν. Οι διαχειριστές των καταστροφών θα οργανώσουν έγκαιρα και ακριβέστερα την διάθεση των πόρων για πιθανές πλημμύρες ή καταιγίδες. Οι ομάδες δημόσιας υγείας θα αναπτύξουν πιο έγκαιρες και αποτελεσματικές εκστρατείες εμβολιασμού για τις ασθένειες που σχετίζονται με τις καιρικές συνθήκες και το κλίμα.
Η επέκταση των μεγαλουπόλεων τα επόμενα χρόνια θα είναι ένας ιδιαίτερα σημαντικός παράγοντας στην καθοδήγηση των προσπαθειών των μετεωρολόγων. Πολλές μετεωρολογικές υπηρεσίες για να βοηθήσουν τα αστικά κέντρα να διαχειριστούν την
ιδιαίτερη ευαισθησία τους σε ακραία γεγονότα, θα οργανώσουν πυκνότερα αστικά δίκτυα παρακολούθησης του καιρού. Θα επιδιώξουν να αυξήσουν την ανθεκτικότητα των πόλεων με την ανάπτυξη εξατομικευμένων προγνωστικών προϊόντων που θα συσχετίζουν καιρικά - κλιματικά δεδομένα με κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες. Τα προϊόντα αυτά θα
χρησιμοποιηθούν για τη διαχείριση περίπλοκων διαδικασιών προστασίας πληθυσμών και ς
και συστημάτων που μπορεί να πληγούν από τον καιρό όπως ύδρευση, αποχέτευση, υπόγειες μεταφορές και ενέργεια.
Για να γίνουν όλα αυτά πραγματικότητα, οι κυβερνήσεις και οι ερευνητές παγκοσμίως θα πρέπει να συνεργαστούν πιο στενά από ποτέ για θέματα και συστήματα διαχείρισης και ελέγχου που σχετίζονται με τον καιρό, το κλίμα και το νερό. Θα πρέπει να επενδύσουν σε νέα μέσα για τη βελτίωση των παρατηρήσεων των μεταβλητών που σήμερα παρακολουθούνται, καθώς και για την ανίχνευση μεταβλητών που προς το παρόν δεν μετρώνται. Με τον τρόπο αυτό, η διεθνής κοινότητα θα υλοποιήσει το πραγματικά συναρπαστικό όραμα της εφαρμογήs της επιστήμης και της τεχνολογίας για την επίλυση ορισμένων από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της ανθρωπότητας.
Πηγή: WMO Brochure 2013 “WATCHING THE WEATHER TO PROTECT LIFE AND PROPERTY” www.wmo.int
1
