Αγχος και κατάθλιψη φέρνουν διαταραχές στους εφήβους

ΕΧΟΥΝ ΑΥΞΗΘΕΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΑΝΔΗΜΙΑ, ΤΟΝΙΣΤΗΚΕ ΣΕ ΗΜΕΡΙΔΑ ΧΘΕΣ ΤΟ ΑΠΟΓΕΥΜΑ ΣΤΟ «ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΕΙΟ»

«...Άγχος και κατάθλιψη στους εφήβους έχουν τεκμηριωμένα αυξηθεί μετά την πανδημία και αποτελούν υπόβαθρο άλλων ψυχικών διαταραχών που αναπτύσσονται κατά τη διάρκεια της εφηβείας, όπως οι διαταραχές διατροφής, χρήση ουσιών, αυτοτραυματισμοί, ακόμη και οι διαταραχές στο φάσμα της ψύχωσης» τόνισε η κλινική ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια, ΕΔΙΠ Τμήμα Ιατρικής ΕΚΠΑ, συν-υπεύθυνη Προγραμμάτων Εκπαίδευσης στη Συστημική Συμβουλευτική και Ψυχοθεραπείας Ε.Π.ΙΨ.Υ., Βαλέρια Πομίνι, μιλώντας χθες το απόγευμα σε ημερίδα με τίτλο «Έφηβος και οικογένεια, Τραύμα και Ενδοοικογενειακές Σχέσεις», στο «Χατζηγιάννειο» Πνευματικό Κέντρο Δήμου Λαρισαίων.

Την ημερίδα διοργάνωσε η Περιφέρεια Θεσσαλίας, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Ψυχοκοινωνικής Ανάπτυξης (Ι.Ψ.Α.) και τον Δήμο Λαρισαίων, συνεχίζοντας τη διοργάνωση του Κύκλου Ομιλιών για το έτος 2024-2025, με κύριο θέμα την εφηβεία. Στην εκδήλωση, εκτός της κ. Βαλέρια Πομίνι, μίλησαν, επίσης, ο ψυχίατρος, παιδοψυχίατρος, ψυχαναλυτής, Ελληνική Ψυχαναλυτική Εταιρεία (Ε.Ψ.Ε.), Αθανάσιος Αλεξανδρίδης και η MPsych ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεύτρια παιδιών, εφήβων, Ελληνική Εταιρεία Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας Παιδιού και Εφήβου, Έφη Λιγνού. Χαιρετίζοντας την εκδήλωση ο αντιπεριφερειάρχης Υγείας κ. Βαγγέλης Αποστόλου σημείωσε ότι: «Σχέσεις γεμάτες προκλήσεις, τόσο για τους νέους όσο και για τις οικογένειeς. Οι προκλήσεις, και ιδιαίτερα στην εποχή μας, τα χρόνια που διανύουμε, επηρεάζουν βαθιά τη συναισθηματική ανάπτυξη και τις οικογενειακές ισορροπίες. Μέσα από τις εισηγήσεις και τις συζητήσεις της σημερινής συνάντησης, είναι ευκαιρία να κατανοήσουμε καλύτερα και να αναζητήσουμε τρόπους στήριξης και ενδυνάμωσης των οικογενειών».
Ανοίγοντας τον κύκλο ομιλιών, η Έφη Λάγιου-Λιγνού an;eptyje to θέμα «Διαδρομές επιστροφής στο μέλλον;», σημειώνοντας ότι: «Η εφηβεία ως μια μεταβατική φάση στην αναπτυξιακή πορεία αναδιοργανώσεων και διαφοροποίησης της εικόνας εαυτού, χαρακτηρίζεται από ρευστότητα, διακυμάνσεις και αντιφάσεις, με παλινδρομήσεις στην υπηρεσία της επανεκκίνησης των απαρτιωτικών λειτουργιών του εαυτού, την αποδόμηση και επαναδόμηση ταυτότητας. Η αναζήτηση σεξουαλικής ταυτότητας περνάει μέσα από παράλληλες σωματοψυχικές διεργασίες και η πρωιμότερη πορεία της παιδικής σεξουαλικότητας διεγείρεται ποικιλόμορφα, καθώς οι έντονες σωματικές αλλαγές αναστατώνουν. Η αναζήτηση της νέας ταυτότητας με ορίζοντα την ενήλικη γεννητική σεξουαλικότητα ταλαντεύεται ανάμεσα σε ενδιάμεσες θέσεις και προσωρινές ταυτότητες. Η αναζήτηση ταυτότητας γίνεται αυτοσκοπός και η όποια σταθερότητα προηγούμενων δεσμών δέχεται έντονες επιθέσεις. Η πρόωρη ανάληψη ενήλικων ευθυνών και το άγχος που αυτές προκαλούν αποκαλύπτει τόσο τις ρωγμές και τα τρωτά σημεία στη δομή του ψυχισμού, όσο και τις αδυναμίες των ενηλίκων να υπερασπιστούν τις ευθύνες τους. Έτοιμες ταυτότητες προσφέρονται σε τιμή ευκαιρίας για την αποδοχή της κοινωνικής ομάδας των εφήβων. Ο διαχωρισμός φυσιολογικού-παθολογικού γίνεται δυσδιάκριτος».
«Οικογενειακή θεραπεία με εφήβους με συναισθηματικές διαταραχές» ήταν ο τίτλος της ομιλίας της Βαλέριας Πομίνι που ανέφερε ότι: «Κάθε οικογένεια είναι ένα φυσικό σύστημα με δική του ιστορία. Τα χαρακτηριστικά του καθορίζονται, εν πολλοίς, από το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο ανήκει και ως εκ τούτου δεν είναι σταθερό και δεδομένο σε ό,τι αφορά τη δομή και την οργάνωσή του. Η εφηβεία των παιδιών είναι μια σημαντική φάση στην αναπτυξιακή πορεία της οικογένειας. Αντιστοιχεί στο μέγιστο της διαδικασίας ωρίμανσης και αυτονόμησης του εφήβου, που προαναγγέλλουν την έξοδο από την πατρική οικογένεια. Η σημασία αυτής της φάσης είναι ακόμα μεγαλύτερη για τη σύγχρονη δυτική κοινωνία, όπου αφενός η σεξουαλική ωρίμανση τείνει να εμφανίζεται σε νεότερη ηλικία και αφετέρου ο πραγματικός αποχωρισμός από την οικογένεια τείνει να καθυστερεί (μακρότερες σπουδές, δυσκολία εξεύρεσης εργασίας κ.ά.). Έτσι, η «εφηβική κατάσταση» επιμηκύνεται και τροποποιεί ή επιβαρύνει τις οικογενειακές λειτουργίες, ιδιαίτερα εκείνες που σχετίζονται με την αποστολή της οικογένειας ως «βατήρα εκτόξευσης» των παιδιών στην κοινωνία. Παράλληλα, μια μακρά συνήθεια εξάρτησης από τους γονείς (υλικής, ψυχολογικής και συναισθηματικής), συνδυαζόμενη με τις αντικειμενικές δυσκολίες επαγγελματικής ένταξης, μπορεί να φρενάρει τις αναπτυξιακές και δημιουργικές ικανότητες του νέου. Οι συναισθηματικές διαταραχές στην εφηβική ηλικία αποτελούν μία κατάσταση που θέτει σε κίνδυνο τη συνολική ανάπτυξη του ατόμου και μπορεί να συνεχιστεί στην ενήλικη ζωή, με συνέπειες σε ατομικό, οικογενειακό και κοινωνικό επίπεδο. Εξ ου και η σημασία της έγκαιρης αντιμετώπισης των διαταραχών της διάθεσης. Άγχος και κατάθλιψη στους εφήβους έχουν τεκμηριωμένα αυξηθεί μετά την πανδημία και αποτελούν υπόβαθρο άλλων ψυχικών διαταραχών που αναπτύσσονται κατά τη διάρκεια της εφηβείας, όπως οι διαταραχές διατροφής, χρήση ουσιών, αυτοτραυματισμοί, ακόμη και οι διαταραχές στο φάσμα της ψύχωσης. Παράγοντες του οικογενειακού περιβάλλοντος που έχει βρεθεί να παίζουν ρόλο στην έναρξη και την εξέλιξη της διαταραχής αυτής σε παιδιά και εφήβους είναι, μεταξύ άλλων, η επικριτικότητα των γονέων, η μεταξύ τους σύγκρουση και η πτωχή επικοινωνία γονέα-παιδιού. Η συστημική οικογενειακή θεραπεία με εφήβους που παρουσιάζουν αυτές τις διαταραχές έχει αποδειχθεί αποτελεσματικό θεραπευτικό εργαλείο, διότι προσφέρει υποστηρίξει σε ολόκληρο το οικογενειακό σύστημα, αποφεύγοντας τον στιγματισμό του εφήβου.
Τον κύκλο έκλεισε ο κ. Αθανάσιος Αλεξανδρίδης, το θέμα του οποίου είχε τίτλο «Διαγενεαλογικά και συλλογικά τραύματα - Υποκειμενοποίηση κατά την Εφηβεία», για να αναφέρει ότι: «Τα διαγενεαλογικά και τα συλλογικά τραύματα χαρακτηρίζονται από υψηλά ψυχικά φορτία, τα οποία δεν έχουν καταφέρει να τα μεταβολίσουν η γενιά που εκτέθηκε σε αυτά ή η αμέσως επόμενη. Μεταφέρονται ρητά ή άρρητα, μέσα από οικογενειακές ή συλλογικές τελετουργίες στις επόμενες γενιές και αφορούν πάντα ζητήματα ταυτότητας και «ανήκειν». Συνηθέστερα το πάσχον άτομο βρίσκεται στη θέση του θύματος (με συνηθέστερο παράδειγμα σε οικογενειακό επίπεδο τον κοινωνικό αποκλεισμό, σε συλλογικό επίπεδο την γενοκτονία), αλλά μπορεί να βρίσκεται και στη θέση του επιτιθέμενου (σε κοινωνικό επίπεδο η συλλογική ενοχή του γερμανικού κράτους για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο). Η εφηβεία είναι η κατ’ εξοχήν ηλικιακή περίοδος, όπου η έννοια της ταυτότητας και η αίσθηση του ατόμου ως υποκειμένου αποδομείται και αναδομείται με ισχυρές αποκλίσεις. Οι αποκλίσεις αυτές αποτελούν διατομή του βιολογικού και του κοινωνικού και διεξάγονται σε ένα πεδίο που καλείται ο «ψυχικός χώρος» του ατόμου. Όταν το «κοινωνικό» είναι βεβαρημένο από διαγενεαλογικό ή συλλογικό τραύμα, τότε η σύνθεση στη διατομή γίνεται ιδιαίτερα δυσχερής. Θα παρουσιαστούν κατά την ομιλία πιθανές δημιουργικές και παθολογικές λύσεις».
Συντονίστρια της εκδήλωσης είναι η Σίλια Μπατρακούλη, επιστημονική υπεύθυνη Ι.Ψ.Α.
Θανάσης Αραμπατζής