Χίλια θύματα και 100 χωριά κατεστραμμένα στον ν. Λάρισας

ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΑΠΟ ΤΗΝ «Ε» ΤΟΥ 1945, ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΑ 80 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ

Η ξύλινη γέφυρα του Πηνειού στο Αλκαζάρ τα πρώτα χρόνια μετά την απελευθέρωση (αρχείο Κώστα Σπανού)

Τα ξημερώματα της 23ης Οκτωβρίου 1944, μια μεγάλη έκρηξη συντάραξε τη Λάρισα. Η ξύλινη γέφυρα του Πηνειού στο Αλκαζάρ, για μια ακόμη φορά σωριάζονταν σε ερείπια, από τους υποχωρούντες Γερμανούς ναζί. Είχε προηγηθεί η οριστική καταστροφή της από τους Νεοζηλανδούς τα ξημερώματα της 19ης Απριλίου 1941, για να καθυστερήσουν την προέλαση των κατακτητών. Τότε χάθηκε για πάντα η ομορφιά της πέτρινης γέφυρας, οθωμανικής μεν κατασκευής, αλλά από Έλληνες τεχνίτες. Η γέφυρα του Αλκαζάρ ήταν από τα εμβληματικά μνημεία της Λάρισας, τα οποία καταστράφηκαν οριστικά στη λαίλαπα του πολέμου. Αυτό ήταν το λιγότερο, μπροστά στα θύματα και στις τεράστιες καταστροφές, τις οποίες προκάλεσαν κατά την κατοχή οι γερμανο-ιταλοί δυνάστες της πόλης και του νομού.

Στις 26 Ιουνίου 1945 η «Ε» δημοσίευσε έναν πρώτο, πρόχειρο, κατάλογο των θυμάτων και καταστροφών στον νομό Λάρισας, σε ρεπορτάζ του Κ. Π. (Κώστα Περραιβού). Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, κατά τη διάρκεια της κατοχής στον νομό χάθηκαν 935 άνθρωποι, καταστράφηκαν 99 χωριά, 8.520 σπίτια καταστράφηκαν ολικώς και 787 μερικώς. Οι άστεγοι ήταν 37.366, τα καταστήματα που καταστράφηκαν ήταν 166, τα βοηθητικά οικήματα 3.633, επίσης 12 εκκλησίες και 30 σχολικά κτήρια, 58.153 ζώα αρπάχτηκαν ή σκοτώθηκαν.
Τα στοιχεία αυτά, διευκρινίζει ο Κώστας Περραιβός, συγκεντρώθηκαν τα περισσότερα, κατά την περίοδο της σκλαβιάς, με δύσκολες συνθήκες και ατελή μέσα. Όταν η πολιτεία θα κατόρθωνε να συγκεντρώσει ακριβέστερα στοιχεία, ήταν βέβαιο ότι οι αριθμοί θα αυξάνονταν.
Στην επαρχία Λαρίσης, τα στοιχεία, που παρέθεσε ο συντάκτης, είχαν ως εξής: Δολοφονήθηκαν 165 άνθρωποι. Πυρπολήθηκαν 8 χωριά, καταστράφηκαν ολοκληρωτικώς 229 σπίτια και μερικώς 279. Ένα σχολείο και 113 βοηθητικά οικήματα καταστράφηκαν επίσης. Έμειναν άστεγοι 2.347 άνθρωποι. Εκλάπησαν από τους κατακτητές 3.406 μικρά και μεγάλα ζώα και σκοτώθηκαν 20. Η επαρχία Τυρνάβου, η οποία ήταν πρωτοπόρος στη γεωργία, έπαθε τα ίδια. Σκοτώθηκαν 93 άνθρωποι, καταστράφηκαν 18 χωριά, έπαθαν ολικές ζημιές 689 σπίτια και μερικές 168. Οι άστεγοι ήταν 3.415 αγρότες. Καταστράφηκαν 37 καταστήματα, 90 βοηθητικά οικήματα, μία εκκλησία, 2 σχολεία. Σκοτώθηκαν 720 μικρά και μεγάλα ζώα και 7.429 αρπάχτηκαν από τους κατακτητές.
Η επαρχία Ελασσόνας, που ο Περραιβός αποκαλεί «το λίκνο του λαϊκού κινήματος», δέχτηκε με μεγαλύτερη μανία τα πλήγματα του κατακτητή. Την αρχή έκαναν οι Ιταλοί με το Ολοκαύτωμα του Δομενίκου και της Τσαριτσάνης και επήλθαν αγριότεροι οι Γερμανοί κατακτητές. Οι νεκροί ήταν συνολικά 481 και καταστράφηκαν 42 χωριά από τα 65 που είχε τότε η επαρχία Ελασσόνας. Πυρπολήθηκαν ή ανατινάχτηκαν 3.780 σπίτια και έμειναν άστεγοι, περιφερόμενοι νηστικοί και ανυπόδητοι 23.782 άνθρωποι, αφού χάθηκε όλο το νοικοκυριό τους. Επιπλέον, καταστράφηκαν 3.168 βοηθητικά οικήματα, 3 εκκλησίες και 19 σχολικά κτήρια. Τρομακτικές ήταν οι απώλειες στην κτηνοτροφία με 8.368 νεκρά ζώα και 29.672 αρπαγέντα μικρά ή μεγάλα. Στην επαρχία Αγιάς σκοτώθηκαν 114 άνθρωποι, καταστράφηκαν 24 χωριά, 617 σπίτια και άλλα 117 μερικώς κατεστραμμένα. Οι άστεγοι ήταν 5.822 άνθρωποι. Επίσης, καταστράφηκαν 42 καταστήματα, 247 βοηθητικά κτίσματα, 8 εκκλησίες και 7 σχολικά κτήρια. Σκοτώθηκαν 1213 μικρά και μεγάλα ζώα και άλλα 6.821 αρπάχτηκαν. Τέλος, και τα Φάρσαλα και η γύρω επαρχία, είχαν την ίδια μοίρα. Σκοτώθηκαν 82 άνθρωποι και καταστράφηκαν 7 χωριά. Επίσης, 206 σπίτια είχαν ολική καταστροφή και άλλα 183 μερική. Επίσης, καταστράφηκαν 86 καταστήματα και 15 βοηθητικά οικήματα. Οι άστεγοι ήταν 1910.
Δυστυχώς, ακόμα και σήμερα το έτος 2024, ογδόντα χρόνια μετά, το θέμα των γερμανικών αποζημιώσεων στην Ελλάδα καρκινοβατεί, για μια σειρά λόγων...
Ε.Ρ.