Η ημερίδα που ήταν αφιερωμένη στη μνήμη του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Κύπρου κυρού Χρυστοστόμου Β’ πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Νοέμβριο στην κυπριακή πρωτεύουσα με κεντρικό θεματικό άξονα τη συγκριτική θεώρηση ενός μείζονος ζητήματος, εκείνου της εκκλησιαστικής περιουσίας στο σύνολό της, μεταξύ δύο ομοδόξων και ομογλώσσων Ορθοδόξων Εκκλησιών, οι οποίες, όμως, διαφέρουν ριζικά στο εσωτερικό τους δίκαιο, όπως και στο θέμα της εκκλησιαστικής περιουσίας, καθώς ενεργούν εντός διαφορετικών συστημάτων σχέσεων Εκκλησίας και Πολιτείας.
Το τεύχος προλογίζει ο ιδρυτής και διευθυντής του περιοδικού, ομ. καθηγητής της Νομικής Σχολής Αθηνών κ. Ιωάννης Κονιδάρης, του οποίου η δημοσιευομένη εναρκτήρια ομιλία, με θέμα «Η εκκλησιαστική περιουσία στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Απόπειρα περιθριγκώσεως μιας αχανούς θεματικής», αποτελεί το προοίμιο των επιστημονικών παρεμβάσεων της ημερίδας, στη διάρκεια της οποίας ειδικοί επιστήμονες του Εκκλησιαστικού Δικαίου, νομικοί, θεολόγοι και αξιωματούχοι της Εκκλησίας της Κύπρου εξέτασαν συγκριτικά σειρά επιμέρους θεματικών.
ΜΕΛΕΤΕΣ
Συγκεκριμένα, σε αντίστοιχες συνεδρίες αναλύθηκαν οι ακόλουθες ενότητες με τις σχετικές εισηγήσεις (οι οποίες και καταχωρίζονται στην ύλη του περιοδικού):
- «Δυνατότητα κρατικής παρέμβασης στη Εκκλησιαστική περιουσία»: Γεωρ. Ιατρού, δρ Νομικής, δικηγόρος, για την περίπτωση της Ελλάδος, Αχ. Αιμιλιανίδης, κοσμήτωρ της Νομικής Σχολής Λευκωσία, για την περίπτωση της Κύπρου.
- «Η εσωτερική διαχείριση της εκκλησιαστικής περιουσίας»: Γεωρ. Ανδρουτσόπουλος, αναπλ. καθηγητής Εκκλησιαστικού Δικαίου της Νομικής Αθηνών για τα εν Ελλάδι, Δημ. Δήμου, Οικονομικής, δ/ντής Ι. Αρχιεπισκοπής Κύπρου, για τα εν Κύπρω.
- «Η Εκκλησία ως επιχειρηματική οντότητα»: Zωή Kαραμήτρου, δρ Ν., δικηγόρος, ειδική επιστήμων στην Ανεξάρτητη Αρχή «Συνήγορος του Πολίτη» για την Εκκλησία της Ελλάδος και Κων. Κατσαρός, δικηγόρος – νομικός σύμβουλος Ι. Αρχιεπισκοπής Κύπρου, για την οικεία Εκκλησία.
- «Μισθοδοσία του κλήρου»: Πρωτοπρεσβύτερος π. Βασίλειος Τρομπούκης, Ε.ΔΙ.Π. Νομικής Αθηνών (για τον κλήρο της Ελλάδος) και Ιωάνν. Χαριλάου, Διευθυντής Εκκλησιαστικού Ταμείου Κύπρου (για τον κλήρο της μεγαλονήσου).
- «Δικαίωμα ιδιωτικής ιδιοκτησίας και ρυθμίσεις για την περιουσία κληρικών/μοναχών»: Aθ. Κόντης, δρ. Ν., δικηγόρος (για τα εν Ελλάδι), Ιωάνν. Καστανάς, δρ Ν., διδάσκων στη Νομική Λευκωσίας (για τα εν Κύπρω), και, τέλος,
- «Φορολογική μεταχείριση της Εκκλησίας»: Θεοδ. Τσιβόλας, δρ Ν., δικηγόρος (για Ελλάδα), Θεογνωσία Κούσπη, δρ Ν., διδάσκουσα στη Νομική Λευκωσίας (για Κύπρο).
ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ
Στο νέο τεύχος παρουσιάζονται, επίσης, και αναλύονται σημαντικές δικαστικές αποφάσεις που άπτονται ζητημάτων εκκλησιαστικής και ευθύτερα θρησκευτικής φύσεως, όπως οι αποφάσεις:
* 1536/2023 του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ, Ολομ.) περί του δικαιώματος απαλλαγής από τη διδασκαλία του μαθήματος των Θρησκευτικών μέσω της επικλήσεως λόγων θρησκευτικής συνειδήσεως για μαθητές ετεροδόξους, αλλοθρήσκους, αθρήσκους, αθέους και αγνωστικιστές, διά της οποίας εκρίθη νόμιμη η αίτηση απαλλαγής -καθώς και η επεξεργασία των προσωπικών τους δεδομένων- προβλεπομένης για τους απαλλασσομένους μαθητές της θεσπίσεως και οργανώσεως, υπό του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, «ισότιμου εναλλακτικού μαθήματος συναφούς περιεχομένου» (ΣτΕ, 1478/2022, Ολομ.). [Ανάλυση – σχολιασμός υπό Μιχ. Τσαπόγα, διδάκτορα Νομικής – δικηγόρο, ειδικό επιστήμονα στην Ανεξάρτητη Αρχή «Συνήγορος του Πολίτη», και Ελένη Παλιούρα, δικηγόρο, Μ.Sc. Εκκλησιαστικού Δικαίου].
* 2137/2023 του ΣτΕ (Ολομ.) διά της οποίας εκρίθησαν ως ανεκτά κατά το Σύνταγμα, υπό προϋποθέσεις, μέτρα που συνιστούν σοβαρή επέμβαση στη θρησκευτική ελευθερία σε κατάσταση υγειονομικής κρίσεως. Πρόκειται για τη «νομολογία της πανδημίας» (κορονοϊού / Covid-19) που περιλαμβάνει ενδιαφέρουσες και πρωτοποριακές κρίσεις, τόσο εξ επόψεως δικονομίας όσο και ουσίας, τις οποίες επισημαίνει και αναλύει σε εκτενές σχόλιό του ο κ. Γεώργιος Ανδρουτσόπουλος, αναπλ. καθηγητής Εκκλησιαστικού Δικαίου της Νομικής Σχολής Αθηνών.
* 589/2023 του Τριμελούς Εφετείου Πειραιώς (Τμ. 2ο), με την οποία στην κατηγορία των εκτός συναλλαγής (res extra commercium) πραγμάτων θείου δικαίου (res diviniiuris) των εξυπηρετούντων θρησκευτικούς σκοπούς κατατάσσονται και οι ιδιόκτητοι ναοί που ανήκουν στο σωματείο των ΓΟΧ («Γνησίων Ορθοδόξων Χριστιανών», των λεγομένων «παλαιοημερολογιτών») [ανάλυση – σχολιασμός υπό Δημ. Κρεμπενιού, δρα Ν., δικηγόρο).
* 60/2023 του Μονομελούς Εφετείου Δωδεκανήσου αφορώσα σε περίπτωση διαφωνίας γονέων ως προς την επιλογή ονόματος και τόπου βαπτίσεως του ανηλίκου τέκνου τους, καθοριζομένων αμφοτέρων υπό του δικαστηρίου με γνώμονα το συμφέρον του τέκνου.
* 6170/2023 του Μονομελούς Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης, σύμφωνα με την οποία τα προ του Ν. 4301/2014 υφιστάμενα καθιδρύματα της (Ρωμαιο-) Καθολικής Εκκλησίας στην Ελλάδα αναγνωρίζονται αυτοδικαίως ως ίδια θρησκευτικά νομικά πρόσωπα, η λειτουργία των οποίων διέπεται από το Κανονικό Δίκαιο της εν λόγω Εκκλησίας (Codex Iuris Canonici), συνεπεία δε τούτων ο κάθε, εν Ελλάδι, Ηγούμενος Ιεράς Μονής Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας αποκτά δικαίωμα εκπροσωπήσεως με μόνο τον διορισμό του κατά το Δίκαιο αυτό (ανάλυση – σχολιασμός υπό Ζωή Καραμήτρου, δρα Ν., δικηγόρο).
Τέλος, δημοσιεύεται η υπ’ αριθμ140/2023 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Χανίων, η οποία που αφορά στα κριτήρια για την επιλογή θρησκεύματος ανηλίκου σε περίπτωση διαφωνίας των αλλοθρήσκων γονέων του (ανάλυση-σχολιασμός υπό Γεωργίου Ζιαζοπούλου, Μ.Sc. Εκκλησιαστικού Δικαίου, δικηγόρου).
* Τα «Νομοκανονικά» είναι η εξαμηνιαία Επιθεώρηση που επιδιώκει να καλύψει δύο σύνθετους και δυσχερείς επιστημονικούς κλάδους, το Εκκλησιαστικό και το Κανονικό Δίκαιο, τόσο σε επίπεδο θεωρίας όσο και δικαστηριακής πράξεως. Αποτελούν το επιστημονικό όργανο της Εταιρείας Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου, διευθύνονται υπό του ομ. καθηγητού Εκκλησιαστικού Δικαίου της Νομικής Αθηνών κ. Ι.Μ. Κονιδάρη, εκδίδονται από τις ευφήμως γνωστές εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. και κυκλοφορούν Νοέμβριο/Δεκέμβριο και Μάιο/Ιούνιο κάθε έτους. Απευθύνονται σε δικηγόρους, δικαστές, θεολόγους και σε ερευνητές επιστήμονες από τον χώρο των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών (ιστορικούς, κοινωνιολόγους, κ.λπ.), οι οποίοι είτε εντρυφούν στο πεδίο των σχέσεων Πολιτείας – Εκκλησίας / θρησκευτικών κοινοτήτων, είτε ασχολούνται με θέματα της Εκκλησιαστικής Ιστορίας και δη της νεότερης.
* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι δρ Εκκλησιαστικής Ιστορίας του Α.Π.Θ. (xaan@theo.auth.gr), μέλος της Εταιρείας Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου. Υπηρετεί στη Β/θμια Εκπ/ση ως σχολικός σύμβουλος Θεολόγων.
