ΑΓΙΑ (Γραφείο «Ε»)
Του Νίκου Γουργιώτη
Ο φορέας πολιτισμού της Ιεράς Μητρόπολης Δημητριάδος «Μαγνήτων Κιβωτός, για τη διάσωση του Πολιτιστικού Αποθέματος», αξιοποιώντας τη δεκαετή του εμπειρία, «προσθέτει» στην ατμόσφαιρα της κατάνυξης του Δεκαπενθήμερου και του φετινού Αυγούστου με μια σειρά υψηλού επιπέδου προγραμματισμένες εκδηλώσεις πολιτισμού, παρουσιάζοντας μουσικές, παραδοσιακούς χορούς και τραγούδια του λαού μας αφιερωμένα στην Παναγιά, σε προαύλειους χώρους Ναών της Μητροπόλεως μετά τις απογευματινές ακολουθίες των παρακλήσεων. Τραγούδια από κάθε γωνιά της πατρίδας μας γίνονται δρόμος συνάντησης με τη μητρική Της αγάπη. Μελωδίες του βουνού, του κάμπου και της θάλασσας γίνονται χάδι ουράνιας παρηγοριάς και μεσιτείας, που μόνον εκείνη ξέρει να χαρίζει.
Γενικότερος σκοπός είναι να ελαφρύνει κάπως το έντονα θρησκευτικό συναίσθημα, να αγαλλιάσει και να ψυχαγωγήσει τους κατοίκους και τους επισκέπτες των πατρογονικών τους εστιών, να αναδείξει εκκλησιαστικά μνημεία. Με τον τρόπο αυτόν επιδιώκεται να προβληθούν εξαιρετικοί θρησκευτικοί και πολιτισμικοί χώροι, ο επισκέπτης να γνωρίσει καλύτερα πανέμορφες τοποθεσίες της περιοχής και, συγχρόνως, να γίνει θεατής μιας σειράς ποιοτικών εκδηλώσεων που ταιριάζουν στους χώρους, τους αναβαθμίζουν και επιπλέον συμβάλλουν σε ένα πολιτιστικό διέξοδο.
Φέτος, στις Αυγουστιάτικες παρακλήσεις, τιμάται συνάμα ένα νησί που γεύτηκε θάνατο, αλλά ξαναβρίσκει τη ζωή. Η Ίμβρος, γενέτειρα του οικουμενικού πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου, που πριν έναν περίπου μήνα επισκέφτηκε τη Μαγνησία, ανοίγει ένα παράθυρο στα έθιμα και τη βασανισμένη της ιστορία και καλεί όλον τον κόσμο να μοιραστεί με τους ηρωικούς και ξενιτεμένους της κατοίκους την αγάπη και την προσευχή προς την Παναγιά για ένα νέο ξεκίνημα.
Ξεχωριστή σημασία για τον θεσμό έχει η πραγματοποίηση εκδήλωσης και πάλι στη Βελίκα του Δήμου Αγιάς μετά τη μεγάλη επιτυχία των προηγούμενων ετών, με την εκ νέου απαίτηση των κατοίκων και των πολυπληθών επισκεπτών της περιοχής, η οποία εκφράστηκε μέσω του Πολιτιστικού Συλλόγου Βελίκας «Ο Φιλοκτήτης» που είναι και συνδιοργανωτής.
Αύριο Τετάρτη, λοιπόν, 2 Αυγούστου, στις 7:30 το απόγευμα, ο κ. Ιγνάτιος θα τελέσει την ιερά παράκληση στην Παναγία στον Ιερό Ναό Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Βελίκας και, στη συνέχεια, στις 9:00, με δωρεάν είσοδο για το κοινό, θα παρουσιαστούν παραδοσιακά τραγούδια στο ανοιχτό «Θέατρο Θάλασσας» στη θέση «Πλατανιά» στη Βελίκα, από μουσικό σχήμα αποτελούμενο από τους Κουσκουρίδα Σταύρο στο κλαρίνο, Καραμανιώλα Γιάννη στο κοντραμπάσο, Μηλιώκα Γιώργο στην κιθάρα, Γεωργαλιό Ζήση στο κανονάκι, Ελεάννα Βαρελά και Χατζηγεωργίου Δημήτρη στο τραγούδι.
Αρωγός της εκδήλωσης, η οποία γίνεται με τη συμπαράσταση του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αφών Δεληγεώργη, είναι η Περιφερειακή Ενότητα Μαγνησίας και Σποράδων της Περιφέρειας Θεσσαλίας. Συμμετέχουν και συνεργάζονται ο Ηλίας Λιαμής, καθηγητής Μέσης Εκπαίδευσης και ανώτερων θεωρητικών της μουσικής, που κατέχει και την προεδρία της Συνοδικής Επιτροπής Καλλιτεχνικών Εκδηλώσεων της Εκκλησίας της Ελλάδος κι ο εκπαιδευτικός και συγγραφέας Δημήτριος Καραβασίλης.
Το πρόγραμμα των Αυγουστιάτικων παρακλήσεων περιλαμβάνει για φέτος, πλην της Βελίκας, τον Άγιο Στέφανο Βόλου, τη Νέα Αγχίαλο, τη Μηλίνα, τον Ι.Ν. Μεταμορφώσεως Βόλου, την Άλλη Μεριά, τα Κάτω Λεχώνια, τον Ι.Ν. Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης Βόλου, τη Μακρινίτσα, τον Λαύκο, για να ολοκληρωθούν, όπως κάθε χρόνο, με τη συνδιοργάνωση του Δήμου Βόλου, στην Ευαγγελίστρια της Νέας Ιωνίας.
ΙΜΒΡΟΣ
Η πολυβασανισμένη, λοιπόν, Ίμβρος, γυρεύει τη δύναμη να αναστηθεί κι έρχεται η Παναγιά να κάνει τον θάνατο αυτού του πολυβασανισμένου τόπου «κοίμηση» και αρχή ενός καινούργιου ξεκινήματος.
ΣΥΝΤΟΜΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΙΜΒΡΟΥ
Από την αρχαιότητα ως τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το 100% του πληθυσμού του νησιού, περίπου 8.000 τότε, ήταν Έλληνες. Λόγω της στρατηγικής θέσης της δίπλα στα Δαρδανέλλια, η Ίμβρος παρέμεινε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, μαζί με την Τένεδο, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα νησιά του Αιγαίου, που παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα.
Μετά την ήττα των Ελλήνων στη Μικρά Ασία και τη Μικρασιατική Καταστροφή, η Συνθήκη της Λωζάννης έδωσε τα δύο νησιά στην Τουρκία, διάδοχο πλέον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η ίδια συνθήκη, όμως, εξαίρεσε τους Έλληνες κατοίκους των δύο νησιών από την ανταλλαγή των πληθυσμών που ακολούθησε, και προέβλεψε γι’ αυτούς εκτενή αυτονομία, όρος που στη συνέχεια καταπατήθηκε ευρέως. Ο Ελληνικός πληθυσμός υπέστη στον 20ο αιώνα διώξεις και καταπατήσεις περιουσιών από το Τουρκικό κράτος. Πολλοί ξενιτεύτηκαν. Έμειναν στο νησί ελάχιστοι. Οι κινητοποιήσεις, όμως, των ξενιτεμένων Ιμβρίων και των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης, έφεραν αποτέλεσμα. Κάποιες οικογένειες επέστρεψαν στο νησί και την τελευταία δεκαετία ιδρύθηκε Δημοτικό, Γυμνάσιο και Λύκειο. Η Ιμβριακή Ελληνορθόδοξη μειονότητα προσπαθεί να βρει ξανά τον βηματισμό της για μια ειρηνική, ομαλή ζωή στο νησί της.
Στις 15 Αυγούστου το νησί τιμά την Αγία Μητέρα, κάνοντας ένα πέρασμα από τα γνωστότερα, αλλά και αφανή σημεία λατρείας προς το πρόσωπό Της. Η Ίμβρος είναι ένας τόπος όπου τα προσκυνήματα προς τιμήν της Παναγίας είναι πολλά. Φιλοτεχνημένα με περίσσεια τέχνη, με μεράκι και, κυρίως, πίστη ως υπέρτατο δομικό λίθο, αποτελούν πόλο έλξης μεγάλου αριθμού ξενιτεμένων Ιμβριωτών όλον τον χρόνο με κορύφωση παραμονές και ανήμερα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
Δεκάδες ναοί και ξωκλήσια στην Ίμβρο είναι αφιερωμένα στην Παναγιά και γιορτάζουν τον Δεκαπενταύγουστο. Ένα βραχύβιο θαύμα συντελείται στην εκεί, καθώς συρρέουν Ίμβριοι απ’ όλον τον κόσμο για να αναβιώσουν τις αρχαίες παραδόσεις. Επίκεντρο των εορτασμών είναι το χωριό Αγρίδια, όπου αναβιώνουν δύο πασίγνωστα έθιμα του Ιμβριακού Δεκαπενταύγουστου: η θυσία των ταύρων και η παρασκευή της περίφημης Κουρκούτας, σούπας από πλιγούρι.
ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΩΝ ΚΑΘΑΡΜΩΝ
Οι γιορτές του Δεκαπενταύγουστου αρχίζουν με το αρχαϊκό έθιμο των καθαρμών. Οι χωρικοί καθαρίζουν τα σπίτια τους και περιποιούνται τους κήπους τους και τους τάφους των αγαπημένων τους. Καθαρίζουν τους τάφους, τοποθετούν φρέσκα λουλούδια και καντήλια. Οι ρίζες του εθίμου της θυσίας των ταύρων χάνονται στο προχριστιανικό παρελθόν του Ελληνισμού. Την παραμονή της Παναγίας, ο ιερέας ευλογεί τους ταύρους, οι οποίοι σφάζονται τελετουργικά σε κοινή θέα σε μια πλαγιά έξω από το χωριό των Αγριδίων. Τα σφάγια μεταφέρονται στην εκκλησία, όπου το κρέας κόβεται σε κομμάτια και τοποθετείται σε τεράστια καζάνια παρατεταγμένα στην αυλή της εκκλησίας. Στα καζάνια αυτά βράζεται σούπα ολόκληρη τη νύκτα, στην οποία προστίθεται πλιγούρι, για να παραχθεί ένας παχύρρευστος χυλός. Η Κουρκούτα, όπως ονομάζεται, αποτελεί τη γεύση του Ιμβριακού Δεκαπενταύγουστου και μαγειρεύεται από τους συλλόγους Ιμβρίων του εξωτερικού. Νέοι Ίμβριοι της διασποράς ξενυχτούν όλο το βράδυ δίπλα στα καζάνια, ανακατεύοντας την περίφημη Κουρκούτα, για να είναι έτοιμη το πρωί. Στο μεταξύ, στην πλατεία του χωριού στήνεται πανηγύρι, όπου οι λιγοστοί εναπομείναντες νησιώτες σμίγουν με τους απόδημους συγγενείς τους, καταναλώνοντας μεζέδες, ρακί και κρασί, τραγουδώντας και χορεύοντας μέχρι το πρωί. Η Ίμβρος γεύεται μια σύντομη άνοιξη πολυκοσμίας και χαράς, ανακτώντας, προσωρινά έστω, την ελληνοχριστιανική της ταυτότητα.
Ανήμερα της Παναγίας, τελείται δοξολογία στην εκκλησία, και αμέσως μετά, η Κουρκούτα, αφού ευλογείται, μοιράζεται στο εκκλησίασμα.
Σχηματίζεται όμως και μια πομπή κλήρου και λαού που κατευθύνεται στο νεκροταφείο, όπου τελείται μνημόσυνο. Κάθε οικογένεια στέκεται πάνω από τον τάφο των νεκρών της και μοιράζει γλυκίσματα στους παρευρισκόμενους. Η συγκίνηση που προκαλεί τόσο η ανάμνηση των αγαπημένων προσώπων, όσο και η θλιβερή πραγματικότητα του ξεριζωμού, είναι βαθύτατη.
