Μνήμες Δοξαρά 51 χρόνια μετά...

Αυθεντικές μαρτυρίες λίγο μετά σύγκρουση του «Ακρόπολις Εξπρές » με «πόστα» «όπως καταγράφηκαν από τον Τύπο της εποχής * Στους 57 οι νεκροί και 177 τραυματίες την –έτσι κι αλλιώς…- μαύρη περίοδο 1968-1972

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Σωτήρης Κέλλας
Πριν 51 περίπου χρόνια, στις 16 Ιανουαρίου 1972, στον Νομό Λάρισας είχε γίνει πάλι ένα πολύνεκρο δυστύχημα, όταν σαν άγρια θηρία δύο τρένα σφιχταγκαλιάστηκαν στο Μικρό Βουνό, ανάμεσα στον Δοξαρά και τα Ορφανά. Ήταν Κυριακή, 5.20 μ.μ. το απόγευμα, με θερμοκρασία -2

βαθμούς, όταν στο Μικρό Βουνό το «Ακρόπολις Εξπρές» που έρχονταν από το Μόναχο συγκρούστηκε με την 121 επιβατική αμαξοστοιχία («πόστα») που ερχόταν από τον Πειραιά. Απολογισμός 17 νεκροί (12 άνδρες, 4 γυναίκες και ένα δωδεκάχρονο παιδί) και 39 τραυματίες.
Μάλιστα, από το 1968 έως το 1972 οι νεκροί από τις συγκρούσεις τρένων στην Ελλάδα είχαν φθάσει τους 57 (!) όσους στα Τέμπη το βράδυ της 28ης Φεβρουαρίου προς 1η Μαρτίου. Στις 30 Σεπτεμβρίου του 1968 είχε γίνει το πρώτο δυστύχημα στο Δερβένι, όπου 34 σκοτώθηκαν και 102 τραυματίστηκαν σε μια φοβερή σύγκρουση έξω από την Κόρινθο, όταν οι περισσότεροι γύριζαν από τις ιδιαίτερες πατρίδες τους, έχοντας εκπληρώσει το εκλογικό τους καθήκον.
Παραμονές Χριστουγέννων του 1971 και συγκεκριμένα στο Κρυονέρι υπήρχαν 5 νεκροί (αργότερα υπέκυψε ένας ακόμα) και 35 τραυματίες, όταν αρκετοί άνθρωποι πήγαν να περάσουν τα Χριστούγεννα με τους δικούς τους ανθρώπους. Ο πρώτος που έφθασε στον τόπο του τραγικού δυστυχήματος ήταν ο δημοσιογράφος (και αργότερα κυβερνητικό στέλεχος στη διακυβέρνηση της χώρας από το ΠΑΣΟΚ) Γιώργος Λιάνης, που γράφει στο εβδομαδιαίο περιοδικό «Επίκαιρα» τα ακόλουθα:
****
Στο λόφο του Μικρού Βουνού, στις 5 και 20’ το απόγευμα δεν υπήρχε παρά μόνο ένας βοσκός που έβοσκε τα πρόβατά του.
«Πάγωσε το αίμα μου...»
Ο Μιλτιάδης Μοσχοβίτης, 20 χρόνια σ’ εκείνα τα μέρη, είχε μάθει τα τραίνα τόσο καλά, ώστε από τον αέρα και τη γη που ελαφρόπαιζε τα καταλάβαινε. Τα μάτια του εκείνο το απόγευμα κοίταξαν ανήσυχα και προς τις δύο μεριές πριν φανούν τα τραίνα. Το λέει ο ίδιος:
«Κόντεψα να χάσω το μυαλό μου. Πρώτα τα αισθάνθηκα και μετά τα είδα. Από τον Δοξαρά κατέβαινε σαν αστραπή η ταχεία, από τα Ορφανά ανέβαινε σιγά-σιγά η πόστα. Πάνω στην ίδια γραμμή. Πάγωσε το αίμα μου. Άρχισα να τρέχω ανεμίζοντας την κάπα μου στον αέρα, κάνοντας σινιάλο στα τραίνα να σταματήσουν. Δεν με κατάλαβαν. Κι ύστερα, ήρθαν και κόλλησαν και τινάχτηκαν στον αέρα και άνοιξαν ο ουρανός και η γη μαζί κι από πάνω έπεφτε φωτιά...».
Εικόνες αξέχαστες το βράδυ της Κυριακής, τρεις ώρες μετά την σύγκρουση, όταν έφτασα στο Μικρό Βουνό και πρόλαβα στο τέλος του τον «χορό» της ανθρώπινης δυστυχίας. Το τοπίο ήταν πύρινο και οι αμαξοστοιχίες σε πρώτη ματιά έμοιαζαν σαν πτώματα δύο πελώριων κίτρινων τεράτων που μονομάχησαν άγρια κι έπεσαν και τα δύο νεκρά. Οι λάμψεις της καταστροφής φώτιζαν το έργο της διασώσεως και στην παγωμένη νύχτα ζέσταιναν τους ανθρώπους που έτρεξαν κοντά, τσοπαναραίους από τα χωριά του Αγίου Γεωργίου, των Αγίων Αναργύρων και του Δοξαρά.
«Νομίσαμε πως έπεσε βόμβα»
Ο Βασίλης Αγραφιώτης και ο Γεώργιος Χονδρούλης που έτρεξαν πρώτοι στο Μικρό Βουνό, εξιστορούν:
«Ο Θεός έβαλε το χέρι του και δεν σκοτώθηκε όλος ο κόσμος. Από το χωριό μας έμοιαζε πως έπεσε βόμβα στο Μικρό Βουνό. Πλησιάζοντας και βλέποντας τις φωτιές, νομίσαμε ότι καιγόταν ο κάμπος. Στα 200 μέτρα ακούγαμε τις κραυγές από τα γυναικόπαιδα, στα 100 διακρίναμε τους ανθρώπους που έτρεχαν σαν τρελοί και σε λίγο προσέχαμε που πατάγαμε, γιατί ανάμεσα στα χόρτα υπήρχαν άνθρωποι αγκαλιά με φλεγόμενα σίδερα... Από το δεύτερο βαγόνι του «Ακρόπολις» ένας άντρας 30 χρόνων, αψηφώντας το πόδι του που καιγόταν, είχε κάνει την πλάτη του «γέφυρα» για να περνούν με ασφάλεια τα γυναικόπαιδα από τον άλλο κόσμο στη ζωή...».
Ό,τι δραματικώτερο αντίκρυσαν τα μάτια μου σαν ρεπόρτερ ήταν ο οδηγός του «Ακρόπολις» Παν. Πολίτης, που βρέθηκε «κρεμασμένος» πάνω στο λειωμένο ατσάλι του τιμονιού του και που οι πυροσβέστες τελευταίο τον «αποκαθήλωσαν» από εκεί, γιατί τους εμπόδιζαν οι φλεγόμενες μάζες των σιδερικών...
Χάος και σύγχυση
Ένας ξένος δημοσιογράφος, ο κ. Στήβ Ριζόν, περιοδεύων συνεργάτης του Ασσοσιέιτεντ Πρες, βρέθηκε κι αυτός στον τόπο της καταστροφής. Το τραίνο του (ο κ. Ριζόν πήγαινε στην Κροατία) ήταν σταθμευμένο στον σταθμό των Ορφανών, περιμένοντας να περάση η πόστα για να συνεχίση. Συγκλονισμένο τον βρήκαμε μετά το δυστύχημα, αλλά χωρίς τον συναισθηματισμό των δικών μας που ένοιωθαν το δράμα «δική τους υπόθεση» - ελληνική. Να τι μας είπε:
«Χάος και σύγχυση επικράτησαν τις πρώτες ώρες στην περίθαλψη νεκρών και τραυματιών. Ένας μεγάλος αριθμός ατόμων, αστυνομικών, στρατιωτικών, πυροσβεστών, υπαλλήλων των Σιδηροδρόμων, γενικά αρμοδίων αλλά και αναρμοδίων, είχαν γίνει ένα και κανείς δεν γνώριζε πού ν’ απευθυνθή και τι να κάνη...».
Ελλείψεις, ελλείψεις παντού... «Ολόκληρη η αμαξοστοιχία ήταν εφοδιασμένη μ’ ένα μικρό φαρμακείο κι αυτό σχεδόν άδειο», έλεγε ο ξένος δημοσιογράφος δίπλα μας, «πού είναι οι φανοί συναγερμού, το μοναδικό απαραίτητο υλικό σε δυστυχήματα νυκτός», ξανάλεγε ο ξένος δημοσιογράφος δίπλα μας. «Στην Αμερική υπάρχουν γιατροί, δυό νοσοκόμες, μία μπέιμπυ - σίττερ και πολλοί βοηθοί στις αμαξοστοιχίες, παρ’ όλο που ταξιδεύουν άδειες», όλο και ξανάλεγε ο ξένος δημοσιογράφος δίπλα μας, αλλά εμείς καθόμαστε άφωνοι εκεί, στον παγωμένο θεσσαλικό κάμπο, κι οι φλόγες φώτιζαν τα πρόσωπά μας που έδειχναν όλη τους την απορία καθώς ακούγαμε τις οιμωγές των πληγωμένων κι αναρωτιόμαστε: «Μα τέτοια συμφορά; Γιατί;».
Γιώργος Λιάνης
****
Στο ρεπορτάζ αναφέρει, επίσης, ότι το κόστος των έργων για τη σύνδεση Αθηνών-Θεσσαλονίκης σε 3 ώρες θα φθάσει τις 12 δισεκατομμύρια δραχμές περίπου και το 1972 υπολογιζόταν ότι αυτό θα συνέβαινε σε δέκα περίπου χρόνια (1982), κάτι βέβαια που δεν συνέβη ποτέ, ακόμη και στις μέρες μας… Τότε οι γραμμές ήταν μονές και η ευθύνη μοιράστηκε ανάμεσα στους σταθμάρχες του Δοξαρά και των Ορφανών (τι σύμπτωση…), αλλά και στον ρυθμιστή κίνησης. Σε βάρος των δύο σταθμαρχών και του ρυθμιστή κίνησης ασκήθηκαν κατηγορίες για ανθρωποκτονίες από αμέλεια και διατάραξη της ασφάλειας των συγκοινωνιών. Στη δίκη σε πρώτο βαθμό, τον Νοέμβριο του 1972, στην Καρδίτσα, καταδικάστηκαν σε ποινές φυλάκισης από 3 έως 5 έτη, με τις ποινές να μην έχουν ανασταλτικό αποτέλεσμα. Τον Ιανουάριο του 1973, στο Εφετείο στη Λάρισα, καταδικάστηκε σε φυλάκιση 5 ετών ο σταθμάρχης των Ορφανών, ενώ οι άλλοι δύο κατηγορούμενοι αθωώθηκαν. Το 1970 ταξίδεψαν 14 εκατομμύρια επιβάτες με τρένο, γιατί τότε υπήρχαν μόνο 450.000 αυτοκίνητα, αλλά ελάχιστες ανισόπεδες διαβάσεις. Τα περισσότερα δυστυχήματα γίνονταν στις διαβάσεις τρένων και αυτοκινήτων (ακόμη και τώρα συμβαίνουν…). 51 χρόνια και οι αλλαγές γίνονται με... υποσχέσεις σε βάθος δεκαετιών…