των Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων στην Αλεξανδρούπολη, το διάστημα 30 Ιουνίου, 1 και 2 Ιουλίου. Η 14η Σύνοδος με τίτλο: «Ανάκτηση & Ανακύκλωση: Η Ελλάδα μοντέλο διαχείρισης απορριμμάτων», είχε ως κύριο θέμα την προώθηση της ολοκληρωμένης διαχείρισης των στερεών αποβλήτων, όπως καθορίσθηκε με το νέο ΕΣΔΑ και την πρόσφατη νομοθεσία, καθώς και την αξιοποίηση των χρηματοδοτικών εργαλείων την νέα προγραμματική περίοδο 2021 - 2027. Στο τέλος της Συνόδου, και μετά από έναν γόνιμο και ουσιαστικό διάλογο μεταξύ των εισηγητών και των συνέδρων, ανακοινώθηκαν τα συμπεράσματα, τα οποία συνοψίζονται στα παρακάτω:
Με διαπιστώσεις πως:
1. Αναμφίβολα, η Ελλάδα έχει κάνει αξιόλογα βήματα, ιδίως ως προς τις υποδομές ΜΕΑ / ΜΕΒΑ, υλοποιώντας σε σημαντικό βαθμό τα ΠΕΣΔΑ 2016 - 2020.
2. Η τελευταία τριετία χαρακτηρίζεται από ευρεία αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου, με ενσωμάτωση και εναρμόνιση των Οδηγιών της ΕΕ, ενώ παράλληλα, μετά το ΕΣΔΑ, βρίσκονται σε διαδικασία επικαιροποίησης οι Περιφερειακοί και Τοπικοί Σχεδιασμοί ΠΕΣΔΑ & ΤοΣΔΑ.
3. Η μετάβαση στη νέα εποχή της ανάκτησης και της ανακύκλωσης γίνεται με περισσότερα εφόδια, πλην όμως απαιτείται μεγαλύτερη ενίσχυση της προσπάθειας, ιδίως με ικανούς και ευέλικτους ΦοΔΣΑ και με ενδυναμωμένους Δήμους.
Με τις κατευθυντήριες γραμμές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του νέου προγράμματος και της ελληνικής πολιτείας, δηλαδή:
i. Στο νέο ΕΣΠΑ 2021 – 2027, είναι επιλέξιμη η χρηματοδότηση των Μονάδων Επεξεργασίας Απορριμμάτων, με την κατηγορηματική υποχρέωση του μετασχηματισμού τους σε Μονάδες Ανάκτησης & Ανακύκλωσης (RRF).
ii. Η χρηματοδότηση πλέον, διαγράφεται να έχει ως πυλώνες αναφοράς:
- Την ολιστική προσέγγιση του σχεδιασμού, ο οποίος περιλαμβάνει κυρίως την εφαρμογή των διακριτών ρευμάτων, δηλαδή την οργάνωση αποτελεσματικής και ευρείας ΔσΠ, πριν την είσοδο στις Μονάδες.
- Τη φιλοσοφία των RRF ως επενδύσεων με αξιόπιστους εταίρους – ΦοΔΣΑ & Δήμους – που θα αλληλοδεσμεύονται για την επίτευξη αποτελεσμάτων.
iii. Η νέα εποχή των RRF σε σχέση με την επιλεξιμότητα των δαπανών, δημιουργεί νέους συσχετισμούς και γι’ αυτό, η απορροφητικότητα των πόρων της παρούσας περιόδου είναι επιβεβλημένο να είναι η μέγιστη.
Βάσει των παραπάνω:
Τα αιτήματα και οι επιδιώξεις του Δικτύου, εναρμονίζονται πλήρως τόσο με τις απαιτήσεις της νέας εποχής, όσο και με την οπτική που αναδείχθηκε, ιδίως από την ΕΕ κατά τη διάρκεια της Συνόδου, δηλαδή:
1. Το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των ΦοΔΣΑ, ακόμη και υπό το πρίσμα του προς ψήφιση πλέον πρόσφατου σχεδίου νόμου, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί πλήρες. Οι έως τώρα επιμέρους ρυθμίσεις και παρεμβάσεις από την Ελληνική Πολιτεία, είναι αναγκαίο να εξελιχθούν σε ολοκληρωμένο, λειτουργικό και ευέλικτο θεσμικό πλαίσιο. Το Δίκτυο έχει στη διάθεση των αρμόδιων Υπουργείων πλήρη επεξεργασμένη πρόταση.
2. Ο πρωταγωνιστικός ρόλος της πρωτοβάθμιας Αυτοδιοίκησης και των Φορέων της, κάνει επιτακτική την ανάγκη άμεσα:
- Να στελεχωθούν οι ΦοΔΣΑ με ποσοτικά και ποιοτικά επαρκές μόνιμο προσωπικό.
- Να ενισχυθούν οι Δήμοι με υλικούς, οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους.
- Να στηριχθούν με πόρους και συγκεκριμένη Τεχνική Βοήθεια.
3. Να αντιμετωπιστεί η αποσπασματική προσέγγιση των χρηματοδοτήσεων ιδίως σε Δήμους, αλλά και σε ΦοΔΣΑ, με τη δημιουργία ενός συγκροτημένου «οδικού χάρτη», ενός συνεκτικού επιχειρησιακού σχεδιασμού με σαφή βήματα και ακόμα πιο σαφή «πορεία πλεύσης».
4. Να υπολογιστούν και να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά τα χρηματοδοτικά κενά, που προκύπτουν από την ανάγκη μετασχηματισμού των υποδομών ΜΕΑ σε RRF, καθώς από την παύση χρηματοδότησης για την κατασκευή χώρων ασφαλούς διάθεσης των αποβλήτων.
5. Θεσμοθέτηση του ρόλου του Δικτύου ΦοΔΣΑ.
Είναι ώριμη η στιγμή για την αναγνώριση της ενιαίας έκφρασης των Φο.Δ.Σ.Α., σε δευτεροβάθμιο επίπεδο. Οι Φο.Δ.Σ.Α. έχουν συστήσει ήδη από το 2008 ένα δευτεροβάθμιο αστικό σωματείο, με την επωνυμία «Δίκτυο των Φο.Δ.Σ.Α.» το οποίο λειτουργεί σε πανελλαδικό επίπεδο συγκροτημένα, με Γενική Συνέλευση και Διοικητικό Συμβούλιο. Το Δίκτυο των Φο.Δ.Σ.Α. διοικείται κατά την ελεύθερη βούληση των μελών του, και αποσκοπεί στην ανάπτυξη της συνεργασίας μεταξύ τους, τον συντονισμό των ενεργειών τους και την κοινή εκπροσώπησή τους, με κύριο στόχο την υποβοήθηση των Φο.Δ.Σ.Α. σε όλες τις φάσεις του έργου τους, την κατοχύρωση και αναβάθμιση του ρόλου τους ως κοινωνικών φορέων, την προσφορά καλύτερης ποιότητας υπηρεσιών στον τομέα της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων, καθώς και κάθε άλλης δραστηριότητάς τους. Το Δίκτυο Φο.Δ.Σ.Α. παρέχει υπηρεσίες τεχνικού συμβούλου στην Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας (Κ.Ε.Δ.Ε.) με βάση σχετική σύμβαση που έχει υπογράψει από το 2016. Εν τούτοις, η Πολιτεία, παρά το γεγονός ότι συνδιαλέγεται και συμμετέχει σε εκδηλώσεις και δράσεις του Δικτύου, δεν το έχει αναγνωρίσει επίσημα ως θεσμικό συνομιλητή.
Κρίνεται σκόπιμο να ρυθμιστεί νομοθετικά η αρμοδιότητα του Δικτύου Φο.Δ.Σ.Α. να εκπροσωπεί τα μέλη του σε Υπουργεία, Συμβούλια, Κρατικές Επιτροπές και Οργανισμούς, θεσμικά όργανα της Ε.Ε. και στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, σε θέματα που άμεσα ή έμμεσα αφορούν τους Φο.Δ.Σ.Α.
6. Αναφορικά με την ανακύκλωση συσκευασιών το Δίκτυο των ΦΟΔΣΑ εκφράζει την ανησυχία του για το ενδεχόμενο διακοπής υφιστάμενων έργων ανακύκλωσης και ζητεί από τον ΕΟΑΝ και τις αρμόδιες αρχές:
- Να λάβουν αποτελεσματικά μέτρα κατά της εκτεταμένης εισφοροδιαφυγής και να καλυφθεί άμεσα το χρηματοδοτικό κενό που αυτή προκαλεί έναντι των Δήμων.
- Να αποσαφηνιστεί πλήρως το πεδίο λειτουργίας των ΣΣΕΔ συσκευασιών και να εφαρμοστούν το συντομότερο οι βασικές αρχές που προβλέπει το ισχύον νομικό πλαίσιο στην περίπτωση που λειτουργούν πέραν του ενός συστήματα (άρθρο 13.3.β. Ν. 4819/2021).
