Ανησυχία για τη σχολική διαρροή μαθητών Ρομά

Της Νατάσας Πολυγένη

Η σχολική διαρροή μαθητών Ρομά στα σχολεία του νομού Λάρισας τα τελευταία 2 χρόνια είναι ένα ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα την εκπαιδευτική κοινότητα, αλλά και τις Υπηρεσίες και τη Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης που καταβάλλουν κάθε προσπάθεια, προκειμένου τα παιδιά Ρομά να επιστρέψουν στα θρανία. Προ ημερών μάλιστα ο Σύλλογος Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης ν. Λάρισας με ανακοίνωσή του περιέγραφε μια δύσκολη κατάσταση που δημιουργήθηκε εξαιτίας της πανδημίας και της τηλεκπαίδευσης, στην οποία δεν είχαν πρόσβαση πολλοί μαθητές και μαθήτριες Ρομά και ζητούσε μάλιστα να μη διαγραφούν από το μητρώο των μαθητών εξαιτίας των απουσιών. Το γεγονός επιβεβαιώνει στην «ΕτΔ» και ο επιστημονικός υπεύθυνος για το Πρόγραμμα «Υποστηρικτικές παρεμβάσεις σε κοινότητες ΡΟΜΑ για την ενίσχυση της πρόσβασης και μείωση της εγκατάλειψης της εκπαίδευσης από παιδιά και εφήβους στην Περιφέρεια Θεσσαλίας» που υλοποιείται με ευθύνη του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, καθηγητής του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης κ. Χρήστος Γκόβαρης, ο οποίος σημειώνει ότι πράγματι τα τελευταία δύο χρόνια η εκπαιδευτική κατάσταση των Ρομά παιδιών της πόλης είναι ιδιαίτερα δύσκολη.
«Το μεγάλο πρόβλημα αυτήν τη στιγμή για έναν σημαντικό αριθμό μαθητριών και μαθητών Ρομά είναι η ελλιπής φοίτηση στη διάρκεια των δύο τελευταίων ετών, λόγω των συνθηκών που δημιούργησε η πανδημία. Πολλές μαθήτριες και μαθητές κινδυνεύουν με διαγραφή από το σχολείο, λόγω ανεπαρκούς φοίτησης. Εδώ πρέπει να επέμβει η Πολιτεία και να δώσει οπωσδήποτε μια δεύτερη ευκαιρία σε αυτήν την κοινωνικά ευάλωτη ομάδα. Είναι αδιανόητο να φορτωθούν οι ευθύνες για την ελλιπή σχολική φοίτηση στους ώμους μικρών παιδιών. Ο αποκλεισμός αυτών των παιδιών από την εκπαιδευτική διαδικασία μόνο προσωπικό και κοινωνικό κόστος θα δημιουργήσει. Για τον λόγο αυτόν κάθε βοήθεια και παροχή στήριξης μόνο θετικά αποτελέσματα μπορεί να προκαλέσει. Στο πλαίσιο υλοποίησης του έργου έχει αναληφθεί πρωτοβουλία συστηματικής καταγραφής των εκπαιδευτικών προβλημάτων που προκάλεσε η πανδημία έως τώρα. Οι συνεργάτες του Έργου έρχονται καθημερινά σε επαφή και επικοινωνία με γονείς μαθητών/μαθητριών, έτσι ώστε να αποτυπωθούν οι εκπαιδευτικές ανάγκες των παιδιών, να ενισχυθούν μαθησιακά και να ευαισθητοποιηθούν οι γονείς για τη σημασία συνέχισης της σχολικής φοίτησης» αναφέρει χαρακτηριστικά.
Στο ερώτημα αναφορικά με το μέγεθος του προβλήματος ο κ. Γκόβαρης υπογραμμίζει ότι: «Μέχρι το ξεκίνημα της πανδημίας και την εφαρμογή του λοκντάουν, σε αρκετές περιοχές της Θεσσαλίας η σχολική διαρροή ήταν σχετικά ελεγχόμενη. Κυρίως οι εποχικές μετακινήσεις ήταν ο πιο σημαντικός λόγος ασυνεχούς φοίτησης. Κάποιοι/-ες μαθητές/-τριες αξιοποιούσαν την κάρτα φοίτησης και φοιτούσαν σε άλλα σχολεία, σε περιοχές όπου οι γονείς τους αναζητούσαν εργασία. Σε όλη τη διάρκεια του λοκντάουν η συμμετοχή των Ρομά μαθητών/μαθητριών στην εκπαιδευτική διαδικασία ήταν αδύνατη για το μεγαλύτερο ποσοστό των μαθητών/-τριων, κυρίως λόγω έλλειψης του αναγκαίου ψηφιακού εξοπλισμού. Η αδυναμία συμμετοχής στην τηλεκπαίδευση μεγέθυνε τα ήδη υπάρχοντα προβλήματα της σχολικής ανισότητας. Και με την επανέναρξη της διά ζώσης διδασκαλίας τα εμπόδια στη φοίτηση δεν εξαφανίστηκαν. Το πρωτόκολλο δήλωσης των αποτελεσμάτων των self tests δυσκόλεψε πάρα πολλές οικογένειες, καθώς κάποια σχολεία ζητούσαν εκτυπωμένες τις βεβαιώσεις δήλωσης του αποτελέσματος self test. Πολλές οικογένειες όμως δεν μπορούσαν να ανταποκριθούν σε κάτι τέτοιο, με αποτέλεσμα τα παιδιά τους να μένους εκτός σχολείου. Στη Λάρισα λειτούργησε εθελοντικά μια δομή διεξαγωγής των selftests με τη συνδρομή της πόλης, γιατρών, του κέντρου κοινότητας, των σχολικών μονάδων και του Προγράμματος. Προσφέρθηκε έτσι μια σημαντική βοήθεια. Επίσης, ο φόβος νόσησης από τον κορονοϊό ήταν και εξακολουθεί να είναι ακόμη και σήμερα ένας σημαντικός ανασταλτικός παράγοντας. Το πρόβλημα της διαρροής αυτήν την περίοδο συνιστά μεγάλη πρόκληση.
ΕΜΨΥΧΩΣΗ ΠΟΡΤΑ - ΠΟΡΤΑ
Αυτήν τη στιγμή οι συνεργάτες του προγράμματος επισκέπτονται σε Λάρισα, Βόλο και Σοφάδες καθημερινά πόρτα-πόρτα οικογένειες για να διαπιστώσουν τι ακριβώς συμβαίνει, τι απασχολεί γονείς και παιδιά, να εμψυχώσουν γονείς και μαθητές για τη σημασία συνέχισης της φοίτησης. Γίνονται επίσης άτυπα μαθήματα, έτσι ώστε να πιστέψουν οι μαθητές κι οι μαθήτριες ξανά στον εαυτό τους, ότι μπορούν να τα καταφέρουν με τα μαθήματα και έτσι να ξαναπάνε σχολείο. Αυτές οι δράσεις ξεκίνησαν πριν τρεις εβδομάδες και θα συνεχιστούν και μέχρι τα τέλη Ιουλίου. Θεωρούμε ότι η συστηματική επαφή και επικοινωνία με τους γονείς και τα παιδιά είναι ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπιστεί κατά ένα μεγάλο μέρος η σχολική διαρροή. Οπωσδήποτε οι πόροι του Έργου δεν είναι μεγάλοι. Χρειάζεται ένα πιο ανοιχτό σε δράσεις στην κοινότητα σχολείο, ένα πιο ανοιχτό σε συνεργασίες σχολείο θα βοηθούσε πάρα πολύ στην αντιμετώπιση της σχολικής διαρροής. Από την προσωπική εμπλοκή και εμπειρία μέχρι τώρα μόνο η συνεχής επικοινωνία με τους ανθρώπους μέσα στον οικισμό μπορεί να επιφέρει κάποιο θετικό αποτέλεσμα. Τα μέλη των κοινωνικά ευάλωτων ομάδων έχουν ανάγκη τα δικά μας βήματα, π.χ. σχολείου/φορέων/προγραμμάτων, προς την κατεύθυνσή τους. Για παράδειγμα, οι διορισμένοι σε σχολικές μονάδες κοινωνικοί λειτουργοί και ψυχολόγοι θα είχαν καλύτερα αποτελέσματα στην αντιμετώπιση της σχολικής διαρροής αν επιχειρούσαν περισσότερο μέσα τους οικισμούς».
Όσον αφορά το πρόγραμμα που τρέχει αυτήν τη στιγμή και υπεύθυνος είναι ο κ. Γκόβαρης, τονίζει ότι παρά τις δυσμενείς συνθήκες η ανταπόκριση των παιδιών Ρομά είναι ενθαρρυντική και προσθέτει πως: «Οι συνεργάτες διαπιστώνουν σημαντικές διαφορές προόδου και στη μάθηση και στις συμπεριφορές των παιδιών. Το Πρόγραμμα έχει δύο βάσεις για τις δράσεις του: η μία βάση βρίσκεται στο 11ο Δημοτικό Σχολείο Λάρισας στη Ν. Σμύρνη. Κάθε απόγευμα από τις 4:30-19:30 έρχονται κατά μέσο όρο περίπου 40 μαθητές και μαθήτριες, ανάλογα και με το πρόγραμμα της ημέρας, προκειμένου να λάβουν μέρος σε δράσεις εμψύχωσης και ενισχυτικής διδασκαλίας. Συνολικά στο πρόγραμμα που υλοποιείται μέσα στο σχολείο έχουμε έως τώρα 95 μαθητές και μαθήτριες εγγεγραμμένους/-ες, οι οποίοι/-ες παρακολουθούν δράσεις με βάση ένα ωρολόγιο πρόγραμμα. Επιπλέον, έρχονται και ενήλικες σε μικρές ομάδες για μαθήματα αλφαβητισμού (έχουμε συνολικά 20 εγγεγραμμένους/-ες), προκειμένου να λάβουν μέσω κατατακτηρίων εξετάσεων το απολυτήριο του Δημοτικού Σχολείου, καθώς και έφηβοι στις ηλικίες 15-16 ετών, οι οποίοι έχουν διακόψει για διάφορους λόγους τη φοίτηση στο Δημοτικό Σχολείο, αλλά θέλουν και αυτοί να αποκτήσουν το απολυτήριο Δημοτικού Σχολείου. Δίνουμε ιδιαίτερη σημασία στην εκπαίδευση αυτής της ομάδας εφήβων και στην επανένταξή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία. Μια δεύτερη βάση των δράσεων είναι ο οικισμός. Οι συνεργάτες επισκέπτονται συστηματικά οικογένειες προκειμένου να ενθαρρύνουν τους γονείς για την επιστροφή των παιδιών στο σχολείο και επιπλέον να υλοποιήσουν δράσης άτυπης μάθησης με μαθητές/-τριες όλων των τάξεων, προκειμένου να τους/τις ενθαρρύνουν για συμμετοχή στο πρόγραμμα και για την επιστροφή στο σχολείο. Σε αυτές τις δράσεις μέσα στον οικισμό συμμετέχουν επίσης αρκετοί/-ες μαθητές/-τριες, όπως και κάποιοι ενήλικες και έφηβοι. Δεν είμαστε ακόμη απόλυτα ευχαριστημένοι με τους αριθμούς των συμμετεχόντων/-ουσες και σκοπός μας είναι να αυξήσουμε τον αριθμό στα τμήματα ενισχυτικής διδασκαλίας το απόγευμα στο σχολείο (με βάση τους πόρους μας σε ανθρώπινο δυναμικό θα μπορούσαμε να στηρίξουμε μαθησιακά στη βάση μας στο 11ο Δημοτικό Σχολείο μέχρι και 50 μαθητές/-τριες καθημερινά), καθώς και τον αριθμό των παιδιών στις δημιουργικές δραστηριότητες μέσα στον οικισμό. Πιστεύουμε ότι θα τα καταφέρουμε τώρα που και ο καιρός βοηθάει περισσότερο για δράσεις σε ανοιχτούς χώρους. Η έως τώρα ανταπόκριση είναι πολύ θετική και τα αποτελέσματα θετικά. Σε κάθε περίπτωση καταβάλλεται μεγάλη προσπάθεια εκ μέρους των συνεργατών. Από τη μέχρι τώρα εμπειρία μας η θέληση για ολοκλήρωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης είναι δεδομένη στην πλειοψηφία των παιδιών. Ως προς το Πανεπιστήμιο. Υπάρχει ένας μικρός αριθμός παιδιών που επισκέπτονται το Λύκειο και θέληση και αυτών και των οικογενειών είναι η Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Έχουμε όμως ακόμη πολύ δρόμο μπροστά μας για θεαματικές αλλαγές. Θέλω, τέλος, να απευθύνω ένα μεγάλο ευχαριστώ σε όλους τους φορείς της Λάρισας (Δημοτική Αρχή, σχολεία, εκπαιδευτικούς, στελέχη εκπαίδευσης) που μας στηρίζουν. Η καλλιέργεια μιας κουλτούρας συνεργασίας είναι ένα σημαντικό μέσο αντιμετώπισης των προβλημάτων εκπαίδευσης του πληθυσμού στόχου».
Η ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
Το φαινόμενο της σχολικής διαρροής απασχολεί ιδιαίτερα τη Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης ν. Λάρισας που δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην εκπαίδευση των μαθητών/-τριων Ρομά μέσω υποστηρικτικών δράσεων και προγραμμάτων, τα οποία αφορούν στην πολιτισμική ισότητα, βασίζονται στις αρχές και παραδοχές της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης και σχετίζονται με την ένταξή τους στο σχολικό και στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο και κατ’ επέκταση στη σύγχρονη κοινωνία.
Μάλιστα, σύμφωνα με τα στοιχεία που παραχώρησε στην «ΕτΔ» η διευθύντρια Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης ν. Λάρισας κ. Αικατερινή Καραγιώργου, στις σχολικές μονάδες αρμοδιότητας της Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Λάρισας είναι εγγεγραμμένοι/-ες 1.013 μαθητές/-τριες Ρομά, εκ των οποίων φοιτούν 820 σε σχολικές μονάδες των Δήμων Λάρισας, Τυρνάβου και Φαρσάλων. Όσον αφορά τον τρόπο που χειρίζεται τη διαλείπουσα φοίτηση των μαθητών/-τριων Ρομά η Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, η κ. Καραγιώργου τονίζει ότι σε συνεργασία με τις σχολικές μονάδες γίνονται όλες οι προβλεπόμενες ενέργειες και επιπρόσθετα σχεδιάζονται και εφαρμόζονται δράσεις και προγράμματα πρόληψης και διερεύνησης εναλλακτικών ευκαιριών εκπαίδευσης για τους/τις μαθητές/-τριες Ρομά για τον περιορισμό σχολικής διαρροής και διασύνδεσης και διευκόλυνσης των οικογενειών τους. Αναλυτικότερα:
«Έχουν ιδρυθεί αντίστοιχα 17 Τάξεις Υποδοχής και ρυθμίστηκαν θέματα που αφορούσαν στην οργάνωση και τη λειτουργία των Ζ.Ε.Π., τη στελέχωσή τους με προσωπικό και την απασχόληση εκπαιδευτικών κατ’ αναλογία του αριθμού των μαθητών/-τριων που χρήζουν διαφοροποιημένης διδακτικής παρέμβασης. Συγκεκριμένα, στη Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Λάρισας λειτουργούν, με απόφαση της Περιφερειακής Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Θεσσαλίας, οι ακόλουθοι δύο κύκλοι ΖΕΠ που εντάσσονται μέσα στο ωρολόγιο πρόγραμμα των σχολικών μονάδων:
-Τάξεις Υποδοχής (ΤΥ) Ι ΖΕΠ (9 τμήματα Ρομά), όπου φοιτούν μαθητές/-τριες με ελάχιστη ή μηδενική γνώση της ελληνικής γλώσσας, στα οποία ακολουθείται εντατικό πρόγραμμα εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας.
-Τάξεις Υποδοχής (ΤΥ) ΙΙ ΖΕΠ (8 τμήματα Ρομά), όπου φοιτούν μαθητές/-τριες με μέτριο επίπεδο ελληνομάθειας, το οποίο ενίοτε δημιουργεί δυσκολίες στην παρακολούθηση των μαθημάτων στην κανονική τάξη. Επιπρόσθετα στους μαθητές/-τριες που φοιτούν στις ΤΥ ΙΙ ΖΕΠ, πραγματοποιείται υποστήριξη στην ελληνική γλώσσα ή και σε περισσότερα μαθήματα».
Επιπρόσθετα, τον περιορισμό σχολικής διαρροής και διασύνδεσης και διευκόλυνσης των οικογενειών τους στην επικοινωνία με τους αρμόδιους φορείς και τις υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας και υποστήριξης, έχουν τοποθετηθεί κοινωνικοί λειτουργοί σε πέντε σχολικές μονάδες, όπου λειτουργούν Τάξεις Υποδοχής (ΤΥ) ΖΕΠ».
Συντονίζονται δράσεις σε συνεργασία με τους διαμεσολαβητές των κοινοτήτων Ρομά, εστιάζοντας στους γονείς/κηδεμόνες Ρομά αξιοποιώντας όλα τα διαθέσιμα μέσα για διά ζώσης, τηλεφωνική, ηλεκτρονική και έγγραφη επικοινωνία-, ώστε να λάβουν ενημέρωση για τα οφέλη της μη διαλείπουσας φοίτησης των παιδιών τους και να πεισθούν για τον υποχρεωτικό χαρακτήρα της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Υλοποιούνται δράσεις σε συνεργασία με τον ΕΟΔΥ-ΤΟΜΥ Λάρισας, το κέντρο Κοινότητας Ρομά για τη διενέργεια των self tests, εντός της κοινότητας Ρομά στη Λάρισα, και τη συμπλήρωση του Edupass για την απρόσκοπτη προσέλευση των μαθητών/-τριών στο σχολείο κατά την περίοδο Covid-19 που διανύουμε. Γίνονται υποστηρικτικές παρεμβάσεις σε ομάδες νέων μητέρων με τον συντονισμό των κοινωνικών λειτουργών των σχολείων, με στόχο την παροχή συμβουλευτικής υποστήριξης σε σχέση με τη φοίτηση των μαθητών/-τριών Ρομά στο σχολείο (συνέπεια, τρόποι μελέτης, επικοινωνίας με το σχολείο), υπάρχει συνεργασία με φορείς της ΤΑ με στόχο τη μείωση σχολικής διαρροής στη συγκεκριμένη ομάδα μαθητών/-τριών και υλοποιούνται πολλές ακόμα δράσεις και υποστηρικτικές παρεμβάσεις.