στην ευρύτερη περιοχή του Τυρνάβου και της Ελασσόνας, πυροδότησε τα πιο εκτεταμένα φαινόμενα ρευστοποίησης στην Ελλάδα, τα τελευταία 40 χρόνια», κατέληξαν οι γεωλογικές έρευνες που πραγματοποίησε ομάδα Ελλήνων και ξένων επιστημόνων στην περιοχή μας, και ειδικότερα στην κοιλάδα της Πηνειάδας.
Το φαινόμενο έχει στρέψει στη Θεσσαλία την προσοχή της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας, μεταξύ των οποίων και κορυφαίων γεωλόγων, οι οποίοι προγραμματίζουν περαιτέρω έρευνες.
«Η Πηνειάδα μπορεί να αποτελέσει ένα τεράστιο φυσικό εργαστήριο, για την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα, η οποία ήδη έχει εκφράσει το ενδιαφέρον της, με μεγάλο ενθουσιασμό, για τα δεδομένα της έρευνάς μας» δηλώνει στην «Ε» ο επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Γεωλογίας του ΑΠΘ κ. Γιώργος Παπαθανασίου και μέλος της ερευνητικής ομάδας.
Αναφέρει πως η έρευνά τους και τα αποτελέσματά της «έχουν ενταχθεί σε μια παγκόσμια βάση δεδομένων, μιας ανοιχτής επιστημονικής κοινότητας -μια τεράστια παγκόσμια βιβλιοθήκη δεδομένων, η οποία έχει δημιουργηθεί στην Αμερική από Ερευνητικά Ινστιτούτα και Πανεπιστήμια του κόσμου».
Σύμφωνα με τον κ. Παπαθανασίου, προγραμματίζεται συνέχεια των ερευνών στην περιοχή της Πηνειάδας, οι οποίες θα περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, εγκατάσταση γεωτρήσεων, σε βάθος δέκα, ακόμη και είκοσι μέτρων, για περαιτέρω διερεύνηση του εδάφους.
Ο ίδιος δηλώνει, επίσης, πως ήδη έχουν γίνει σχετικές συζητήσεις με την Περιφέρεια Θεσσαλίας, όπου βρήκαν θετική ανταπόκριση, αλλά λόγω της πανδημίας δεν προχώρησαν άμεσα αυτά τα σχέδια και πως όταν το επιτρέψουν οι συνθήκες, πιθανόν την άνοιξη, θα ξαναγίνουν συζητήσεις με τους εμπλεκόμενους φορείς για έναρξη των ερευνών, καθώς και για τα χρηματοδοτικά εργαλεία που θα συμβάλλουν στην υλοποίησή τους.
ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
Στα αποτελέσματα της έρευνας καταγράφονται τα εξής: «Η σεισμική ακολουθία του Μαρτίου 2021 στη Θεσσαλία πυροδότησε εκτεταμένα φαινόμενα ρευστοποίησης που συγκεντρώθηκαν σε δύο περιοχές εντός των πλημμυρικών πεδιάδων, των ποταμών Πηνειού και Τιταρήσιου. Ειδικότερα, η περιοχή κατά μήκος της κοιλάδας της Πηνειάδας θα μπορούσε να θεωρηθεί ως η πιο σοβαρή περίπτωση ρευστοποίησης στην Ελλάδα τουλάχιστον τα τελευταία 40 χρόνια, όπου δημιουργήθηκαν πολυάριθμα χτυπήματα άμμου και κρατήρες και γραμμικά χαρακτηριστικά ρευστοποίησης.
Ο κεντρικός σεισμός της 3ης Μαρτίου 2021 προκάλεσε εκτεταμένη ρευστοποίηση στην επικεντρική περιοχή. Λαμβάνοντας υπόψη τις συστηματικές πληροφορίες που παρέχονται από τη βάση δεδομένων των ιστορικών περιστατικών υγροποίησης στην Ελλάδα, αυτή η σεισμική ακολουθία σίγουρα αντιπροσωπεύει το γεγονός που πυροδότησε τον μεγαλύτερο αριθμό χαρακτηριστικών ρευστοποίησης και τη μεγαλύτερη περιοχή που καλύπτεται από άμμοχτυπήματα, τα τελευταία 40 χρόνια (από το 1978). Εκατοντάδες επιφανειακές εκδηλώσεις ρευστοποίησης, π.χ. ρωγμές εδάφους και ηφαίστεια άμμου και συναφή φαινόμενα πλευρικής εξάπλωσης, καταγράφηκαν κατά τη μετασεισμική έρευνα πεδίου και η χωρική τους κατανομή περιγράφεται ξεχωριστά για τις δύο περιοχές».
Επίσης, στο πλαίσιο της έρευνας διαπιστώθηκε ότι: «Κατά τη διάρκεια της αλληλουχίας του σεισμού, οι όχθες του ποταμού υπέστησαν πλευρική εξάπλωση λόγω ρευστοποίησης, επιφανειακά σπασίματα παρατηρήθηκαν τόσο στην εσωτερική όσο και στην εξωτερική όχθη μέχρι μια μέγιστη απόσταση 30 μ. από τη σημερινή κοίτη. Η κατεύθυνση αυτών των ρωγμών ήταν προφανώς παράλληλη με τα ενεργά κανάλια του ποταμού με συνεχή χαρακτηριστικά μήκους έως και 50 μ. Το πλάτος των ρωγμών και η κατακόρυφη μετατόπιση ήταν γενικά μεγαλύτερα κοντά στο κανάλι του ποταμού και μειώθηκαν προς την πλημμυρισμένη πεδιάδα. Το μέγιστο μετρημένο άνοιγμα ήταν 30 εκ. και η σχετική τιμή της κατακόρυφης μετατόπισης ήταν 70 εκ.
-...Παρά το γεγονός ότι η κοιλάδα του Τιταρήσιου εμπίπτει στην επικεντρική περιοχή, τα παρατηρούμενα φαινόμενα ρευστοποίησης δεν ήταν τόσο έντονα όσο αυτά που αναφέρθηκαν κατά μήκος της κοιλάδας της Πηνειάδας, ιδιαίτερα ως προς τις διαστάσεις και την πυκνότητα των χαρακτηριστικών. Αυτό επιβεβαιώθηκε ξεκάθαρα από την επιτόπια έρευνα. Στην περιοχή Τιταρήσιου, φαινόμενα που προκαλούνται από ρευστοποίηση εμφανίστηκαν όχι μόνο στο ελεύθερο πεδίο, αλλά επηρέασαν επιπλέον τις υποδομές προκαλώντας αστοχίες σε ασφαλτοστρωμένους δρόμους και τεχνητές όχθες. Για παράδειγμα, η αστοχία της γέφυρας στο Μεσοχώρι αποδίδεται κυρίως σε πλευρική εξάπλωση που προκαλείται από την υγροποίηση που επηρεάζει τη θεμελίωση. Επιπλέον, ο δρόμος που συνδέει τα χωριά Βλαχογιάννι και Μεσοχώρι, κυρίως σε ένα τεχνητό ανάχωμα χτισμένο πάνω στην προσχωσιγενή πεδιάδα, επηρεάστηκε από μια ρωγμή περισσότερο ή λιγότερο συνεχή για αρκετές εκατοντάδες μέτρα, που χαρακτηρίζεται τοπικά από άνοιγμα έως και 10 εκ...».
Σύμφωνα με τον κ. Παπαθανασίου, στην κοιλάδα της Πηνειάδας έγιναν μετρήσεις σε πάνω από 500 σημεία, όπου υπήρχε ρευστοποίηση και αναδείχθηκε υλικό που κάλυπτε έκταση 0,032 τετραγωνικών χιλιομέτρων.
Η ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ
Τα μέλη της ερευνητικής ομάδας είναι οι κ.κ.: Γιώργος Παπαθανασίου (Επίκουρος καθηγητής Τμήματος Γεωλογίας ΑΠΘ), Σωτήρης Βαλκανιώτης (Μεταδιδακτορικός φοιτητής ΔΠΘ), Αθανάσιος Γκανάς (Διευθυντής Ερευνών Γεωδυναμικού Ινστιτούτου Αστεροσκοπείου Αθηνών), Αλέξανδρος Σταμπολίδης (ΕΔΙΠ Τμήμα Γεωλογίας ΑΠΘ), Δήμητρα Ράπτη (Ερευνήτρια Πανεπιστημίου Ferrara Ιταλίας) και Riccardo Caputo (Καθηγητής Γεωλογίας Πανεπιστημίου Ferrara Ιταλία).
