Πότε άλλαξαν τα ονόματα των χωριών και για ποιο λόγο; Ποιο χωριό του νομού άλλαξε τέσσερις φορές όνομα και ποιο χωριό οι κάτοικοί του το λένε λάθος; Ποιο χωριό επέστρεψε στην τούρκικη ονομασία και για ποιο χωριό προτάθηκε να ονομαστεί όπως η γυναίκα του νομάρχη Τρικάλων επειδή ο πρόεδρος, ο παπάς και ο δάσκαλος δεν μπόρεσαν να καταλήξουν σε ένα όνομα;
Τα ονόματα των ελληνικών χωριών και των πόλεων ήδη από το 1831, άρχισαν να αλλάζουν στην προσπάθεια να αφεθεί στη λήθη το τουρκικό παρελθόν. Πολλά χωριά έχουν αλλάξει πάνω από μία φορές όνομα, ενώ άλλα έχουν επιστρέψει στο τουρκικό γιατί η ιστορία τους δεν τα επέτρεπε να αλλάξουν.
Το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ) δημιούργησε μία βάση δεδομένων που περιέχει 4.981 μετονομασίες οικισμών της Ελλάδας από τον 19ο έως τον 21ο αιώνα, από τη σύσταση του σύγχρονου ελληνικού κράτους έως και σήμερα δηλαδή, με τη διαδικτυακή διεύθυνση να είναι settlement-renames.eie.gr. Στην ιστοσελίδα του ερευνητικού προγράμματος «Μετονομασίες Οικισμών της Ελλάδας, 19ος – 21ος αιώνας» οι επισκέπτες μπορούν να αναζητήσουν πληροφορίες για το νέο και το παλαιό όνομα των οικισμών.
Με μια μικρή αναζήτηση διαπιστώνουμε ότι ο οικισμός Τορσουνλάρ Λαρίσης, το 1919 μετονομάστηκε σε Θωμαΐ, το 1957 σε Νεράιδα και το 1959 παίρνει την τελική του ονομασία σε Ραχούλα, μέσα σε 100 χρόνια δηλαδή αλλάζει τρία ονόματα! Σε άλλη περίπτωση -και σύμφωνα πάντα με τη βάση δεδομένων του ΕΙΕ- το χωριό που η παλιά ονομασία του είναι Μπουραζάν, η νέα ονομασία δεν είναι το Αχίλλειο, αλλά ο Αχίλλειος! Οι κάτοικοι ενός ολόκληρου χωριού δηλαδή δεν ήξεραν μέχρι πρότινος το πραγματικό όνομα του χωριού τους. Το χωριό Κιλελέρ πάλι, που είναι τόσο στενά συνδεδεμένο με το αγροτικό κίνημα των αρχών του προηγούμενου αιώνα, μετονομάζεται το 1919 σε Κυψέλη για να λάβει την παλιά του ονομασία Κιλελέρ το 1985.
Ο ιστορικός και εκδότης του Θεσσαλικού Ημερολογίου κ. Κώστας Σπανός μιλώντας στην «Ε» για την ανάγκη αλλαγής των ονομασιών θα πει ότι «Λόγω της παλαιότερης θεωρίας του Φαλμεράιερ περί Γρεκοσλάβων, το ελληνικό κράτος σκέφθηκε να απαλλάξει την επαρχία από τα ξένα τοπωνύμια, τουρκικά και σλαβικά ή σλαβοφανή. Στις 8 Ιουνίου 1909, δημοσιεύτηκε το Βασιλικό Διάταγμα «περί συστάσεως Επιτροπείας προς μελέτην των τοπωνυμίων της Ελλάδος και εξακρίβωσιν του ιστορικού λόγου αυτών». Η υπό σύσταση Επιτροπή θα γνωμοδοτούσε για τη μεταβολή τόσο των «αλλόγλωσσων» ή «κακόφωνων» ονομάτων που δεν είχαν «ιστορική αξία», όσο και για τοπωνύμια που είχαν μετονομαστεί μετά τη σύσταση του Κράτους αλλά στο μεταξύ είχαν θεωρηθεί ακατάλληλα για διάφορους λόγους» θα μας πει ο κ. Σπανός. Για την επιτροπή που θα αποφάσιζε για τα νέα ονόματα ο κ. Σπανός επισημαίνει ότι «Υπό την προεδρία του καθηγητή Λαογραφίας Ν. Γ. Πολίτη, το έργο της εύρεσης «εύηχων και όμορφων» ονομάτων ανέλαβαν επιφανείς καθηγητές πανεπιστημίου, όπως ο Σπ. Λάμπρος (ιστορικός), ο Γ. Χατζηδάκις (γλωσσολόγος), ο Γρ. Βερναρδάκης (φιλόλογος), ο Χρ. Τσούντας (αρχαιολόγος), ο Π. Καββαδίας (αρχαιολόγος), ο Κ. Ν. Ράδος (καθηγητής Ναυτικής Ιστορίας), ο έφορος αρχαιοτήτων Γ. Σωτηριάδης, ο Κλ. Στέφανος, διευθυντής του Ανθρωπολογικού Μουσείου, και οι λόγιοι, Δ. Γρ. Καμπούρογλου και Κ. Παπαμιχαλόπουλος. Στην Επιτροπή συμμετείχαν επίσης ανώτατα στελέχη της δημόσιας διοίκησης επιφορτισμένα με απογραφικές και χαρτογραφικές αρμοδιότητες, όπως ο Αρ. Βάμπας, τμηματάρχης του Υπουργείου Εσωτερικών, ο Μ. Χρυσοχόος, χαρτογράφος και ο Γ. Χωματιανός διευθυντής της υπηρεσίας απογραφής του πληθυσμού. Βέβαια πριν φτάσει σ’ αυτή την επίσημη επιτροπή προηγούνταν μια άλλη, αφού σε κάθε χωριό είχε ορισθεί μία τριμελής επιτροπή (παπάς, πρόεδρος, δάσκαλος) για να προτείνουν έως 3 τοπωνύμια, από τα οποία επιλεγόταν το ένα, για να ακολουθηθεί η υπόλοιπη διαδικασία». Μάλιστα, ο κ. Σπανός θα αναφέρει και μια ιστορία που -όπως λέει ο ίδιος- δεν ξέρει αν αληθεύει αλλά «Λέγεται ότι η επιτροπή ενός οικισμού του Ασπροποτάμου δεν μπορούσε να συμφωνήσει σε ένα κοινά αποδεκτό όνομα και κάποιος για να τους συμβιβάσει πρότεινε το όνομα της γυναίκας του νομάρχη των Τρικάλων!» θα πει χαμογελώντας ο κ. Σπανός.
«Μα είναι ανεκτόν, διά όνομα του Θεού και των Θεών, ο Σωκράτης και ο Αριστείδης να είναι από το Μπραχάμι, ο Θεμιστοκλής από το Λιόπεσι και ο Θηραμένης και ο Θρασύβουλος από το Κοκοτσίνι;» όπως έγραφε και ο Δημήτριος Καμπούρογλου το 1920 στο βιβλίο του «Τοπωνυμικά παράδοξα», αλλά είναι δυνατόν να λέμε ότι στην Άμφισσα σφάζουνε αρνιά αντί για τα Σάλωνα και ότι τα Τρία πουλάκια που κάθουνταν ψηλά στη Χαλκουμάτα. Το ‘να τηράει τη Λιβαδειά και τ’ άλλο τη Λαμία αντί για το Ζητούνι;
