Με αυτόν τον τρόπο φιλοδοξία των εμπνευστών είναι παράλληλα με τον λιγότερο επώδυνο τρόπο επίλυσης διαφορών να επέλθει και μια επιτάχυνση στην απονομή της δικαιοσύνης που είναι για την Ελλάδα ένας μεγάλος πονοκέφαλος.
Με αφορμή αυτό το γεγονός η «Ε» συζητάει με τον πρόεδρο του Ινστιτούτου Κατάρτισης Διαμεσολαβητών Λάρισας κ. Δημήτρη Κατσαρό. Ο πρώην πρόεδρος του ΔΣΛ, αφού αναλύει τα είδη των περιστατικών και τη φιλοσοφία της διαμεσολάβησης, εξηγεί πως το σύστημα της διαμεσολάβησης σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί πανάκεια για την επιτάχυνση απονομής δικαιοσύνης. Αναφέρει δε πως για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο θα πρέπει πρώτα να υπάρξει μια σειρά συνδυαστικών μέτρων. Πιο αναλυτικά:
Στο ξεκίνημα της κουβέντας ο κ. Κατσαρός μας εξηγεί ως παράδειγμα μερικές περιπτώσεις που θα επιλύονται μ’ αυτόν τον τρόπο τονίζοντας βέβαια πως στην υποχρεωτικότητα υπάγονται διαφορές που η εμπειρία έχει δείξει ή ότι μπορεί ή ότι πρέπει να λειτουργήσει το στοιχείο της συμφιλίωσης.
«Για παράδειγμα, στα ζητήματα που αναφύονται όταν ένας γάμος δεν πάει καλά και έχουν σχέση με την επιμέλεια των παιδιών, τη διατροφή, την επικοινωνία με τους γονείς, η εμπειρία έχει δείξει ότι οι συγκρούσεις συχνά στις δικαστικές αίθουσες είναι σκληρές και βλαπτικές τόσο για τα ανήλικα τέκνα όσο και για το ζευγάρι. Δεν είναι άγνωστα ακόμη και τα αρνητικά φαινόμενα «εργαλειοποίησης» των παιδιών στο πλαίσιο δικαστικής διένεξης, όπου το ένα μέρος στην αγωνιώδη προσπάθειά του για επικράτηση σε βάρος του άλλου φορτίζει την ατμόσφαιρα κατά τέτοιον τρόπο, με συνέπεια τα χάσματα να γίνονται αγεφύρωτα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για δύο πρώην μεν συζύγους, οι οποίοι ωστόσο λόγω της ιδιότητας των γονέων πρέπει να διατηρήσουν μεταξύ τους ανοιχτούς τους δίαυλους επικοινωνίας. Σε μια τέτοια διαφορά μπορεί σίγουρα να λειτουργήσει η διαμεσολάβηση, μακριά από την ψυχοφθόρα για τον μέσο πολίτη -κακά τα ψέματα- δημοσιότητα της δικαστικής αίθουσας, μέσα σε ένα ασφαλές περιβάλλον που δημιουργεί ο ειδικά εκπαιδευμένος διαμεσολαβητής, που δίνει προτεραιότητα στην αμοιβαία αποδεκτή λύση και στην εξομάλυνση των ανθρώπινων σχέσεων, οι οποίες πρέπει αυτονοήτως να υπάρξουν και στο μέλλον, το οποίο αποτελεί και πρωταρχική επιδίωξή του. Πρέπει βέβαια να διευκρινίσουμε ότι δεν υπάγονται στο πεδίο της διαμεσολάβησης, είτε ως υποχρεωτικό προστάδιο, είτε προαιρετικά, διαφορές που έχουν να κάνουν με τη λύση του γάμου (διαζύγια), ακύρωση ή ανυπαρξία γάμου και τούτο λόγω του δημόσιου χαρακτήρα του».
Σύμφωνα με τον κ. Κατσαρό, μια άλλη κατηγορία διαφορών, οι οποίες είναι δεκτικές διαμεσολάβησης και σε λίγες ημέρες υποχρεωτικά θα διέρχονται από τη διαμεσολάβηση είναι οι διαφορές που ανακύπτουν μέσα σε μια πολυκατοικία, για παράδειγμα διαφορές από κοινόχρηστα, από ζημιές μεταξύ των ιδιοκτητών ορόφων και άλλα παρόμοια θέματα.
«Και εδώ είναι νομίζω κατανοητό ότι μεταξύ γειτόνων, που ζουν μαζί και ακούνε ο ένας κυριολεκτικά ίσως την αναπνοή του άλλου, αν τα πράγματα οδηγηθούν στο Δικαστήριο, τα αρνητικά φορτία της διαδικασίας μεταφέρονται και στη μικρή κοινωνία της πολυκατοικίας. Επομένως, υπάρχει κοινό συμφέρον των ενοίκων, το οποίο η ικανότητα του διαμεσολαβητή πρέπει να αναδείξει σε κοινό τόπο, ώστε να εξευρεθεί λύση, η οποία στο τέλος της διαδικασίας θα εξασφαλίζει και την αρμονική -κατά το δυνατόν- συνύπαρξη μεταξύ συμπολιτών και γειτόνων. Δεν πρέπει να υποτιμάται βέβαια ότι το στοιχείο αυτό αποτελεί και βασική προϋπόθεση ποιότητας μιας ανθρώπινης διαβίωσης στις σημερινές μεγάλες πολυκατοικίες, όπου ζουν εργαζόμενοι, οι οποίοι δίνουν τη μάχη της επαγγελματικής καθημερινότητας και φυσικά είναι πολυτέλεια να είναι φορτωμένοι με τα άγχη των κακών σχέσεων στον περιορισμένο χώρο της πολυκατοικίας».
Συνεχίζοντας ο πρόεδρος του ΙΝ.ΚΑ.ΔΙ. Λάρισας λέει πως «υπάρχουν και άλλες διαφορές που περιέχουν στον πυρήνα τους το στοιχείο της συνεργασίας, που αποτελεί το απαραίτητο background, πάνω στο οποίο θα δουλέψει ο διαμεσολαβητής, ώστε να αντιληφθούν τα μέρη ότι θα κερδίσουν από μια επαγγελματική συνεργασία, αν αυτή εξακολουθήσει στο μέλλον και δεν διακοπεί τώρα στο πεδίο μιας αντιπαράθεσης, στο οποίο το ένα μέρος μπορεί να θεωρεί την απαίτησή του βάσιμα εύλογη, αλλά ωστόσο το άλλο μέρος την εκλαμβάνει είτε ως αβάσιμη, είτε στην καλύτερη των περιπτώσεων ως μαξιμαλιστική. Έτσι λοιπόν «πριν βγουν τα μαχαίρια», διαφορές από τις επαγγελματικές σχέσεις ελεύθερων επαγγελματιών με τους πελάτες τους (δικηγόρων, συμβολαιογράφων, γιατρών, μηχανικών κ.λπ.), αλλά και άλλες εμπορικές διαφορές, θα επιχειρείται να λυθούν στο διαφορετικό περιβάλλον της διαμεσολάβησης με το βλέμμα στο μέλλον να βαρύνει περισσότερο, δηλαδή με το επιχείρημα της επένδυσης στη μελλοντική συνεργασία και όχι στο κάποτε αδιέξοδο «τα θέλω όλα ή τίποτα, τώρα».
*Εξηγήστε ποια θα είναι η διαδικασία της διαμεσολάβησης. Δηλαδή πού θα πηγαίνουν οι πολίτες και τι θα κάνουν.
-Ο θεσμός της διαμεσολάβησης στη χώρα μας είναι διαρθρωμένος νομικά ως ιδιαίτερα ταιριαστός προς το δικηγορικό λειτούργημα. Έτσι, ο ρόλος των δικηγόρων είναι κεντρικός και ουσιαστικός στην εναλλακτική αυτή διαδικασία και εν πολλοίς, κατά τη δική μου γνώμη, εξαρτάται απ’ αυτούς και η εμπέδωση μιας διαφορετικής κουλτούρας επίλυσης διαφορών στην ελληνική κοινωνία και μακροπρόθεσμα η παγίωση αυτής. Ο ενδιαφερόμενος πολίτης, όπως εξάλλου προβλέπει ο νόμος, θα απευθύνεται στον φυσικό του δικηγόρο και με ενέργειες εκείνου θα εκκινεί η διαδικασία της διαμεσολάβησης. Ο δικηγόρος δηλαδή θα αναζητά από τη λίστα των διαπιστευμένων διαμεσολαβητών του Υπουργείου Δικαιοσύνης τον διαμεσολαβητή για τη συγκεκριμένη υπόθεση, στον οποίο θα υποβάλει και το αίτημα υπαγωγής της διαφοράς στη διαδικασία και ακολούθως ο διαμεσολαβητής θα γνωστοποιεί αυτό στο άλλο μέρος, ώστε να ορισθεί η ημερομηνία κ.λπ. της συνεδρίασης διαμεσολάβησης, στην οποία τα μέρη υποχρεωτικά παρίστανται με τον δικηγόρο τους. Εννοείται ότι σε κάθε περίπτωση ο πολίτης απευθύνεται στον δικηγόρο του, διότι αν τυχόν δεν ευδοκιμήσει η προσπάθεια εξεύρεσης λύσης, τότε θα πρέπει να ασκήσει το σχετικό ένδικο βοήθημα με τον πληρεξούσιο δικηγόρο του.
*Ποια είναι η φιλοσοφία της διαμεσολάβησης;
-Λύση στις διαφορές μεταξύ ανθρώπων με βάση το κοινό όφελος σε συνδυασμό με εξοικονόμηση χρόνου και δαπανών. Μια λύση που θα προέλθει από τα ίδια τα μέρη με τη βοήθεια του ειδικού, του διαμεσολαβητή δηλαδή και μέσα από την επιχειρούμενη από τον ίδιο προσέγγιση μεταξύ των μερών. Συμφιλίωση κατά το ευκταίο μάλλον ή αναγκαίο ήττον είναι ο πυρήνας της φιλοσοφίας της διαμεσολάβησης και προαπαιτούμενο για την επιτυχία της προσπάθειας, η οποία βέβαια στον νόμο δεν τίθεται, άνευ ετέρου τινός, δηλαδή μπορεί κάποιος να προσέλθει και εφόσον δεν επιθυμεί τη συνέχισή της να αποχωρήσει. Ουδείς βέβαια και εν προκειμένω ο διαμεσολαβητής, υποχρεούται και δεν δύναται να πράξει τα αδύνατα. Αν υπάρχουν βέβαια εξαρχής, τα στοιχεία της καλής προαίρεσης των μερών, η διάθεση συμβιβασμού από αυτά και από τους δικηγόρους τους, αυτά δίχως άλλο συνιστούν παράγοντες δημιουργίας «εύκρατου κλίματος» για την ευκολότερη λύση μιας διαφοράς. Υπό το πρίσμα αυτό, ασφαλώς υπάρχουν και άνθρωποι που δεν τους πάει «το κοστούμι» της διαμεσολάβησης, όπως υπάρχουν και διαφορές που δεν μπορούν να λυθούν στο πλαίσιο αυτής.
*Ποιοι είναι αυτοί οι διαμεσολαβητές και τι έχουν τελειώσει. Είναι μόνο δικηγόροι ή είναι και επιστήμονες άλλων ειδικοτήτων; Τι θα πρέπει να προσέχουν οι πολίτες με τους διαμεσολαβητές;
- Αρχικά είχε νομοθετηθεί στη χώρα μας το αποκλειστικό μοντέλο του διαμεσολαβητή δικηγόρου, με το αναντίλεκτο επιχείρημα των νομικών γνώσεων που διαθέτει, χωρίς να είναι όργανο απονομής δικαιοσύνης, ενώ ταυτόχρονα έχει αποκτήσει μεγάλη εμπειρία διαχείρισης συγκρουσιακών καταστάσεων μεταξύ αντιμαχομένων πλευρών στα δικαστήρια. Αυτός είναι και ένας λόγος που σήμερα κατά ποσοστό 90% περίπου οι διαπιστευμένοι στη χώρα μας διαμεσολαβητές είναι δικηγόροι, οι οποίοι έχουν εκπαιδευτεί στα κέντρα κατάρτισης διαμεσολαβητών, που έχουν δημιουργηθεί από συμπράξεις δικηγορικών συλλόγων και επιμελητηρίων, όπως το Ινστιτούτο Κατάρτισης Διαμεσολαβητών Λάρισας (ΙΝΚΑΔΙΛ) που δημιουργήσαμε στη Λάρισα το 2013. Με τον ισχύοντα νόμο διαμεσολαβητές γίνονται και μη δικηγόροι, αρκεί να είναι απόφοιτοι Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης ή κάτοχοι ισοδύναμου πτυχίου της αλλοδαπής, εκπαιδευμένοι από Φορέα εκπαίδευσης διαμεσολαβητών αναγνωρισμένο από την Κεντρική Επιτροπή Διαμεσολάβησης ή κάτοχοι τίτλου διαπίστευσης από άλλο κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και διαπιστευμένοι από αυτήν και εγγεγραμμένοι στο Μητρώο Διαμεσολαβητών που τηρείται στο Υπουργείο Δικαιοσύνης, ενώ αποκλείονται της άσκησης του επαγγέλματος του διαμεσολαβητή όσοι έχουν διατελέσει δικαστικοί λειτουργοί. Επομένως ο διαμεσολαβητής στον οποίο θα υπαχθεί προς επίλυση η διαφορά ενός πολίτη, θα πρέπει να έχει τα προαναφερόμενα προσόντα, τον οποίο εύκολα θα μπορούν να ανεύρουν από τη λίστα διαπιστευμένων διαμεσολαβητών του Υπουργείου Δικαιοσύνης και ασφαλώς με τη βοήθεια του φυσικού τους δικηγόρου. Εννοείται βέβαια ότι απαιτείται μια στοιχειώδης προσοχή, διότι ατυχώς στη χώρα μας ενίοτε ευδοκιμεί και το «είσαι ό,τι δηλώσεις» και όχι μόνον στο επαγγελματικό πεδίο της διαμεσολάβησης.
*Εκτιμάτε πως ο τρόπος αυτός θα βάλει ένα λιθαράκι στην προσπάθεια για την ταχύτερη απονομή δικαιοσύνης;
-Η διαμεσολάβηση έρχεται ως μεταρρύθμιση μ’ έναν ευρωπαϊκό αέρα στις αποσκευές της. Εδώ και δεκαετίες λειτουργεί σε ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και στην Αμερική. Η νομοθέτησή της στη χώρα μας έγινε μετά από ενωσιακή οδηγία και σειρά συστάσεων των ευρωπαϊκών θεσμών που επιμένουν έως και σήμερα. Ναι, προβάλλεται διεθνώς ως αντίδοτο στην καθυστέρηση της διαδικασίας απονομής δικαιοσύνης, η οποία παρά τα όσα ενταύθα λέγονται, δεν είναι ελληνική πατέντα. Είναι μια εναλλακτική λύση στις διαφορές που προκύπτουν μεταξύ των ανθρώπων και δεν είναι μια εναλλακτική δικαιοσύνη. Φιλοδοξία για όλες τις κυβερνήσεις που διαδοχικά επιδίωξαν τα τελευταία χρόνια την εφαρμογή της διαμεσολάβησης, είναι η βελτίωση της κατάστασης στο ζήτημα της καθυστέρησης της έκδοσης αποφάσεων. Κατά τη γνώμη μου, και στο πεδίο των διαφορών που αναφέραμε, θα ανακουφίσει τη διαδικασία. Δεν αποτελεί όμως πανάκεια. Το πρόβλημα της καθυστέρησης στον μηχανισμό απονομής δικαιοσύνης είναι πιο σύνθετο. Αυτό αποδεικνύει το γεγονός, ότι δεν εννοεί να βρει τη λύση του, ακόμη και σήμερα που οι υποθέσεις που άγονται στα δικαστήρια έχουν μειωθεί σε πρωτοφανή σε σχέση με το παρελθόν επίπεδα. Επομένως χρειάζεται σειρά μέτρων και με σκοπό πάντα, όχι την περιστολή ή και ακύρωση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας του πολίτη, όπως συχνά γίνεται με άλλοθι την επίδικη καθυστέρηση, αλλά απεναντίας την εν τοις πράγμασι ακώλυτη πρόσβασή του στον χώρο της Δικαιοσύνης.
Η Συντονιστική ζητά
παράταση της αναστολής
Η Συντονιστική Επιτροπή των Δικηγορικών Συλλόγων της Ελλάδας, που συνεδρίασε προ ημερών υπό την προεδρία του προέδρου της Δημήτρη Βερβεσού, ζήτησε με ανακοίνωσή της την παράταση της αναστολής της υποχρεωτικής υπαγωγής στη διαμεσολάβηση, αστικών και εμπορικών υποθέσεων.
Υπενθυμίζεται ότι η αναστολή της υποχρεωτικής υπαγωγής στη διαμεσολάβηση, ισχύει μέχρι την έναρξη του νέου δικαστικού έτους (16.9.2019) σύμφωνα με τον νόμο 4512/2018, αλλά η συντονιστική ζητά και νέα παράταση, καθώς δεν διαφαίνεται ότι αρκεί ο χρόνος για την ψήφιση νέου νομοθετικού πλαισίου.
Πάντως, η συντονιστική υπενθυμίζει ότι το δικηγορικό σώμα έχει ταχθεί υπέρ των εναλλακτικών μορφών επίλυσης των διαφορών και κατά της υποχρεωτικής υπαγωγής διαφορών στη δαμεσολάβηση. Ακόμη, η συντονιστική επιτροπή εκφράζει «την ικανοποίησή της για τις βελτιωτικές ρυθμίσεις του ν. 4611/2019, που αφορούν στη ρύθμιση φορολογικών και ασφαλιστικών οφειλών σε έως 120 δόσεις». Επίσης, ενόψει των επικείμενων νομοθετικών πρωτοβουλιών της κυβέρνησης, η συντονιστική επιτροπή αποφάσισε την έκτακτη σύγκληση της ολομέλειας των προέδρων των δικηγορικών συλλόγων της χώρας, στην Αθήνα, την ερχόμενη Τρίτη.
Του Κώστα Γκιάστα
