Στον νομό Λάρισας, αλλά και στη Σαμαρίνα, στη Μεγάλη Παναγιά απ’ όπου κατάγονται πολλοί Λαρισαίοι τιμούν τη Θεομήτορα.
Ας δούμε περιληπτικά τους σημαντικότερους ναούς και τα μοναστήρια στην περιφέρεια της Ιεράς Μητρόπολης Λαρίσης και Τυρνάβου όπου τιμάται η Παναγία δίδοντας παράλληλα τα σημαντικότερα ιστορικά στοιχεία.
Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ
Ως το τέλος της Τουρκοκρατίας οι κάτοικοι της συνοικίας Ταμπάκικα εκκλησιάζονταν στον γειτονικό Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Αχιλλίου. Το 1877 οικοδομήθηκε σε κεντρικό σημείο της συνοικίας ένα παρεκκλήσι της Παναγίας Φανερωμένης όπου υπήρχε και Κοιμητήριο.
Μετά από λίγο καιρό και την ίδια χρονιά, εμφανίστηκε μία μοναχή, η Θεοφανία, αποφασισμένη να εργασθεί αμισθί στο παρεκκλήσιο και τα μνήματα του μικρού Κοιμητηρίου. Η Θεοφανία αποκαλύπτει με όνειρα ότι στο σημείο όπου υπάρχει το μαγγανοπήγαδο, στο βάθος του βρίσκεται εικόνα της Θεομήτορος από πολλά χρόνια.
Η μοναχή Θεοφανία ξαναβλέπει σε όνειρο, αυτή τη φορά την Υπεραγία Θεοτόκο, ως γυναίκα απαστράπτουσα, να την οδηγεί στο μαγγανοπήγαδο και να της δείχνει ότι στον βυθό του από όπου αναβλύζει το νερό βρίσκεται η εικόνα της, και της ζητάει να εξέλθει από εκεί.
Γνωστοποιούνται τα όνειρα στον Επίσκοπο Λαρίσης Νεόφυτο, και εκείνος δίνει στους ιερείς εντολή ανεύρεσης συνεργείου για να αντλήσει το νερό του πηγαδιού, οπότε στο βυθό εμφανίζεται η εικόνα λασπωμένη.
Αργότερα δε φιλοτεχνείται ένα ασημένιο «πουκάμισο» το οποίο και τοποθετήθηκε επάνω και αναγράφει «ΖΩΟΔΟΧΟΣ ΠΗΓΗ». Στις 15 Αυγούστου στον ναό τιμάται με ιδιαίτερο σεβασμό η Κοίμηση της Θεοτόκου.
ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΑΜΠΕΛΩΝΑ
Από τους πλέον εντυπωσιακούς ναούς αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου είναι αυτός στον Αμπελώνα. Ο ναός θεμελιώθηκε το 1885 και τα εγκαίνιά του έγιναν το 1906. Είναι έργο του Επταχωρίτη πολιτικού μηχανικού Βασιλείου Μπεκιάρη ο οποίος σχεδίασε επίσης τον Μητροπολιτικό Ναό Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στην Καρδίτσα αλλά και τον κεντρικό ναό του Επταχωρίου το 1914. Ο Βασίλειος Μπεκιάρης ήταν εκείνος που πρότεινε και κατασκεύασε σε ελάχιστες ώρες πλωτές γέφυρες στον Αξιό ποταμό το 1912, ώστε σύντομα να περάσει ο ελληνικός Στρατός και να απελευθερώσει τη Θεσσαλονίκη.
Κατά τον ατυχή πόλεμο του 1897 όταν ο Αμπελώνας, τότε Καζακλάρ, καταλήφθηκε από τους Τούρκους ο ημιτελής ναός κινδύνευσε να καταστραφεί. Όμως ένας Τούρκος αξιωματικός σταμάτησε τους στρατιώτες λέγοντάς τους να μην τον καταστρέψουν διότι θα μετατραπεί σε τζαμί.
Ο ναός είναι κτισμένος σε σταυροειδή βυζαντινό ρυθμό με τρούλο.
Τα τελευταία είκοσι χρόνια με δαπάνες των κατοίκων του Αμπελώνα ο ναός έχει αγιογραφεί και πραγματικά εξωτερικά και εσωτερικά προκαλεί δέος και θαυμασμό στον επισκέπτη.
Η ΙΕΡΑ ΚΟΜΝΗΝΕΙΟΣ ΜΟΝΗ ΣΤΟΜΙΟΥ
Η Ιερά Μονή Κομνηνείου Κοιμήσεως της Θεοτόκου και Αγίου Δημητρίου Στομίου βρίσκεται σε υψόμετρο 180 μ. στον Κίσσαβο, κοντά στο παραλιακό Στόμιο, περίπου 50 χλμ. από τη Λάρισα, και τις τελευταίες δεκαετίες έγινε γνωστή στο πανελλήνιο από την πνευματική παρουσία και τις ομιλίες του μακαριστού γέροντα Αθανασίου Μυτιληναίου.
Σύμφωνα με στοιχεία της Ι.Μ. Λαρίσης και Τυρνάβου η ίδρυσή της είναι παλιά και έγινε πιθανώς τον 14ο αιώνα σε μια περιοχή τότε άσκησης και μετανοίας. Ο Κίσσαβος είχε την ονομασία «Όρος των Κελλίων».
Η Κομνήνειος Ιερά Μονή είναι αφιερωμένη στην Υπεραγία Θεοτόκο, ενώ ονομάζεται και Μονή του Αγίου Δημητρίου. Η μετονομασία αυτή ίσως να έγινε κατά το 1578 από τους εγκατασταθέντες εκεί μοναχούς που έφτασαν από κάποιο άλλο μοναστήρι του Αγίου Δημητρίου.
Στη Μονή έζησαν αρκετοί Άγιοι της εποχής της Τουρκοκρατίας, όπως ο Άγιος Συμεών ο Ανυπόδητος και ο Όσιος Δαυίδ ο εν Ευβοία. Η Μονή, την εποχή εκείνη, είχε 300 μοναχούς. Καταστράφηκε αρκετές φορές κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας και ιδίως στα χρόνια της Επανάστασης του 1821.
Το μοναστήρι, ευρισκόμενο σε δασώδη περιοχή, αποτελούσε ασφαλές καταφύγιο για τους κατατρεγμένους Έλληνες κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Οι Τούρκοι σπάνια πλησίαζαν την περιοχή και μόνο με μεγάλη δύναμη στρατού ανέβαιναν μέχρι εκεί. Στα χρόνια της Επαναστάσεως του 1821 το μοναστήρι προσέφερε σημαντικές υπηρεσίες στους μαχόμενους κλεφταρματολούς. Τότε έγιναν αλλεπάλληλες επιδρομές των Τούρκων, οι οποίοι κατέστρεψαν πολλά κειμήλια και χειρόγραφους κώδικες της Βιβλιοθήκης. Εκεί κατέφυγαν με καΐκια οι διαφυγούσες οικογένειες από την ανθρωποσφαγή της Χίου το 1822.
Πρόσφατα, αποκαταστάθηκε και αναστηλώθηκε το μεγάλο παλαιό Καθολικό. Στον καλαίσθητο περιβάλλοντα χώρο εντός της Μονής βρίσκεται ο τάφος του Αρχιμανδρίτη Αθανασίου Μυτιληναίου, που εκοιμήθη το 2006 και είναι μέχρι σήμερα γνωστός για τις σπάνιες θεολογικές του ομιλίες. Επίσης, στον περιβάλλοντα χώρο εντός του μοναστηριού βρίσκεται και ο τάφος του μακαριστού Μητροπολίτου Λαρίσης κυρού Θεολόγου.
Η ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΑΡΜΕΝΙΩΤΙΣΣΑ
Το ιερό προσκύνημα της Παναγίας του Αρμενίου ή Αρμενιώτισσας κτίστηκε σε χώρο όπου κοντά υπήρχε παλιότερος ναός.
Σύμφωνα με μαρτυρίες στα τέλη του 19ου αιώνα σε βοσκό φανερώθηκε πολλές φορές η Παναγία η οποία του υπέδειξε πού να ψάξει και να βρει τον σταυρό και άλλα ιερά κειμήλια. Μετά από ανασκαφές των κατοίκων του Αρμενίου και με τις υποδείξεις του βοσκού βρέθηκαν ο σταυρός και τα ιερά εκκλησιαστικά κειμήλια, επίσης βρέθηκε και ένα πηγάδι, στον χώρο όπου σήμερα είναι ο ναός της Παναγίας. Σύμφωνα με τις ίδιες μαρτυρίες για τρία χρόνια στην περιοχή παρουσιαζόταν ένα φως.
Μετά από ενέργειες και δαπάνες των κατοίκων του χωριού, το 1886 στον χώρο όπου φανερώθηκε η Παναγία κτίστηκε ο ναός όπου και φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα.
ΣΑΜΑΡΙΝΑ Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΝΑΓΙΑ
Στη Σαμαρίνα, η οποία μαζί με την Αετομηλίτσα θεωρούνται τα ψηλότερα χωριά της Ελλάδας, τιμούν τον 15Αύγουστο τη Μεγάλη Παναγιά. Εκεί, τόσο στον ιστορικό ναό όσο και στο προαύλιο χιλιάδες προσκυνητές από όλη την Ελλάδα και κυρίως από τη Λάρισα και την υπόλοιπη Θεσσαλία προσέρχονται για να προσκυνήσουν. Μια γιορτή που κρατάει τρεις ημέρες. Οι Σαμαρινιώτες προσέρχονται και τη δεύτερη ημέρα της Παναγίας, στις 16 Αυγούστου, χορεύουν τον μεγάλο τους χορό που ονομάζεται «Τσιάτσιος».
Στην πετρόκτιστη σκεπή του ιερού του ναού τον επισκέπτη εντυπωσιάζει το θεόρατο πεύκο το οποίο φύτρωσε μέσα στις πέτρες του ιερού Βήματος.
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΓΛΥΚΟΦΙΛΟΥΣΑΣ ΡΑΨΑΝΗΣ
Ύστερα από προτροπή του γέροντος Εφραίμ του Φιλοθεΐτη και Αριζονίτη, στη Ραψάνη, ιδρύθηκε η Ιερά Μονή (Ιερό Ησυχαστήριο) της Παναγίας Γλυκοφιλούσας.
Είναι ένα από τα 8 γυναικεία μοναστήρια σήμερα στην Ελλάδα που έχουν την πνευματική καθοδήγηση του γέροντος Εφραίμ.
Το 1997 η μακαριστή γερόντισσα Εφραιμία και η Ηγουμένη μοναχή Μαρία πήγαν στη Ραψάνη, από την Ιερά Μονή Παναγίας Οδηγήτριας Πορταριάς Πηλίου. Ένας από τους λόγους της εγκατάστασης αυτής ήταν ότι από το μέρος αυτό στη Ραψάνη πέρασε και δίδαξε ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός.
Το μοναστήρι είναι φιλόξενο και περιποιημένο. Ξεχωρίζει το κύριο οικοδόμημα, όπου στεγάζονται το Καθολικό της Μονής, που τιμάται στην Αγία Ταβιθά, καθώς και τα κελιά με το αρχονταρίκι. Τα τελευταία χρόνια χτίζεται το νέο Καθολικό της Μονής που θα είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και πρόσφατα εγκαινιάστηκε ο υπόγειος ναός, όπου τιμάται ο Άγιος Παντελεήμονας.
*Επίσης στην ευρύτερη περιοχή της Ιεράς Μητροπόλεως Λαρίσης και Τυρνάβου γιορτάζουν η Παναγία Φανερωμένη Τυρνάβου, η Παναγία Αιγάνης, η Κοίμηση της Θεοτόκου στο Καστρί Λουτρό, ο Ιερός Ναός της Παναγίας στον Κρανώνα κ.ά.
Του Κώστα Τσόλα
