ενδιαφέρεται να μάθει. Αρχίζουμε από τα βασικά: Η ΕΕ ιδρύεται σε απάντηση στη δυστυχία και τα βάσανα που προκάλεσε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος. Στις αρχές της δεκαετίας του '50, το Βέλγιο, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία, το Λουξεμβούργο και η Ολλανδία αποφάσισαν να συνεργαστούν στους τομείς του άνθρακα και του χάλυβα, οι οποίοι σχετίζονταν με τους εξοπλισμούς. ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΜΕΡΕΣ Με τη Συνθήκη της Ρώμης το 1957 ιδρύεται η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ), προάγγελος της ΕΕ. Μετά τη σύναψη το 1992 της Συνθήκης του Μάαστριχτ, οι χώρες μέλη χρησιμοποιούν το όνομα Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι πιο σημαντικοί θεσμοί της βρίσκονται στις Βρυξέλλες, το Λουξεμβούργο και το Στρασβούργο. Σταδιακά κι άλλες χώρες εντάσσονται στους κόλπους της ΕΕ, με την πιο σημαντική της διεύρυνση να γίνεται το 2004 με την ενσωμάτωση 10 κυρίως ανατολικοευρωπαϊκών χωρών. Η Ισλανδία, η Νορβηγία, η Ελβετία και ορισμένα μικρά ευρωπαϊκά κράτη δεν ανήκουν στην ΕΕ, αλλά έχουν στενούς δεσμούς μαζί της μέσω συμφωνιών. Επίσης η Τουρκία και έξι βαλκανικές χώρες προσπαθούν να ενταχθούν στους κόλπους της. ΤΑ 28 ΤΗΣ ΜΕΛΗ Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει 28 κράτη μέλη, τουλάχιστον έως ότου η Βρετανία ολοκληρώσει την προγραμματισμένη έξοδό της από την ένωση, και περίπου 500 εκατομμύρια κατοίκους. Με αφορμή τις Ευρωεκλογές που διεξάγονται σήμερα στην Ελλάδα για την εκλογή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του νομοθετικού της οργάνου, παρατίθενται τα βασικά στοιχεία της. Δεν χρησιμοποιούν όλοι οι πολίτες της ΕΕ το ευρώ. Η ενιαία νομισματική μονάδα χρησιμοποιείται μόνον στην Ευρωζώνη, η οποία έχει 19 κράτη μέλη. Οι υπόλοιπες χώρες της ΕΕ χρησιμοποιούν τις δικές τους νομισματικές μονάδες.
ΟΙ ΘΕΣΜΟΙ ΤΗΣ Ε.Ε. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι ένα είδος υπουργικού συμβουλίου, στο οποίο περιλαμβάνεται ένας εκπρόσωπος από κάθε μία από τις χώρες μέλη της ΕΕ. Προτείνει νόμους και διασφαλίζει ότι τηρούνται από τα κράτη μέλη. Πρόεδρός της σήμερα είναι ο 64χρονος Λουξεμβούργιος Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ. Νέα Επιτροπή θα διοριστεί αργότερα φέτος μετά τις Ευρωεκλογές. Η νομοθεσία της ΕΕ υιοθετείται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το οποίο εκπροσωπεί τα κράτη μέλη. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συνέρχεται σχεδόν συνέχεια σε επίπεδο πρεσβευτών, τακτικά σε επίπεδο υπουργών και περίπου κάθε τρεις μήνες σε επίπεδο αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων. Τα κράτη μέλη αναλαμβάνουν εκ περιτροπής την προεδρία του για έξι μήνες - την προεδρία του σημερινού Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ασκεί η Ρουμανία, η οποία θα ακολουθηθεί από τη Φινλανδία το δεύτερο εξάμηνο του 2019. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έχει επίσης μόνιμο πρόεδρο, ο οποίος προεδρεύει στις συνόδους κορυφής των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ. Πρόεδρος είναι σήμερα ο 62χρονος Πολωνός Ντόναλντ Τουσκ και η θητεία του λήγει τον Νοέμβριο του 2019. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει σήμερα 751 μέλη από τα 28 κράτη μέλη της ΕΕ. Οι ευρωβουλευτές εκλέγονται κάθε πέντε χρόνια.
ΙΣΟΤΙΜΟΣ ΝΟΜΟΘΕΤΗΣ Όταν υιοθετείται ένας νόμος σε ευρωπαϊκό επίπεδο, στις εννέα από τις δέκα περιπτώσεις είναι προϊόν απόφασης που λαμβάνεται ισότιμα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Όλα ξεκινούν με εισήγηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το εκτελεστικό όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το Κολλέγιο των Επιτρόπων, που απαρτίζεται από τους 28 Ευρωπαίους επιτρόπους, αποφασίζει τα νομοσχέδια που πρέπει να τεθούν στο τραπέζι. Ωστόσο, υπάρχει η δυνατότητα νομοθετική πρωτοβουλία να αναληφθεί και από άλλους φορείς, όπως το ίδιο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αλλά και Ευρωπαίους πολίτες μέσω της διαδικασίας ICE, της Πρωτοβουλίας Ευρωπαίων Πολιτών, που απαιτεί τη συγκέντρωση άνω του ενός εκατομμυρίου υπογραφών. Η επιτροπή υπό την προεδρία του Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, υιοθέτησε 30 ICE και 3 απορρίφθηκαν. Η πιο εμβληματική Πρωτοβουλία Ευρωπαίων Πολιτών ζητούσε την απαγόρευση του ζιζανιοκτόνου γλυφοσάτη. Κατέληξε στην αναθεώρηση των κανόνων της διαφάνειας στη διαδικασία αξιολόγησης των κινδύνων ως προς τη διατροφική ασφάλεια. Από τη στιγμή που κοινοποιείται η νομοθετική πρόταση της Επιτροπής, το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο τη μελετούν και έχουν τη δυνατότητα να προτείνουν τροποποιήσεις. Τρεις αναγνώσεις επιτρέπονται πριν από κάθε διαβούλευση. Σε κάθε στάδιο της διαδικασίας, οι νομοθέτες μπορούν να διαπραγματευθούν ένα συμβιβαστικό κείμενο. Για να γίνει αυτό, καθένας υιοθετεί τη θέση του και στη συνέχεια διεξάγονται συνομιλίες υπό μορφήν συνεδριάσεων με τη συμμετοχή εκπροσώπων και των τριών θεσμών («τρίλογες», καλύτερα τριμερείς, συνομιλίες), ανάμεσα στις διαπραγματευτικές ομάδες του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, με την Επιτροπή ως διαιτητή. Αυτές οι τριμερείς έχουν το πλεονέκτημα της αποτελεσματικότητας - οι περισσότερες νομοθετικές ρυθμίσεις υιοθετούνται στην πρώτη ανάγνωση - αλλά δεν είναι απαλλαγμένες κριτικής. Ορισμένοι επικρίνουν την έλλειψη διαφάνειας αυτών των συμβιβασμών που επιτυγχάνονται κεκλεισμένων των θυρών. Η διαδικασία επιβάλλει σειρά ψηφοφοριών στο Κοινοβούλιο: σε επίπεδο κοινοβουλευτικής επιτροπής, στη συνέχεια σε επίπεδο ολομέλειας για να αποφασισθεί η θέση του Κοινοβουλίου στη διαπραγμάτευση. Έπειτα η διαδικασία των τριμερών συνομιλιών και μετά την ολοκλήρωσή τους, νέα ψηφοφορία για την επικύρωση της προσωρινής συμφωνίας στην οποία κατέληξαν οι διαπραγματευτικές ομάδες. Από την πλευρά του το Συμβούλιο πρέπει επίσης να συμφωνήσει ως προς μία «γενική κατευθυντήρια γραμμή» και στη συνέχεια να επικυρώσει τη συμφωνία συμβιβασμού. Από την εισαγωγή της συνθήκης της Λισαβόνας το 2009, η οποία ενίσχυσε τις εξουσίες του Κοινοβουλίου, η διαδικασία συναπόφασης χρησιμοποιείται για το 90% των ευρωπαϊκών νομοθετικών διαδικασιών (85 τομείς δραστηριότητας, ανάμεσά τους οι μεταφορές, η οικονομική διακυβέρνηση, η μετανάστευση, η ενέργεια, το περιβάλλον, η προστασία των καταναλωτών...).
ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΟΔΗΓΙΕΣ Κατά την παρούσα κοινοβουλευτική περίοδο και μέχρι το τέλος του Απριλίου, 252 κανονισμοί, 81 οδηγίες και 21 αποφάσεις υιοθετήθηκαν και υπογράφηκαν από τους δύο θεσμούς. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, περί το 70% των κειμένων που υιοθετούνται στο πλαίσιο της νομοθετικής διαδικασίας ήταν αντικείμενο της διαδικασίας των τριμερών συνομιλιών, το 85% σε πρώτη ανάγνωση. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν διαθέτει νομοθετικό ρόλο στον τομέα της φορολογίας και του νόμου περί ανταγωνισμού, αλλά μπορεί να έχει συμβουλευτικό ρόλο. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εγκρίνει επίσης τις συμφωνίες σύνδεσης ή ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Κ. Γκιάστας
