Η συμμετοχή των γυναικών στις αντιστασιακές οργανώσεις ήταν μεγάλη και σημαντική. Οι γυναίκες έβαλαν πάνω από τη ζωή τους το πάθος για τη λευτεριά, έδειξαν θάρρος και αγωνίστηκαν. «Οι γυναίκες συμμετείχαν με πάθος στην Αντίσταση. Οργανώθηκαν στην Εθνική Αλληλεγγύη, στην ΕΠΟΝ, στον ΕΑΜ», σημείωσε η νομικός Τζένη Τζόκα – Βαρδούλη αναπτύσσοντας το θέμα «Η γυναίκα στην Εθνική Αντίσταση» για να προσθέσει ότι «η συμμετοχή των γυναικών άνοιξε σταδιακά, αλλά σταθερά τον δρόμο της κοινωνικής χειραφέτησης της Ελληνίδας».
Οι γυναίκες πρωτοστάτησαν στη δημιουργία συσσιτίων, στο άνοιγμα των σχολείων, των παιδικών σταθμών, στον εφοδιασμό με είδη πρώτης ανάγκης στους αντάρτες, στους φυλακισμένους. Σημαντικός ήταν επίσης ο ρόλος τους στον πολιτισμό και την ψυχαγωγία. «Η συμμετοχή τους στον αγώνα εμπεριέχει εκτός από την εθνική και κοινωνική απελευθέρωση και την “προσωπική απελευθέρωση”», αναφέρει για να κάνει στη συνέχεια ειδική αναφορά στην ίδρυση της οργάνωσης της Εθνικής Αλληλεγγύης τον Μάιο του 1941, την πρώτη από όλες τις Εαμικές αντιστασιακές οργανώσεις. «Από τα τρία εκατομμύρια περίπου μέλη της τα 2/3 ήταν γυναίκες. Στην οργάνωση αυτή η γυναίκα ανταποκρίθηκε με τις καλύτερες δυνατές επιδόσεις. Χαρακτηριστική είναι και η ύπαρξη της μοναδικής ΕΑΜικής Γυναικείας Οργάνωσης, της “Λεύτερης Νέας”. Οι Λεύτερες Νέες στον ύμνο τους ζητούσαν λύτρωση από την τριπλή σκλαβιά, του κατακτητή, του εργοδότη και του άνδρα. Με την ίδρυση της ΕΠΟΝ (Ενιαίας Πανελλαδικής Οργάνωσης Νέων) στις 23 Φεβρουαρίου 1943 οι Λεύτερες Νέες γίνονται Επονίτισσες», υπογράμμισε η κ. Τζόκα.
Τον Απρίλιο του 1943 με μία εγκύκλιο της επιτροπής του ΕΑΜ καθιερώνεται για πρώτη φορά η ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών. Η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Αντίστασης (Π.Ε.Ε.Α.) κατοχύρωσε το δικαίωμα ψήφου των γυναικών και θέσπισε ίσες αποδοχές για άνδρες και γυναίκες. Στο πρώτο Εθνικό Συμβούλιο που συνήλθε στο χωριό Κορυσχάδες Ευρυτανίας, εκλέχθηκαν και πέντε γυναίκες. Για πρώτη φορά οι γυναίκες συμμετέχουν στο Εθνικό Συμβούλιο, στις Επιτροπές Λαϊκής Αυτοδιοίκησης, Λαϊκής Δικαιοσύνης και σε άλλα θεσμικά Όργανα, που η νέα Εξουσία στηριγμένη στη δύναμη κυρίως του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ άρχισε να επικρατεί, αρχικά στη Στερεά Ελλάδα και μετέπειτα σε άλλες περιοχές.
«Την άνοιξη του 1943, εκατοντάδες γυναίκες οργανωμένες στην Αντίσταση, από Λάρισα, Αγιά, Συκούριο, Τύρναβο, Γόννους, Ραψάνη, Αμπελώνα και άλλα χωριά συγκεντρώθηκαν στη Νομαρχία και διαμαρτυρήθηκαν έντονα κατά της “πολιτικής επιστράτευσης”, που ήταν σχέδιο των Γερμανών και στόχευε στην καταναγκαστική μεταφορά Ελλήνων εργατών στη Γερμανία. Στη Λάρισα, στην κινητοποίηση που οργανώθηκε στις 19 Απριλίου 1944 πήραν μέρος 1500 περίπου γυναίκες από την πόλη και τα χωριά του Νομού. Οι γυναίκες απαίτησαν να σταματήσει η τρομοκρατία και οι δολοφονίες από τους ταγματασφαλίτες στα χωριά. Να απελευθερωθούν οι κρατούμενοι από το Στρατόπεδο Λάρισας, να μην γίνει πολιτική επιστράτευση, να δοθούν τρόφιμα και να σταματήσει το πλιάτσικο», ανέφερε ενώ συνέχισε λέγοντας ότι στη Θεσσαλία στην 1η Μεραρχία η Διμοιρία Ανταρτισσών σχηματίστηκε με ΕΠΟΝίτισσες και από τη Λάρισα. Από τις κορυφαίες της πράξεις ήταν η συμμετοχή με επικεφαλής τον Αντώνη Βρατσάνο, στο σαμποτάζ εναντίον των Γερμανών, στη θέση Τέμπη στη σιδηροδρομική γραμμή Αθηνών – Θεσσαλονίκης στις 8 Σεπτεμβρίου 1944.
Για την ισότητα των γυναικών στην καθημερινή συνύπαρξη που δημιουργήθηκε κατά την περίοδο της Αντίστασης αναφέρθηκε αρχικά η αντιπρόεδρος του Συλλόγου Φίλοι Μουσείου Εθνικής Αντίστασης Στέλλα Χατζηαποστόλου για να φτάσει μέχρι και το σήμερα και τη θέση που κατέχει η γυναίκα. «Επί τέσσερα χρόνια η γυναίκα έδωσε τα πάντα στον αγώνα. Θυσίασε τα υπάρχοντά της, την υγεία της, τα παιδιά της. Η γυναίκα της αντίστασης ήταν γυναίκα με πραγματική φεμινιστική συνείδηση. Είναι η γυναίκα που χωρίς να το καταλάβει ξεπέρασε συμβατότητες και στερεότυπα της εποχής», υποστήριξε για να αναφερθεί στη συνέχεια στο δικαίωμα της ψήφου «το θέμα της ψήφου τέθηκε ξανά το 1949, τελευταία χρονιά του ένοπλου εμφυλίου πολέμου. Η κυβέρνηση κατοχυρώνει το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι μόνο όμως για τις δημοτικές εκλογές. Το 1952 ψηφίστηκε ο Νόμος 2151 που κατοχύρωνε τα πλήρη πολιτικά δικαιώματα των Ελληνίδων. Το 1956 στις βουλευτικές εκλογές εκλέγονται η Λίνα Τσαλδάρη από την ΕΡΕ, η οποία υπήρξε η πρώτη γυναίκα υπουργός στο ελληνικό κοινοβούλιο και η Βάσω Αθανασέσκου από την ΕΔΑ. Όλα αυτά πάγωσαν όμως με την επιβολή της Χούντας και ξεκίνησαν ακόμα πιο δυναμικά μετά τη μεταπολίτευση. Η κοινωνία ήταν αρκετά έτοιμη για δεχτεί τις τομές του Ανδρέα Παπανδρέου το 1982 στο οικογενειακό δίκαιο. Ακόμα όμως πρέπει να αλλάξουν πολλά».
Ποιήματα αφιερωμένα στη γυναίκα της Εθνικής Αντίστασης απήγγειλε η Αννα Καρυώτη φιλόλογος Α.Π.Θ., τη δική της μαρτυρία μοιράστηκε με το κοινό η ΕΠΟΝίτισα Αφροδίτη Γαργαλιάνου, τη μουσική επιμέλεια της εκδήλωσης είχε ο Στάθης Σταμελόπουλος. Στη διάρκεια της εκδήλωσης προβλήθηκε το ντοκιμαντέρ του Γιώργου Λογοθέτη «Η Ελληνίδα στην Αντίσταση».
Ζωή Παρμάκη
