Με μετρημένα ευρώ στην τσέπη επιλέγει να πάρει το τρένο για Αθήνα που φεύγει στη 1 το βράδυ. Είναι πιο οικονομικό. Δίχως να μπορεί να κάνει τίποτα άλλο πάει στον Σιδηροδρομικό Σταθμό Λάρισας για να περιμένει. Περιφέρεται. Ίσως σκεφτεί να ζητήσει λεφτά από περαστικούς. Ίσως και όχι. Μα θα πεινάσει, θα διψάσει. Θα πρέπει όμως να περιμένει. Μετά από 15 χρόνια πίσω από τα κάγκελα, βρίσκεται ανάμεσα σε τόσο κόσμο και αυτός είναι μόνος. Έχει να αντιμετωπίσει ένα σοκ. Δεν μπορεί να το μοιραστεί και προσπαθεί να το διαχειριστεί. Δεν θέλει να πάρει τις παλιές του παρέες, για να μην ξανακυλήσει. Έχει κάνει όμως νέες;
Αρχίζει να περνάει από το μυαλό του πως δεν ήταν και τόσο άσχημα «μέσα». Ίσως να ξανακλέψει, αν όχι την ίδια μέρα, την άλλη εβδομάδα. Ήξερε παλιά να δουλεύει ως υδραυλικός πριν τον πιάσουν, μα τώρα τα ‘χει ξεχάσει. Ίσως να ξαναπιεί ναρκωτικά, αν βρει χρήματα. Κι αν τον ξαναπιάσουν; Δεν βαριέσαι… Ο βρεγμένος τι δεν φοβάται; Μα το νερό.
Σκληρή η φυλακή. Μα ακόμα πιο σκληρή και η κοινωνία. Σκληρή και αδιάφορη. Συνδυασμός που σκοτώνει.
Σκέψεις που έρχονται αβίαστα καθώς οδεύουμε προς το τέλος της οδού Ταγματάρχου Βελησσαρίου. Εκεί φωλιάζει μια φωτεινή, ανεξάρτητη, ευαίσθητη και ελπιδοφόρα παρέα. Αποτελείται από 25 περίπου άτομα και είναι ως επί το πλείστον επιστήμονες. Κοινωνιολόγοι, ψυχολόγοι, νομικοί, καθηγητές αλλά και απλοί πολίτες. Όλοι μαζί συνθέτουν τη «Διέξοδο». Τον σύλλογο που νοιάζεται και λειτουργεί με γνώμονα να βελτιώνει όσο μπορεί ζητήματα σωφρονισμού και επανένταξης. Τι λέξεις Θεέ μου! Από πράξεις όμως;
Η δικηγόρος Ελένη Κακαζιάνη τοποθετεί μαζί με άλλα μέλη του συλλόγου έργα κρατουμένων τα οποία διατίθενται προς πώληση για την ενίσχυση των τελευταίων, όταν έρθει ο καιρός να αποφυλακιστούν. Να ’χουν ένα πρώτο χαρτζιλίκι, βρε αδερφέ. Είναι η πρόεδρος του συλλόγου και τη ρωτάμε αν είναι νομικά κατοχυρωμένη η επανένταξη.
«Σε επίπεδο Συντάγματος η επανένταξη δεν προβλέπεται ευθέως» τονίζει, αλλά αμέσως συμπληρώνει: «η έλλειψη σαφούς αναφοράς του Συντάγματος δεν την αποκλείει από το χαρακτηρισμό της ως ατομικό δικαίωμα του έγκλειστου και μάλιστα δικαστικά επιδιώξιμο. Ο έγκλειστος έχει δικαίωμα στην εκπαίδευση, την εργασία, τον ελεύθερο χρόνο και την επικοινωνία» λέει με απόλυτο τόνο.
Στις φυλακές της Γρανάδας, ενημερωνόμαστε, πως οι κρατούμενοι εργάζονται σε εργοστάσιο βιομάζας. Μαζεύουν χρήματα και δεν έχουν ανάγκη να κυλήσουν εκ νέου στην εγκληματικότητα. Τους μαθαίνουν μια δουλειά. Σε φυλακές της Ιταλίας πλένουν τα ρούχα. Τόσο δικά τους όσο και ξένων. Ακόμα και μεγάλης αλυσίδας ξενοδοχείων. Τους μαθαίνουν να ανταμείβονται οι κόποι τους. «Να λοιπόν το δίπολο» τονίζει.
Άρα, σκεφτόμαστε, η επανένταξη ξεκινάει μέσα από τη φυλακή. «Σωστά» επισημαίνει η ίδια. «Μέσω προγραμμάτων οι κρατούμενοι έρχονται σε επαφή με την κοινωνία. Μαθαίνουν να δουλεύουν και ότι αν προσφέρουν θα κερδίσουν. Θα ξεφύγουν απ’ τη μάστιγα της αχρησίας».
Τι σημαίνει όταν κάποιος υποτροπιάζει; Αναρωτιόμαστε και συμπεραίνουμε πως ο σωφρονισμός και η επανένταξη απέτυχαν. Άρα, διά την εις άτοπον επαγωγή, σύμφωνα με την κ. Κακαζιάνη, «αυτό σημαίνει, πως οφείλουμε να επανεξετάσουμε το σύστημα μεταχείρισης εντός και εκτός φυλακής γιατί το πρόβλημα της κυκλικής πορείας της εγκληματικής τους σταδιοδρομίας θα μεγαλώνει, θα μεγαλώνει και πάντα θα γιγαντώνεται».
Η «Διέξοδος» φέτος κλείνει τα 20 χρόνια. Κάποια από αυτά βέβαια ήταν τελείως ανενεργή. Τώρα αρχίζει να παίρνει εκ νέου τα πάνω της, μας λένε. Μέλη του συλλόγου μαζί με μέλη της εταιρίας προστασίας αποφυλακιζόμενων νομού Λάρισας συνθέτουν ένα σύνολο που δύο φορές κάθε μήνα μπαίνει στις φυλακές. Εκεί μιλάνε με ανθρώπους που είναι έτοιμοι να αποφυλακιστούν. «Μας λένε τι τους ανησυχεί. Τι σκέφτονται, για το πού θα πάνε, τι θα φάνε, πού θα μείνουν. Εμείς αφουγκραζόμαστε τις ανάγκες και τους ετοιμάζουμε μια σειρά από πράγματα. Παράλληλα στηρίζουμε και τις οικογένειές τους όταν χρειάζεται και μπορούμε».
Κάνουν τους μεσάζοντες στα έργα τέχνης των κρατουμένων, μιλάνε για το βιβλίο που κυκλοφόρησε πρόσφατα με κείμενα από έγκλειστους και σχολιάζουν το πόσο καλά πηγαίνει. Περηφανεύονται για πρόγραμμα γλωσσομάθειας που προηγείται του σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας. Όλα φιλανθρωπικά. Δίχως κέρδος και φιλοδοξίες. Προσπαθούν να δώσουν μια διέξοδο σε ανθρώπους που το έχουν ανάγκη. Για να μην ξανακυλήσουν. Να μην ξαναβρεθούν πίσω από τα κάγκελα. Να βρούνε μια δουλειά και να πετάξουν. Να ζήσουν τα παιδιά τους και να ερωτευτούν. Να σπάσουν τις άτιμες τις σύριγγες που τους κατέστρεψαν τα πάντα. Διέξοδος όνομα και πράγμα…
ΤΟ ΑΡΘΡΟ 60 ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
Η ημιελεύθερη διαβίωση και η Ρουμανία
Το άρθρο 60 του Σωφρονιστικού Κώδικα που προβλέπει το καθεστώς της Ημιελεύθερης Διαβίωσης, ζήτησε κάποιος στην Πάτρα. Όμως κάτι τέτοιο δεν εφαρμόστηκε. Ο λόγος; Έλλειψη υποδομών…
Για να γίνουν πράξη κάποιες θεωρίες πρέπει να υπάρχουν και οι κατάλληλες δομές αλλά και υποδομές. Το άρθρο 60 του Σωφρονιστικού Κώδικα προβλέπει το καθεστώς της Ημιελεύθερης Διαβίωσης, το οποίο περιλαμβάνει ελεγχόμενη διαβίωση στην κοινωνία ως μέτρο επανένταξης, στην πράξη δεν εφαρμόστηκε μέχρι πριν λίγο καιρό ελλείψει υλικών μέσων και υποδομών. Αυτό το αιτιολογικό επικαλέστηκε το Πλημμελειοδικείο Πατρών σε μια απόφασή του, όταν μετά από σχετική προσφυγή κρατούμενου θεωρεί μεν δίκαιο το αίτημά του, αλλά ανεφάρμοστο.
Τα μέλη της «Διεξόδου» τα τελευταία χρόνια επισκέπτονται φυλακές άλλων χωρών. Πρόσφατα η κ. Κακαζιάνη βρέθηκε στη Ρουμανία και είδε διαφορές. Όπως εξηγεί, γίνονται πολλά προγράμματα με τη συμμετοχή όλων των κρατουμένων και όχι μόνο μιας ομάδας, όπως στη Λάρισα για παράδειγμα με τους μαθητές Δεύτερης Ευκαιρίας. Το κράτος συνεργάζεται με τους ιδιώτες.
Συνεργασία λοιπόν η μαγική λέξη αλλά στην πράξη έρχεται σε σύγκρουση με τα ιδεολογικά, οικονομικά, εργασιακά προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας. Οι υποδομές, η οικονομική κρίση, η ανεργία όταν συναντούν τα εσωτερικά προβλήματα φυλακών που είναι η υπερφόρτωση, ο πολυμορφικός πληθυσμός και η διαφθορά τότε ο κρατούμενος που είχε 15 χρόνια έγκλειστος θα απλώσει το χέρι στο Σιδηροδρομικό Σταθμό Λάρισας μόλις βγει από τη φυλακή. Θα το απλώσει για να ζητήσει λεφτά, να πάρει ναρκωτικά, να τηλεφωνήσει στους παλιούς του φίλους, να βγάλει μαχαίρι. Αν ξεφύγει από τον κύκλο της επιστροφής θα είναι γιατί αυτός ήταν έτοιμος να ανατρέψει τα πάντα…
Του Κώστα Γκιάστα
