Σήμερα, επτά χρόνια μετά την ημέρα της αποκάλυψής του, έχει ολοκληρωθεί το ανασκαφικό έργο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λάρισας, με την άριστη συνεργασία της κατασκευάστριας εταιρείας της σήραγγας και των οδικών έργων, ενώ σύμφωνα με την προϊσταμένη της Εφορείας κ. Σταυρούλα Σδρόλια, οι αρχαιότητες θα είναι επισκέψιμες τον ερχόμενο Σεπτέμβριο.
Συγκεκριμένα, σε μια έκταση πέντε στρεμμάτων, αναδεικνύεται το ιστορικό παρελθόν της Κοιλάδας των Τεμπών, σε διάφορους χρόνους, από την ελληνιστική εποχή, τον 3ο αιώνα π.Χ. μέχρι και τον 12ο αιώνα, τους μεσοβυζαντινούς χρόνους.
Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως, ένα οικοδομικό συγκρότημα που περιλαμβάνει αρχαίο ιερό (του 4ου -3ου αιώνα π.Χ.) της θεάς Κυβέλης στο οποίο συλλατρευόταν με τη θεά Άρτεμη, εργαστήρια παραγωγής διαφόρων προϊόντων που εξυπηρετούσαν τις ανάγκες προσκυνήματος των οδοιπόρων στις θεές, έναν βυζαντινό ναό του 12ο αιώνα, τάφους και ένα πανδοχείο, βυζαντινής επίσης εποχής, του 12ου αιώνα.
Η κ. Σδρόλια αναφέρει σχετικά: «Στην αρχή των ανασκαφών στον αρχαιολογικό χώρο, βρέθηκαν επίσης ένα παλαιοχριστιανικό νεκροταφείο, ένας ληνός (πατητήρι σταφυλιών) και ένας κεραμικός κλίβανος.
Οι τάφοι του νεκροταφείου, ήταν κιβωτιόσχημοι, σκαμμένοι στο βραχώδες έδαφος και καλυμμένοι με ακατέργαστες πλάκες εκτός από έναν, που είχε κτιστά τοιχώματα από πλίνθους. Περιείχαν ταφές σε δύο φάσεις, η νεότερη των οποίων χρονολογείται στον 6ο αιώνα μ.Χ.
Σε μικρή απόσταση από τον ληνό βρέθηκε η κεραμική εσχάρα μικρού τετράγωνου κλιβάνου, για το ψήσιμο αγγείων και νοτιότερα σε αρκετή έκταση λείψανα διαλυμένων κτιρίων.
Κάτω από τους λίθους, εντοπίσθηκε μία μεγάλη ομάδα νομισμάτων του 4ου αιώνα μ.Χ. που υποδηλώνουν την πρώτη φάση κατοίκησης του χώρου, τα περισσότερα των οποίων ανήκουν στον αυτοκράτορα Κωνστάντιο (337-361).
Όμως τόσο ο ληνός όσο και ο κλίβανος, αλλά και τμήματα του νεκροταφείου, αποκολλήθηκαν και μεταφέρθηκαν στο Διαχρονικό Μουσείο Λάρισας.
Παράλληλα στο Μουσείο μεταφέρθηκαν και όλα τα κινητά ευρήματα, που αποκαλύφθηκαν σταδιακά κατά τις ανασκαφές, όπως νομίσματα του 4ου αιώνα μ.Χ. τα περισσότερα των οποίων ανήκουν στον αυτοκράτορα Κωνστάντιο (337-361) κ.α.».
ΤΟ ΙΕΡΟ ΚΥΒΕΛΗΣ-ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ
Αναλυτικότερα για το αρχαίο οικιστικό συγκρότημα του 3ου αιώνα π.Χ. που περιλαμβάνει το ιερό των Κυβέλης και Αρτέμιδος, η κ. Σδρόλια αναφέρει: «εντοπίστηκαν εκτεταμένες θεμελιώσεις κτισμάτων, που αντιστοιχούν τουλάχιστον σε δέκα χώρους διαφόρων διαστάσεων ενός ή περισσοτέρων κτιριακών συγκροτημάτων.
Στο κέντρο κάποιων δωματίων τους, εντοπίστηκαν τετράγωνες «εσχάρες» διαστάσεων κατά μέσο όρο περίπου 1×1 μ. Κάθε «εσχάρα» αποτελούνταν από τέσσερις ασβεστολιθικές πλάκες, στη μία εκ των οποίων βρέθηκαν λίγα σιδερένια καρφιά.
Στο εσωτερικό θήκης που βρέθηκε, σε δωμάτιο του ιερού, αποκαλύφθηκε το αριστερό τμήμα μικρής μαρμάρινης ναϊσκόσχημης στήλης με ανάγλυφη μορφή της Κυβέλης. Η θεά είναι καθιστή με ένα μικρό λιοντάρι στα γόνατά της, ενώ, με βάση τις γνωστές απεικονίσεις της στο αριστερό της χέρι θα κρατούσε ένα τύμπανο και στο δεξί μία φιάλη.
Σε διπλανή θήκη αυτής, εντοπίστηκε ένα πήλινο θυμιατήριο με ίχνη καύσης στο εσωτερικό του. Είναι φανερό ότι οι κατασκευές αυτές συνδέονταν με την άσκηση λατρείας και ειδικότερα της θεάς Κυβέλης.
Πλησίον της βορειοανατολικής γωνίας του ίδιου χώρου, εντοπίστηκαν οι απολήξεις δύο λίθινων αγωγών οι οποίοι εισέρχονται στο δωμάτιο διαπερνώντας τον βόρειο και τον ανατολικό τοίχο αντίστοιχα. Παρουσιάζουν ελαφρά κλίση προς το εσωτερικό του δωματίου, ούτως ώστε να συγκεντρώνονται στην περιοχή αυτή τα υγρά, που έρρεαν στο εσωτερικό τους. Επίσης, ιδιαίτερης σημασίας είναι η εύρεση στον ίδιο χώρο δύο τμημάτων κεραμίδας στέγης, τα οποία σώζουν παράλληλες εγχάρακτες γραμμές και δύο εγχάρακτα Χ επάνω σε αυτές. Πρόκειται για το επιτραπέζιο παίγνιο «Πέντε Γραμμαί», το οποίο παιζόταν με πεσσούς και ζάρια και ήταν ιδιαίτερα δημοφιλές έως και την αρχή της ελληνιστικής περιόδου.
Σε άλλο χώρο του συγκροτήματος βρέθηκε πήλινο πλακίδιο ύψους 0,30 μ., με προτομή της θεάς Αρτέμιδος προορισμένο για ανάρτηση σε κάποιον τοίχο, όπως υποδεικνύει η οπή στην οπίσθια πλευρά.
Η θεά κρατά στο δεξί της χέρι μικρό ελάφι, ενώ στο αριστερό, που είναι σηκωμένο ψηλά, κρατούσε πιθανόν σκήπτρο.
Η Κυβέλη και η Άρτεμις είναι θεότητες που συνδέονται με τα βουνά και τα άγρια θηρία, με τη βλάστηση και την άγρια φύση, ένα περιβάλλον το οποίο αντιστοιχεί απόλυτα στην Κοιλάδα των Τεμπών».
ΑΓΓΕΙΑ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ
Σύμφωνα με την κ. Σδρόλια: «Πολυάριθμα είναι τα ευρήματα κεραμικής, που περιλαμβάνουν κυρίως άβαφα αγγεία (μαγειρικά και αποθηκευτικά), μελαμβαφή (πινάκια, κανθάρους, σκυφίδια, μεταξύ των οποίων κάποια με διακόσμηση τύπου δυτικής κλιτύος), ελάχιστα ερυθρόμορφα, καθώς και λυχνάρια του 4ου-3ου αι. π.Χ. Από τα υπόλοιπα κινητά ευρήματα ξεχωρίζουν δύο λίθινες ακόσμητες στήλες και δύο ορθογώνιες βάσεις στηλών.
Δεν απουσιάζουν και άλλες κατηγορίες ευρημάτων, όπως χάλκινα νομίσματα (από τα νομισματοκοπεία της Λάρισας, της Φαλάννας, της Γυρτώνης, του Φλιούντα, καθώς και βασιλικές μακεδονικές κοπές, εκ των οποίων υπερτερούν τα νομίσματα του Κασσάνδρου), πήλινα ειδώλια, μεταλλικά, οστέινα και γυάλινα αντικείμενα, καθώς και πήλινες αγνύθες».
Ο ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΝΑΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΝΔΟΧΕΙΟ
Το πανδοχείο και ο ναός του 12ου αιώνα, είναι ένα ενιαίο συγκρότημα.
Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, το πανδοχείο ήταν διώροφο με πρόσοψη στον κεντρικό δρόμο των Τεμπών και στην είσοδό του είχε στοά με κολώνες.
Ο ναός είναι αρχιτεκτονικού τύπου ναού με περίστωο, δηλαδή με περιμετρική κλειστή στοά.
Βρέθηκαν τόσο μέσα όσο και έξω από τον ναό, τάφοι γυναικών, ανδρών και παιδιών».
Να σημειωθεί ότι σήμερα στον αρχαιολογικό χώρο της Κοιλάδας, γίνονται εργασίες διαμόρφωσης του περιβάλλοντα χώρου των μνημείων, με φύτευση ενώ θα ακολουθήσει τοποθέτηση ενημερωτικών πινακίδων και ειδικών ταμπλό, με μακέτες των μνημείων και πληροφορίες τους.
ΑΡΧΑΙΑ ΛΑΤΟΜΕΙΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ
Στην ευρύτερη περιοχή της Κοιλάδας των Τεμπών, βρέθηκαν επίσης ένα αρχαίο και ένα βυζαντινό λατομείο λευκού μαρμάρου, με τρεις τουλάχιστον λατομικές εστίες. Η κ. Σδρόλια αναφέρει σχετικά: «Όσον αφορά στο αρχαίο λατομείο, διαπιστώθηκε ότι διατηρήθηκαν
σε μεγάλη έκταση αρκετές αρχαίες λατομικές εστίες, που λέγονται από τους ντόπιους Χράπες, και διακρίνονται ακόμη κατά τόπους τμήματα λατομικού υλικού σε μορφή ακατέργαστων κιόνων.
Πολλά από αυτά βρέθηκαν επίσης στην περιοχή του Πηνειού, γι΄ αυτό εύλογα δημιουργείται η υπόθεση ότι θα προωθούνταν στο εμπόριο από το λιμάνι των εκβολών του Πηνειού.
Επίσης σε μικρό λατομείο στη βόρεια πλευρά της κοιλάδας, δηλαδή στους πρόποδες του Ολύμπου, σώζεται ανάγλυφη ανακεκλιμένη μορφή λαξευμένη στον βράχο που απεικονίζει κατά τα φαινόμενα τον Ηρακλή και πιθανόν είναι δημιούργημα λατόμου που δούλεψε σε αυτό το λατομείο».
ΜΕΓΑΛΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΠΡΟΒΟΛΗ
ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΗΜΟ ΤΕΜΠΩΝ
Στο πλαίσιο της ανάδειξης και προβολής του αρχαιολογικού χώρου, ο δήμαρχος Τεμπών κ. Κώστας Κολλάτος δήλωσε στην «Ε», πως οργανώνει πανηγυρική εκδήλωση, που θα γίνει τον ερχόμενο Σεπτέμβριο, και θα περιλαμβάνει μεγάλη συναυλία, ξενάγηση στον χώρο κ.α.
Επίσης, υποστήριξε ότι ο δήμος προτίθεται να εκδώσει τουριστικά έντυπα, για την προβολή των μνημείων και να αναρτήσει στην επίσημη ηλεκτρονική σελίδα του δήμου αναλυτικές σχετικές πληροφορίες και οδηγό για τα αρχαία που βρέθηκαν.
Συζητά επίσης με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Λάρισας, την τοποθέτηση ενός μόνιμου φύλακα στις αρχαιότητες και ενός ατόμου που θα διαχειρίζεται τη λειτουργία του χώρου σε περιπτώσεις οργανωμένων ξεναγήσεων.
ΚΩΝ. ΚΟΛΛΑΤΟΣ: «ΝΑ ΕΠΕΝΔΥΣΟΥΜΕ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΣ…»
Ο δήμαρχος Τεμπών, αντιμετωπίζει με ιδιαίτερο ενδιαφέρον την προβολή των μνημείων της Κοιλάδας των Τεμπών συνολικά και αναφέρει στην «Ε», ότι «απώτερος στόχος είναι η δημιουργία μιας αρχαιολογικής διαδρομής, την οποία θα διανύει ο επισκέπτης μέσα απ’ όλα τα μνημεία του δήμου, εντός και εκτός Κοιλάδας».
Αναλυτικότερα ο δήμαρχος, τόνισε: «με πυλώνα τον αρχαιολογικό χώρο στην είσοδο της Κοιλάδας των Τεμπών, να χαράξουμε έναν αρχαιολογικό χάρτη, με διαδρομή που θα περνά μέσα από το κάστρο της Ωριάς, τον τεκέ Χασάν Μπαμπά, το πετρογέφυρο του Πηνειού, τον Πύργο και το αρχοντικό Γεωργίου Σβάρτς στα Αμπελάκια, μέχρι τους Γόννους και τον Πυργετό.
Πρέπει να επενδύσουμε στην ιστορία μας. Είναι η λύση που μπορεί να οδηγήσει σε ανάπτυξη, για να μπορέσουμε να κάνουμε ένα βήμα μπροστά…
Αναμφίβολα, η πλήρη εξέλιξη του οράματος της αξιοποίησης της Κοιλάδας των Τεμπών, θα λύσει πολλά προβλήματα και θα δώσει μεγάλη ώθηση στην περιοχή μας.
Άλλωστε, μην ξεχνάμε ότι έχουμε ένα σημαντικό «ατού», που είναι διεθνώς γνωστό, και πρέπει να το προβάλλουμε για να καταφέρουμε να προσελκύσουμε τουρισμό στην Κοιλάδα: το όνομα Όλυμπος.
Σύμφωνα με μελέτη, την Αγία Παρασκευή Τεμπών, επισκέπτονται κάθε χρόνο ένα εκατομμύριο άνθρωποι! Υπάρχουν οι καλύτερες προϋποθέσεις για να προχωρήσουμε ένα βήμα πιο πέρα…»
ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΤΗΣ ΚΟΙΛΑΔΑΣ
Το όραμα, της αξιοποίησης του επίγειου παραδείσου της Κοιλάδας των Τεμπών, σε θεματικό πάρκο, είναι σε …αναμονή!
Συγκεκριμένα υπάρχει πρόταση –μελέτη, με σχέδια δημιουργίας υποδομών ήπιων παρεμβάσεων, στο φυσικό τοπίο της και αναμένεται η σύνταξη των οριστικών μελετών (περίπου δέκα σε αριθμό) , τις οποίες ανέλαβε η κατασκευάστρια εταιρεία του οδικού έργου στα Τέμπη.
Μέχρι σήμερα, όμως δεν έχουν γίνει οι μελέτες, αλλά δεν υπάρχει και κάποιο χρονοδιάγραμμα το πότε θα παραδοθούν.
Ο κ. Κολλάτος δήλωσε στην «Ε»: «Είμαστε σε αναμονή των μελετών.
Με την παράδοση και δωρεά τους στον δήμο Τεμπών, είναι δέσμευση του πρωθυπουργού ότι θα προχωρήσει άμεσα το έργο δημιουργίας του θεματικού πάρκου στην Κοιλάδα των Τεμπών, με χρηματοδότηση από το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων».
Μέχρι τότε ο δήμαρχος, σε επαφές του με αρμόδιους φορείς, προσπαθεί να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την καλύτερη οργάνωση στη μελλοντική εξέλιξη του εγχειρήματος.
Μία από τις προσπάθειες που απέδωσαν, είναι η στάση που θα κάνει ο προαστιακός στον Σταθμό της Ιτέας, δημιουργώντας έτσι μια νέα πρόσβαση στην Κοιλάδα.
Της Λένας Κισσάβου
Φωτογραφίες: Βασίλης Ντάμπλης
