Του Δημήτρη Βάλλα
Ο Σταύρος Πάτρας παλιό στέλεχος των Ειδικών Δυνάμεων, από τα Φάρσαλα, τα τελευταία χρόνια ζει στη Λάρισα. Ζει βέβαια στην επιφάνεια του… εδάφους, καθώς, όπως μας λέει χαρακτηριστικά, τα 20 χρόνια της ζωής του τα έζησε κυριολεκτικά κάτω από τη... Γη!
Τέλειωσαν λοιπόν οι επαγγελματικές του περιπέτειες με τους …καταδρομείς και τα άλλα και ο Σταύρος είναι πλέον σπηλαιολόγος-σπηλαιοερευνητής με δράση σε όλη την Ελλάδα και με άλλες περιπέτειες που δεν έχουν σχέση με αυτές που έζησε στις Ειδικές Δυνάμεις.
Χιλιόμετρα έχει περπατήσει μέσα σε σπηλιές κάτω από το έδαφος φθάνοντας ακόμα και σε βάθος 580 μέτρων και συνάντησε κάτω από τη Γη ποτάμια και καταρράκτες.
Η πορεία του: Από τα Λευκά Όρη της Κρήτης μέχρι τα σύνορα με την Αλβανία πάντα μέσα σε σπηλιές, λαγούμια, πηγάδια και λαβύρινθους.
Έξι χιλιόμετρα πορεία σε ένα από τα πιο εντυπωσιακά σπήλαια της Ελλάδας στην Αγία Τριάδα της Καρύστου, με ομάδες μέσα σε υπόγειους ποταμούς, υγρασία, σκοτάδια και κινδύνους.
Στόχος του να γνωρίσει στους Λαρισαίους τα ορυκτά της Ελλάδος καθώς θα μας πει μόνο στο παλιό –αρχαίο ορυχείο του Λαυρίου υπάρχουν πάνω από 4.000 διαφορετικά ορυκτά από τα οποία τα 400 είναι μοναδικά σε ολόκληρο τον κόσμο!
«Θα μπορούσαμε να ζούμε με χρυσά κουτάλια» θα μας τονίσει χαρακτηριστικά ο Λαρισαίος ερευνητής σπηλαίων εκφράζοντας ίσως και την άποψη όλων των Ελλήνων που δεν γνωρίζουν τι πάει να πει Σερπιερίτης, Θορικοσίτης, Φθορίτης, Γαληνίτης, Όσμιο κ.λπ.
Αλλά ας πάμε στην περιήγησή του στα παλιά λατομεία του Λαυρίου με ομάδες γεωλόγων επιστημόνων και καλλιτεχνών φωτογράφων…
ΤΑ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ ΤΟΥ ΛΑΥΡΙΟΥ
Τα μεταλλεία στην περιοχή του Λαυρίου είναι από τα αρχαιότερα μεταλλεία στον ελλαδικό χώρο. Η μεταλλευτική δραστηριότητα σε αυτά χρονολογείται από το 3.000 π.Χ., (ίχνη εξορύξεως χαλκού στην περιοχή Θορικού) αλλά η συστηματική εκμετάλλευσή τους αρχίζει με τη γέννηση της Αθηναϊκής Δημοκρατίας το 508 π.Χ. από τον Κλεισθένη. Τα μεταλλεία του Λαυρίου υπήρξαν η κύρια πηγή πλούτου της Αθήνας κατά την Κλασική εποχή (5ος και 4ος π.Χ. αιώνας). Η πρώτη ενέργεια που βασίστηκε στα μεταλλεία αυτά υπήρξε προγενέστερη της εγκαθίδρυσης της Δημοκρατίας, όπως αυτή τοποθετείται από τους ιστορικούς: Ήταν η κοπή ενός από τα πρώτα αργυρά νομίσματα στον κόσμο, της αθηναϊκής δραχμής, γύρω στο 580 π.Χ. Γύρω στα 512 π.Χ. η Αθήνα υποχρεώθηκε να βασιστεί αποκλειστικά στα μεταλλεία του Λαυρίου, καθώς οι Πέρσες είχαν εισβάλει στη Βόρεια Ελλάδα. Οι πρόσοδοι από τα μεταλλεία αυτά έγιναν αισθητές γύρω στο 500 π.Χ., ενώ οι πολεμικές προετοιμασίες απόκρουσης των Περσών (Μάχη του Μαραθώνα) βασίστηκαν στον άργυρο που εξορυσσόταν στα μεταλλεία. Το 482 π.Χ. εντοπίζεται ένα νέο μεγάλο αργυρούχο κοίτασμα στην περιοχή και ο Θεμιστοκλής πείθει τους Αθηναίους να διατεθούν τα προερχόμενα από αυτό έσοδα για την κατασκευή ενός ισχυρού στόλου. Η Αθήνα διέθετε ήδη 70 πολεμικά πλοία και με τα χρήματα από τα μεταλλεία κατασκεύασε άλλα 130. Με τα πλοία αυτά η Αθήνα κατάφερε να αποκρούσει τις δυνάμεις του Ξέρξη, ο οποίος έχοντας περάσει τις Θερμοπύλες κατέβαινε προς την πόλη. Ο αθηναϊκός στόλος, έχοντας αποκτήσει την απαιτούμενη ισχύ, καταναυμάχησε τον Περσικό στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας, στερώντας έτσι τις περσικές δυνάμεις ξηράς από τις προμήθειες και τη δυνατότητα ανεφοδιασμού τους.
Τα μεταλλεία έχασαν προσωρινά την αξία τους, όταν η Αθήνα έχασε τον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Επανήλθαν προσωρινά σε αξιόλογη εκμετάλλευση επί εποχής Λυκούργου κατά τον 4ο αιώνα, ωστόσο η ανακάλυψη νέων μεταλλείων στη Βόρεια Ελλάδα και η αθηναϊκή παρακμή τα έθεσαν στο περιθώριο. Τελικά, οι μεταλλευτικές δραστηριότητες διακόπηκαν ολοσχερώς τον 2ο αιώνα, επειδή, πρώτον η εξόρυξη, φθάνοντας σε βάθη 100 μ., συνάντησε νερό στις στοές, δεύτερον, οι Ρωμαίοι βρήκαν πολύ δύσκολη και την επεξεργασία του μεταλλεύματος και τρίτον, οι Ρωμαίοι άρχισαν την εκμετάλλευση των πλούσιων κοιτασμάτων αργύρου στην Ισπανία, με αποτέλεσμα τα μεταλλεία Λαυρίου να χάσουν τα πρωτεία στην παραγωγή αργύρου παγκοσμίως, μια θέση που κατείχαν για σχεδόν μία χιλιετία.
Υπολογίζεται ότι από τον 7ο μέχρι το 1ο αιώνα π.Χ. από τα μεταλλεία εξορύχτηκαν 3.500 τόνοι αργύρου και 14.000 τόνοι μολύβδου. Η μέγιστη παραγωγή παρατηρήθηκε κατά τα κλασικά χρόνια με μέση ετήσια παραγωγή 30 τόνους αργύρου».
Από τα μεταλλεία του Λαυρίου χρηματοδοτήθηκε ουσιαστικά η Ναυμαχία της Σαλαμίνος, ενώ για τα υπόλοιπα και τις εξερευνήσεις του Λαρισαίου σπηλαιοερευνητή ο ίδιος παραμένει σεμνός. Σε μια στοά δίπλα από το παλιό ξενοδοχείο «Δώμα» εκθέτει διάφορα ορυκτά για συλλέκτες αλλά και για να τα γνωρίσουν οι Λαρισαίοι μένοντας ίσως με την απορία όταν δείχνοντας ένα μικρό λευκό φθορίτη τον ρώτησαν εάν τρώγεται!
