του ιερού ναού Αγίου Νικολάου Φαλάνης.
Πρόκειται για ένα ιστορικό παρεκκλήσι το οποίο, κατά τους προηγούμενους αιώνες, ήταν η έδρα της ενορίας. Με την ευλογία του σεβασμιότατου μητροπολίτη Λαρίσης και Τυρνάβου κ. Ιγνατίου και την προσωπική ευθύνη και αγώνα του εφημέριου της Φαλάνης π. Βασιλείου Σταύρου, διοργανώνεται στις 12 το μεσημέρι αύριο Κυριακή στο κέντρο «Ανεμόμυλος», μια πλούσια εκδήλωση, με φαγητό και ζωντανή μουσική από την ορχήστρα του Κ. Δεδούση. Συνδιοργανωτές είναι οι σύλλογοι της Φαλάνης, ενώ τα έσοδα της εκδήλωσης θα διατεθούν στην αναστήλωση και συντήρηση του ιερού ναού του Αγίου Νικολάου Φαλάνης.
Ο ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΦΑΛΑΝΗΣ
Σύμφωνα με στοιχεία που ευγενικά παραχώρησε στην «Ε» η καθηγήτρια - φιλόλογος κ. Χρυσούλα Μανδραβέλη, η ιστορία του ιερού ναού του Αγίου Νικολάου της Φαλάνης είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ιστορία της Φαλάνης από τον 17ο αιώνα μ. Χ. και εξής.
Η ιστορία του σύγχρονου οικισμού της Φαλάνης, με βάση τις γνωστές σε μας πηγές, φαίνεται να αρχίζει μετά το 1423 μ.Χ. Τότε ο Τουρχάν μπέης, στρατηγός του Μουράτ Β΄, ιδρύει 12 μουσουλμανικούς οικισμούς ανάμεσα στον Τύρναβο και τα Τέμπη. Ένας από αυτούς τους οικισμούς είναι και το Μπέη Τατάρ, δηλαδή η σημερινή Φαλάνη.
Αν και το Τατάρ (η Φαλάνη) θεωρείτο τουρκοχώρι, δύο πολύτιμα τεκμήρια α) μία πρόθεση της Μονής Βαρλαάμ των Μετεώρων του 1613-1614 και β) μία άλλη πρόθεση της Μονής του Αγίου Νικολάου του Τυρνάβου του 1674 αποδεικνύουν πως στις αρχές του 17ου αιώνα το Τατάρ - Χωριό είχε αρκετές –για τα μέτρα της εποχής- χριστιανικές οικογένειες και το πιο σημαντικό, διέθετε ιερέα άρα και ιερό ναό για τους χριστιανούς κατοίκους του.
Ο ναός αυτός βρισκόταν κατά πάσα πιθανότητα στα νοτιοανατολικά του σημερινού οικισμού της Φαλάνης, όπου βρίσκεται σήμερα ο παλιός ιερός ναός του Αγίου Νικολάου.
Κατά τον κ. Κώστα Σπανό, ο οποίος στηρίζεται σε καταγεγραμμένη μαρτυρία του μοναχού Ζωσιμά Εσφιγμενίτη, ναός αφιερωμένος στον Άγιο Νικόλαο υπάρχει στο Τατάρ (Φαλάνη) ήδη από τα τέλη του 15ου αιώνα και αυτός ίσως βρισκόταν στην ίδια θέση με τον σημερινό ναό.
Όσον αφορά στον υπάρχοντα ναό κατά πάσα πιθανότητα κτίζεται ή επεκτείνεται και ανακαινίζεται ήδη υπάρχων ναός, στα τέλη του πρώτου μισού του 19ου αιώνα- στο πλαίσιο των μεταρρυθμίσεων του Οργανικού νόμου των Οθωμανών, γνωστού και ως «τανζιμάτ», ενώ η αγιογράφησή του ολοκληρώθηκε το 1862, όπως αποδεικνύουν οι τρεις επιγραφές του.
Πιο συγκεκριμένα: η πρώτη επιγραφή βρίσκεται στο αριστερό κλίτος και αναφέρεται στην αγιογράφηση μέρους του ναού, τη χρονολογία και τον δωρητή «Ιστορίθη το αριστερόν αυτώ/μέρος, συνδρομής και εξόδου/του Κιρίου Ιω(άννου) Ντανίκου Σαμαριναίου εις μνημόσυνον αυτού.1862 εν μινή Ιανουαρίου 28».
Η δεύτερη επιγραφή βρίσκεται στο εσωτερικό πάνω μέρος της κεντρικής πύλης του ναού και γράφει τα εξής: «Ιστορήθη ο παρών θείος και ιερός/ ναός του εν αγίοις πατρός ημών νικολάου/Αρχιεπισκόπου Μύρων της λυκίας του θαυ/ματουργού Αρχιερατεύοντος του πανιεροτάτου/Μητροπολύτου κ.κ.Στεφάνου λαρήσης ιερατεύον Κ. παπά-Ιωάννης, επίτροπος/κύριος Χρίστος Μανόλη:-1862: Μαρτίου 18. Και δια χειρός Ιωάννου Γεωργίου/Βέρου και αναγνώστου».
Η τρίτη, τέλος, επιγραφή, πάνω στην αγιογραφία του Αγίου Νικολάου, βρίσκεται στο εξωτερικό πάνω μέρος της κύριας πύλης του ναού και είναι μεταγενέστερη: «ο Άγιος Νικόλαος /του θαυματουργού/1881 9βρίου 5/Επειτροπε/υωντος ΙW Νικολ[ά]/ου Πακάλ[η] 5.11.1881».
Άρα ο ναός ολοκληρώθηκε στις 18 Μαρτίου 1862, όταν Μητροπολίτης Λαρίσης είναι ο σεβ. Στέφανος, ιερέας του χωριού ο παπα- Ιωάννης και επίτροπος ο Χρίστος Μανόλης.
Αγιογραφήθηκε από τον Σαμαριναίο αγιογράφο Ιωάννη Γεωργίου Βέρο και τον αναγνώστη(;), ενώ μεγάλο μέρος των εξόδων της αγιογράφησης κάλυψε η οικογένεια του Ιωάννη Ντανίκα. Η εξωτερική αγιογράφηση έγινε στις 5.11.1881, λίγο μετά την απελευθέρωση και προσάρτηση της Θεσσαλίας.
Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΥ ΝΑΟΥ
Από αρχιτεκτονικής πλευράς, ο ναός είναι τρίκλιτη βασιλική, με υπερυψωμένο γυναικωνίτη και υπόστεγο στη νότια πλευρά. Οι τοίχοι του είναι πλινθόκτιστοι με πέτρινα θεμέλια, εκτός από το ιερό, το οποίο είναι εξ ολοκλήρου πετρόκτιστο. Η εικονογράφησή του είναι εξαιρετικά πλούσια και καλύπτει όλο το ναό. Διαθέτει μοναδική ξύλινη διακοσμημένη οροφή, υπέροχο ξύλινο άμβωνα και δεσποτικό θρόνο.
Ο ναός του Αγίου Νικολάου ήταν ο ενοριακός ναός της Φαλάνης μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα, που ολοκληρώνεται η ανέγερση νέου ναού, των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης.
Ο νέος αυτός ναός έγινε πλέον ο ενοριακός ναός της ελεύθερης Φαλάνης και ο ναός του Αγίου Νικολάου σταδιακά μετατρέπεται σε κοιμητηριακό. Ως τέτοιος λειτουργούσε μέχρι το 1990, που κτίζεται δίπλα του νέο μικρό παρεκκλήσι και αυτός εγκαταλείπεται. Το 2000 με ΦΕΚ χαρακτηρίστηκε διατηρητέο κτίσμα.
Για την αναστήλωση αυτού του ιστορικού ναού πραγματοποιείται η συγκεκριμένη εκδήλωση με διοργανωτές της εκδήλωσης ουσιαστικά ολόκληρη τη Φαλάνη και είναι: η Ερανική Επιτροπή Ι. Ν. Αγίου Νικολάου, ο Σύλλογος Γυναικών Φαλάνης και Δασοχωρίου, ο Σύλλογος Εθελοντών Αιμοδοτών Φαλάνης, ο Αθλητικός Όμιλος Φαλάνης «Σμόλικας», ο Αθλητικός Όμιλος Φαλάνης «Φαλανιακός», ο Γυμναστικός Σύλλογος Φαλάνης, ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων 1ου Δημοτικού Σχολείου Φαλάνης, ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων Γυμνασίου-Λυκείου Φαλάνης, ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων Νηπιαγωγείων Φαλάνης, ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Επεξεργασίας Πωλήσεων Συμπύρηνων Ροδακίνων Φαλάνης και Περιχώρων ΣΥΝ.Π.Ε.ΕΓΑ.
