ΦΑΡΣΑΛΑ (Γραφείο "Ε")
Του Αχιλλέα Μπακαλέξη
Ένα σημαντικό μνημείο διαπολιτισμικού και διαθρησκευτικού χαρακτήρα, που για αιώνες, έως το πρόσφατο παρελθόν, αποτέλεσε σημείο αναφοράς στη ζωή των κατοίκων της περιοχής, που πρέπει να διασωθεί από τη φθορά της εγκατάλειψης και του χρόνου και να αποκατασταθεί, ώστε να γίνει τόπος επίσκεψης των κατοίκων της περιοχής και όχι μόνον, συμβάλλοντας και στην ανάπτυξη του καλλικρατικού Δήμου Φαρσάλων κινδυνεύει από την αδιαφορία του ελληνικού κράτους αλλά και τις αυθαιρεσίες αγνώστων, που τα τελευταία χρόνια το επισκέπτονται πιθανότατα ως τόπο λατρείας. Όπως όμως διαπιστώθηκε, προβαίνουν σε αυθαίρετες οικοδομικές εργασίες εντός του κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου στερώντας στοιχεία από την έρευνα, ώστε να αποκατασταθεί το οικοδόμημα.
Τον τεκέ του Ντουρμπαλή Σουλτάν επισκέφθηκαν από το 2011 έως πρόσφατα αρκετές φορές κλιμάκια αποτελούμενα από τον δήμαρχο Φαρσάλων κ. Αρη Καραχάλιο, δημοτικούς συμβούλους, αρχαιολόγους από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Λάρισας, από την Κτηματική Υπηρεσία Λάρισας που έχει και τη διαχείρισή του και διαπίστωσαν τις παράνομες αυθαίρετες επεμβάσεις στον χώρο του κηρυγμένου μνημείου που προστατεύεται από την αρχαιολογική νομοθεσία.
Ο Τεκές ανήκει σε θρησκευτικό ίδρυμα της Αλβανίας και τη διαχείρισή του έχει η Κτηματική Υπηρεσία Λάρισας. Σύμφωνα με πληροφορίες τα έσοδα του Τεκέ μετά τη δεκαετία του 1980 και μέχρι σήμερα είναι πάνω από 250.000 ευρώ, είναι κατατεθειμένα σε τράπεζα προκειμένου να χρησιμοποιηθούν για συντήρηση του μνημείου, αλλά επειδή η διεκδίκηση από ελληνικής και αλβανικής πλευράς δεν έχει διευθετηθεί δεν μπορεί να γίνει ανάληψη του ποσού για τη χρησιμοποίησή του. Ο Δήμος Φαρσάλων έχει ενδιαφερθεί για τη διάσωση του μνημείου και σε συνεργασία με το ΑΠΘ και τον αρχιτέκτονα και αναστηλωτή κ. Πασχάλη Ανδρούδη εκπόνησε μία μελέτη για τη στερέωση και αποκατάσταση των μαυσωλείων του ταφικού περιβόλου του τεκέ της Ασπρόγειας.
Η μελέτη πληρώθηκε από την Κτηματική Υπηρεσία Λάρισας και εγκρίθηκε από Κ.Α.Σ. του Υπουργείου Πολιτισμού. Ήδη αναμένεται η εφαρμογή της μελέτης και η επέκτασή της και για τον κοινοβιακό περίβολο. Ακόμη ο Δήμος Φαρσάλων γύρισε ταινία μικρού μήκους για τον τεκέ της Ασπρόγειας που βραβεύτηκε σ' ένα διεθνές κινηματογραφικό φεστιβάλ, ενώ στο διεθνές συνέδριο που έγινε στα Φάρσαλα έγινε εκτενής αναφορά για τον τεκέ της Ασπρόγειας, με δύο επιστημονικές εισηγήσεις συμμετείχε η πρώην προϊσταμένη της Κτηματικής Υπηρεσίας Λάρισας κ. Λίτσα Κωφού που μίλησε για την αναγκαιότητα διάσωσης του μνημείου και για την άψογη συνεργασία που είχε με τον Δήμο Φαρσάλων. Ενώ σύνεδροι επισκέφθηκαν τον τεκέ, εντυπωσιάστηκαν από το μνημείο και απογοητεύτηκαν από την εικόνα εγκατάλειψης. Ο Δήμος Φαρσάλων έχει προβεί επανειλημμένα με έγγραφες καταγγελίες σε αναφορές προς την Εφορεία Αρχαιοτήτων Λάρισας, προς την Κτηματική Υπηρεσία Λάρισας που έχει και τη διαχείριση του μνημείου αλλά και προς την αστυνομία κάνοντας γνωστές τις αυθαίρετες επεμβάσεις στον χώρο του τεκέ της Ασπρόγειας από άγνωστους στις τοπικές αρχές.
Σύμφωνα με τις αναφορές πριν το 2011 αλλά και τώρα, οι άγνωστοι, πολλοί από τους οποίους λέγεται ότι συνδέονται με το τάγμα των Μπεκτασήδων, προβαίνουν σε αυθαίρετες εκσκαπτικές και κατασκευαστικές εργασίες εντός του κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου, δηλαδή σε αμμοληψίες, γκρέμισμα του παλαιού ταφικού περιβόλου και επαναδόμησή του, αφενός με σύγχρονο τρόπο και υλικά, αφετέρου με διαφορετική αρχιτεκτονική αντίληψη από τον παλαιό, χτίσιμο λίθινων παρτεριών, επανακατασκευή της εξώθυρας του ταφικού περιβόλου, σύγχρονες μεταλλικές πόρτες στις εισόδους των τουρμπέδων, αυθαίρετο νεότερο κτίσμα, σύγχρονες επεμβάσεις στο σύνολο των ταφικών μνημείων, σύγχρονο μεταλλικό εικονοστάσι για τον Άγιο Γεώργιο, αφαίρεση της κεραμοσκεπής από το κτίριο του Ηγουμενείου και τοποθέτηση στέγης από ελενίτ, κατασκευή εξωτερικών παρτεριών, κατασκευή νέας εξωτερικής πόρτας στον ταφικό περίβολο κ.λπ.
Ο ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΦΑΡΣΑΛΩΝ
Για το θέμα ο δήμαρχος Φαρσάλων Άρης Καραχάλιος σε δήλωσή του αναφέρει: «Έθεσα εξαρχής το θέμα του πολιτισμού πολύ υψηλά στην ιεράρχηση των προτεραιοτήτων της δημαρχίας μου. Υπήρξε στρατηγική επιλογή και προτεραιότητα της δημοτικής αρχής της οποίας ηγούμαι η καταγραφή, η διάσωση και εν τέλει η ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου.
Υπό τη συγκεκριμένη αντίληψη, εγώ και οι συνεργάτες μου επανειλημμένως επισκεφθήκαμε τον τεκέ, αποτυπώσαμε και τεκμηριώσαμε φωτογραφικά τον χώρο, προσπαθήσαμε να αποκωδικοποιήσουμε το θολό καθεστώς που τον διέπει και καθώς ήμαστε αναρμόδιοι να προβούμε σε οποιαδήποτε άλλη ενέργεια, αναλάβαμε ένα ρόλο συντονιστικό ανάμεσα στην Κτηματική Υπηρεσία Λάρισας και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Λάρισας.
Τα τελευταία 4 χρόνια ο Δήμος "βομβαρδίζει" τις αρμόδιες υπηρεσίες με έγγραφα, καταγγέλλει τις αυθαιρεσίες, ενεργοποιεί την αστυνομία, αλλά δυστυχώς η κατάσταση δεν βελτιώνεται. Αντ΄ αυτού αυθαίρετες οικοδομικές παρεμβάσεις, που γίνονται τις νύχτες στον χώρο, συνεχίζονται και αλλοιώνουν δραματικά και αναπότρεπτα την αυθεντική εικόνα του μνημείου.
Η κατάσταση του ερημωμένου και ερειπωμένου μοναστηριού, όπου άπαντα τα οικοδομήματα βρίσκονται σε μικρό ή προχωρημένο βαθμό κατάρρευσης, χρήζει άμεσης και ουσιαστικής επέμβασης. Ένας χώρος έμφορτος ιστορικής μνήμης για τους Φαρσαλινούς, διαπολιτισμικής και διαθρησκευτικής σημασίας, επιβάλλεται να διασωθεί και να αναστυλωθεί, ενώ για μας θα ήταν ενδιαφέρον να στεγάσει ένα διεθνές κέντρο μελέτης των λαών και των θρησκειών της βαλκανικής των τελευταίων πέντε αιώνων. Προς αυτή την κατεύθυνση συγκεντρώνουμε τις δυνάμεις μας».
Η ιστορία του τεκέ
Όπως αναφέρει η ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια Βικιπαίδεια, ο Τεκές των Ασπρογείων ή αλλιώς άλλοτε Ιρενί Τεκές, ήταν ένας αλβανικός τεκές, (δηλαδή μέρος συνάθροισης δερβίσηδων), που βρίσκεται στον Δήμο Πολυδάμαντα της περιφέρειας των Φαρσάλων στο χωριό Άνω Ασπρόγεια, άλλοτε Ιρενί.
Ο τεκές αυτός βρισκόταν μέσα σε μια κατάφυτη τοποθεσία και τιμόταν στο όνομα του δερβίση Ντουρμπαλού, εξ ου το όνομά του. Υπολογίζεται ότι πρέπει να ανεγέρθηκε περίπου το 1770, από Έλληνα μοναχό όπου αργότερα καταλήφθηκε από Μεβλεβήδες.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1930, σε κάποια επίσημη διέλευση βασιλέως ή πρωθυπουργού από την περιοχή, βρέθηκε να κατοικείται από 6 Αλβανούς υπερήλικους δερβίσηδες υπό τον ηγούμενό τους Κιαξήμ Μπαμπά. Ο τεκές διέθετε επίσης και προσωπικό άνω των 20 ατόμων, για διάφορες εργασίες εσωτερικές και εξωτερικές αγροτικές με το οποίο εξυπηρετούνταν. Οι Μεβλεβήδες δερβίσηδες του Ιρενί Τεκέ ήταν πολύ φιλόξενοι. Έξω από τον αυλόγυρο του τεκέ υπήρχε ένα μικρό τέμενος, καλούμενο «τέμενος Ντουρμπαλού», το οποίο ήταν πρώην χριστιανικό κτίσμα, ξωκλήσι, τιμώμενο επ' ονόματι του Αγίου Γεωργίου.
Σημειώνεται ότι στον Τεκέ των Ασπρογείων είχαν καταφύγει από το 1925 πολλοί σημαίνοντες Αλβανοί, εχθρικά διακείμενοι προς τον Αλβανό βασιλέα Αχμέτ Ζώγου, ο οποίος τους καταδίωκε ως φιλικά προσκείμενους στον Φαν Νόλη, βρίσκοντας σ' αυτό, και εκ μέρους της ελληνικής πολιτείας, ευπρόσδεκτο άσυλο.
Σήμερα ο Τεκές των Ασπρογείων ελάχιστα θυμίζει την αλλοτινή του δόξα. Πρόκειται για ένα τελείως εγκαταλελειμμένο διώροφο κτίσμα, περίπου 7 Χ 10 μέτρα, του οποίου παράθυρα, πόρτες και εσωτερικό χαγιάτι έχουν καταστραφεί, η δε σκεπή του έχει σχεδόν καταρρεύσει. Διατηρείται όμως σε καλή κατάσταση το τέμενος (τζαμί) της μονής και κάποιοι τάφοι δερβίσηδων γύρω από αυτό.
