Τέτοιες μέρες το ’41...

ΑΚΡΙΒΩΣ 80 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΜΕΓΑΛΟ ΣΕΙΣΜΟ ΤΗΣ ΛΑΡΙΣΑΣ *ΟΙ «ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ» ΤΟΥ ΕΓΚΕΛΑΔΟΥ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΙΑ

Το κτίριο του Τηλεγραφείου - Ταχυδρομείου. Από τον σεισμό κατέρρευσε ολόκληρος ο α’ όροφος. (φωτ. Κρητικός, 1941)

Ο θεσσαλικός χώρος έχει δώσει κατά διαστήματα ισχυρούς σεισμούς. Ο ισχυρότερος του περασμένου αιώνα ήταν αυτός των Σοφάδων, μεγέθους 7 Ρίχτερ, που σημειώθηκε στις 30 Απριλίου του 1954 και άφησε πίσω του 25 νεκρούς.

Έναν χρόνο αργότερα, στις 19 Απριλίου 1955, καταγράφεται σεισμός μεγέθους 6,2 Ρίχτερ στον Βόλο και στις 9 Μαρτίου του 1965 με επίκεντρο τον θαλάσσιο χώρο της Αλοννήσου σημειώνεται σεισμός μεγέθους 6,1 Ρίχτερ.
Αργότερα, ισχυρός σεισμός ταρακουνάει τη Θεσσαλία στις 9 Ιουλίου του 1980, με επίκεντρο τον Αλμυρό Μαγνησίας, με μέγεθος 6,5 Ρίχτερ, ενώ ιδιαίτερα αισθητός έγινε και ο σεισμός των Γρεβενών στις 13 Μαΐου του 1995, που είχε μέγεθος 6,6 Ρίχτερ.
Ωστόσο ο σεισμός που δοκίμασε περισσότερο απ’ όλους τη Λάρισα ήταν εκείνος του 1941. Ακριβώς 80 χρόνια πριν: την 1η Μαρτίου του έτους εκείνου, στην απειλούμενη από τον πόλεμο Λάρισα, την οποία μάλιστα την επομένη βομβάρδισαν ιταλικά αεροσκάφη, ο σεισμός είχε μέγεθος 6,3 Ρίχτερ και άφησε πίσω του 40 νεκρούς.
Για τον συγκεκριμένο σεισμό ο πολιτικός μηχανικός - ερευνητής της Ιστορικής Σεισμολογίας Γιάννης Παπαϊωάννου, έχει γράψει βιβλίο για τον «Σεισμό της Λάρισας της 1ης Μαρτίου του 1941», ενώ ο ιστοριοδίφης Νικ. Παπαθεοδώρου, σε αφιέρωμα-σημείωμά του στην «Ε» (φύλλο 5ης Μαρτίου 2017) έγραφε:
«...Και ενώ οι από αέρος ιταλικές επισκέψεις συνεχίζονταν, στις 5 και 53’ το πρωί της 1ης Μαρτίου του 1941, ημέρα Σάββατο, παραμονή της Κυριακής των Απόκρεω, ισχυρός σεισμός μεγέθους 6,3 βαθμών της κλίμακας Richter, που συνοδευόταν από έναν υπόκωφο θόρυβο, συγκλόνισε συθέμελα τη Λάρισα. Καθώς την ώρα αυτήν οι κάτοικοι ήταν στα κρεβάτια τους, ξύπνησαν σαστισμένοι και οι περισσότεροι πίστεψαν ότι ήταν και πάλι ένας από τους συνηθισμένους βομβαρδισμούς, και ότι η αντιαεροπορική άμυνα απλώς δεν πρόλαβε να ενεργοποιήσει τις σειρήνες. Όμως η υπόκωφη βοή άλλα υποδήλωνε. Χαμένοι στο σκοτάδι, όσοι πρόλαβαν άρχισαν ημίγυμνοι να εγκαταλείπουν τα σπίτια τους και βγαίνοντας στους δρόμους αντίκρισαν μέσα στο αχνό πρωινό φως του Μαρτίου μια ολοκληρωτική καταστροφή. Από τα γκρεμισμένα κτίρια ακούγονταν συνεχώς φωνές απελπισίας, εκκλήσεις για βοήθεια και κραυγές πόνου. Δυστυχώς στα ερείπια μιας πολυβομβαρδισμένης πόλεως, ήρθαν να προστεθούν και τα ερείπια από τον Εγκέλαδο. Με το ξημέρωμα έφθασε και η στρατιωτική βοήθεια για να συνδράμει τους κατοίκους, που πάσχιζαν να απεγκλωβίσουν μέσα από τα χαλάσματα ζωντανούς και νεκρούς. Ευτυχώς οι τελευταίοι δεν ήταν πολλοί αναλογικά με τις τεράστιες ζημιές, γιατί όπως αναφέρθηκε, αρκετοί είχαν ήδη εγκαταλείψει την πόλη. Εκκλησίες, δημόσια κτίρια, κατοικίες, τράπεζες, καταστήματα είχαν καταρρεύσει ή είχαν πληγωθεί ανεπανόρθωτα.
Ο ανταποκριτής μιας αθηναϊκής εφημερίδας μετέδιδε: «Γεγονός είναι ότι εκ των 6.000 περίπου οικιών της Λαρίσης ποσοστόν 80% κατέστη άχρηστον ...Μεταξύ εκείνων που κατέρρευσαν είναι κτίρια Τραπεζών, το Δικαστικόν μέγαρον, η στρατιωτική λέσχη (Λέσχη Ασλάνη), τα ξενοδοχεία «Στέμμα» και «Πανελλήνιον», η εκκλησία του Αγίου Αχιλλίου, τα γραφεία του Β’ Σώματος Στρατού (Αρχοντικό Σκαλιώρα), το Αρσάκειον, τα νοσοκομεία, οι δύο μιναρέδες οι οποίοι διετηρούντο διά λόγους ιστορικούς, το κωδωνοστάσιον του Αγίου Νικολάου...».
Την επομένη 2 Μαρτίου, Κυριακή των Απόκρεω, κατά το μεσημέρι: «Η εχθρική αεροπορία, εν γνώσει ότι την προηγουμένην ημέραν η Λάρισα είχεν υποστεί τρομακτικάς καταστροφάς, με αρκετά θύματα εκ του σεισμού και καθ’ ήν ώραν το έδαφος εσείετο υπό των κατ’ εξακολούθησιν σεισμικών δονήσεων και υπήρχον χιλιάδες άστεγοι γυναίκες και παιδιά, εβομβάρδισεν επί μίαν ολόκληρον ώραν διά σμήνους βομβαρδιστικών αεροπλάνων την πληγείσαν ταύτην πόλιν. Κατά την διάρκειαν του βομβαρδισμού διεκόπη το έργον της διασώσεως των υπό τα ερείπια θυμάτων εκ των σεισμών». Η άνανδρη αυτή πράξη των Ιταλών καταδικάστηκε διεθνώς για τη μικροψυχία της.
Μετά τον σεισμό και τον νέο βομβαρδισμό, το ρεύμα της φυγής των Λαρισαίων είχε πάρει τη μορφή εγκατάλειψης της πόλεως. Τη Μεγάλη Εβδομάδα γερμανικά αεροπλάνα έβαλαν και πάλι στον στόχο και βομβάρδισαν τη Λάρισα και όταν παραμονές του Πάσχα τα γερμανικά στρατεύματα έμπαιναν στην ανοχύρωτη πόλη, τη βρήκαν ερειπωμένη και έρημη από κατοίκους. Ήταν μια καλή ευκαιρία να την λεηλατήσουν...
Τελικά οι καταστροφές οι οποίες συνέβησαν τον Μάρτιο του 1941 πιστεύεται ότι επέφεραν μεταπολεμικά τη ριζική αλλοίωση της φυσιογνωμίας της Λάρισας».