ΕΙΔΟΜΕΝΗ
Αποστολή: Δημήτρης Κατσανάκης
Τρίτη, νωρίς το απόγευμα, λίγες εκατοντάδες μέτρα πριν τον μεθοριακό σταθμό των Ευζώνων, στα ελληνοσκοπιανά σύνορα, με κατεύθυνση την Ειδομένη. Μια ασυνήθιστη κίνηση παρατηρείται, όπως και καθημερινά άλλωστε τις τελευταίες εβδομάδες, σ΄ αυτή την περιοχή στα βόρεια άκρα της χώρας, που δεν διαφέρει από την υπόλοιπη ελληνική ύπαιθρο της εγκατάλειψης και της απουσίας νέων ανθρώπων.
Δεκάδες τουριστικά λεωφορεία με πινακίδες της Αττικής, πρώτο δείγμα εκκίνησης του ταξιδιού τους, κατευθύνονται σε συγκεκριμένη αγροτική περιοχή της Ειδομένης, έξω από το χωριό και λίγες δεκάδες μόλις μέτρα από τη νοητή γραμμή που χωρίζει τις δύο χώρες είναι στημένα τα διαχωριστικά συρματοπλέγματα.
Οι επιβάτες των τουριστικών λεωφορείων δεν είναι συνηθισμένοι τουρίστες με χαρούμενα πρόσωπα, έτοιμοι να επισκεφθούν τα αξιοθέατα της περιοχής. Είναι ταλαιπωρημένοι άνθρωποι κάθε ηλικίας, από μωρά μέχρι υπερήλικες, με τον πόνο, την αγωνία αλλά και τον φόβο ζωγραφισμένα στα πρόσωπά τους. Άνθρωποι, που επέλεξαν τον ξεριζωμό από τα σπίτια τους και εγκατέλειψαν την πατρίδα τους με προορισμό κάποια ευρωπαϊκή χώρα αποφασισμένοι να περιπλανηθούν εβδομάδες ίσως και μήνες για να πετύχουν τον στόχο μιας καλύτερης ζωής. Έρμαια των δουλεμπόρων, ακόμα και με κίνδυνο της ίδιας της ζωής τους.
Βουβά λεωφορεία όπως αρμόζει στα βουβά πρόσωπα των επιβαινόντων αναμένουν στη σειρά τους για να φθάσουν σε ένα οργανωμένο καταυλισμό, που έχει στηθεί τις τελευταίες εβδομάδες για να στηρίξει την ολιγόωρη παραμονή των Σύριων προσφύγων, πριν περάσουν στα Σκόπια για να συνεχίσουν το ταξίδι τους.
Μικρά και μεγάλα αντίσκηνα, έχουν διαμορφωθεί σε ιατρεία, αυτοσχέδιους παιδικούς σταθμούς για την απασχόληση των παιδιών, ακόμα και σε τεράστια δωμάτια για την ξεκούραση των πιο ταλαιπωρημένων, δεκάδες χημικές τουαλέτες, καθώς και ειδικοί χώροι για τη φύλαξη ρούχων και τροφίμων αποτελούν τις υποδομές του καταυλισμού. Όσο για τον υποστηρικτικό μηχανισμό, ουκ έστιν αριθμός πάντα εθελοντικά. Δεκάδες φορείς και φιλανθρωπικές οργανώσεις δίνουν καθημερινά τη μάχη με το χρόνο: Ύπατη Αρμοστία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, Γιατροί χωρίς Σύνορα, Ελληνικός και Νορβηγικός Ερυθρός Σταυρός, Εκκλησία, Σαμαρείτες, PRAKSIS, Πανελλήνια Ένωση Καππαδοκικών Σωματείων…
Μορφή του καταυλισμού η εθελόντρια εκπρόσωπος του δήμου Παιωνίου Εβελίνα Πολυτίδου, που έχει το γενικό πρόσταγμα συντονίζοντας οργανώσεις και πρόσφυγες για τη διαχείριση της ανθρωπιστικής βοήθειας που φθάνει από κάθε γωνιά της χώρας και την υποστήριξη των αμέτρητων κυμάτων προσφύγων κάτω από την επίβλεψη των αστυνομικών δυνάμεων της περιοχής. «Συνολικά 2,5 -3 χιλιάδες πρόσφυγες εξυπηρετούνται καθημερινά κατά μέσο όρο στον καταυλισμό» λέει με κάποιες επιφυλάξεις στην «Ε» η κ. Πολυτίδου εκτιμώντας ότι η συγκεκριμένη ημέρα θα είναι για τον καταυλισμό από τις πλέον δύσκολες καθώς οι πληροφορίες ήθελαν να κατευθύνονται προς την περιοχή 10 χιλιάδες περίπου πρόσφυγες. «Όσοι φορείς και οργανώσεις και αν έχουν ευαισθητοποιηθεί ποτέ δεν θα είναι αρκετοί για να καλύψουν τις ανάγκες μιας τόσο μεγάλης επιχείρησης…», υπογραμμίζει η εθελόντρια από την περιοχή της Αξιούπολης και προσφέρεται, παρά την ένταση και την πίεση από τα συνεχή ερωτήματα, να μας ξεναγήσει στον καταυλισμό και να μας διαφωτίσει για τις τελευταίες ώρες παραμονής των προσφύγων στο ελληνικό έδαφος.
Η κίνηση των προσφύγων γίνεται οργανωμένα και με ακρίβεια για να αποφεύγονται οι καθυστερήσεις στην προώθησή τους. Έξοδος από το λεωφορείο στην είσοδο του καταυλισμού, παραλαβή από διερμηνέα της εθελοντικής οργάνωσης «ΜΕΤΑδραση» και παραλαβή τροφίμων, νερού, ειδών πρώτης ανάγκης και ρούχων εφόσον υπάρχουν. Ξεκούραση μετά το πολύωρο οδικό ταξίδι, ιατρικές εξετάσεις για τους εξασθενημένους και τους ασθενείς και απασχόληση για τα παιδιά, που παίζουν ανέμελα σε κάθε διαθέσιμο χώρο παρά τον πόνο και τη δυστυχία, που είναι διάχυτοι στον χώρο. Κάποιοι ξεφεύγουν από τα γκρουπ και σχηματίζουν παρέες πάνω στις σιδηροδρομικές ράγες, κάποιοι άλλοι με τα λιγοστά χρήματα επισκέπτονται τις καντίνες και τους μικροπωλητές για λίγο φθηνό φαγητό και ρούχα, καθώς τα προσφερόμενα στον καταυλισμό δεν είναι δυνατό να καλύψουν πλήρως τις ανάγκες τους.
Ακολούθως ένα- ένα τα γκρουπ με τους επικεφαλής τους να παίρνουν τον δρόμο της «νεκρής ζώνης» και του συρματοπλέγματος, όπου την κίνηση «ρυθμίζουν» σε απόλυτη συνεργασία κλιμάκια της Ελληνικής και Σκοπιανής Αστυνομίας. Η συνεργασία των δύο πλευρών είναι πολύ καλή και οπωσδήποτε συνεχώς βελτιούμενη συγκριτικά με τις πρώτες ημέρες της έντασης και των επεισοδίων. Μέχρι και τα στρατιωτικά οχήματα από την άλλη πλευρά των συνόρων έχουν πλέον αποχωρήσει συνδράμοντας στο καλό κλίμα μεταξύ των δύο πλευρών.
Κάθε δέκα λεπτά περνά και ένα γκρουπ των 30-40 ατόμων. Διέρχεται κάτω από το άγρυπνο βλέμμα των Σκοπιανών μέσα από το άνοιγμα του συρματοπλέγματος, τη σιδηροδρομική γραμμή και από εκεί αριστερά στους αμπελώνες για να κατευθυνθεί στον αντίστοιχο καταυλισμό των Σκοπιανών περπατώντας 500-600 μέτρα από το «πέρασμα».
Ανάμεσα στα περάσματα βρίσκουμε τον χρόνο να μιλήσουμε με κάποιους πρόσφυγες. Δεν έχουν σημασία τα ονόματα, όλοι δηλώνουν Σύριοι, μιλούν για τη δύσκολη κατάσταση στη χώρα τους και συμπίπτουν στις περιγραφές για το ταξίδι τους στο «όνειρο». Τουρκία, Αιγαίο, Μυτιλήνη, Πειραιάς και από εκεί με κάποιο λεωφορείο στην Ειδομένη. Κάποιοι μάλιστα ρωτούν σε ποια χώρα βρίσκονται, σε ποια χώρα πηγαίνουν και πόσο ακόμα χρειάζονται για να φθάσουν στη Γερμανία και στη Βόρεια Ευρώπη. Ιστορίες ξεχωριστές, δυνατές, μερικές φορές τραγωδίες, με κοινό σημείο αναφοράς τον πόνο, τη δυστυχία και την ελπίδα μιας καλύτερης ζωής, χωρίς προϋποθέσεις και αστερίσκους.
Οι εικόνες εξίσου δυνατές διαδέχονται η μια την άλλη τόσο γρήγορα που το ανθρώπινο μυαλό δύσκολα μπορεί να τις καταγράψει, πολύ δε περισσότερο να τις αφομοιώσει και να τις κατανοήσει. Δεκάδες, εκατοντάδες ερωτήματα και ένα τεράστιο «γιατί τόσος πόνος και δυστυχία, γιατί ένας ακόμα ξεριζωμός» θα παραμείνουν αναπάντητα. Στην αναμονή των γκρουπ για το πέρασμα μερικές σκηνές μένουν χαραγμένες στη μνήμη κάθε θεατή. Όπως ο μικρός που με ένα καρότσι οικοδομής κουβαλάει στα συρματοπλέγματα μαζί με άλλα και ένα τεχνητό πόδι συγγενή του, που μεταφέρεται με αυτοκίνητο για να παραληφθεί από αυτοκίνητο του Σκοπιανού Ερυθρού Σταυρού. Αλλά και η οικογένεια που κουβαλά με αναπηρικό καροτσάκι μια ηλικιωμένη κυρία με μαντίλα στον επόμενο σταθμό της περιπέτειάς της.
Η επιστροφή στον καταυλισμό κρύβει εξίσου δυνατές συγκινήσεις. Δύο φορτηγά αυτοκίνητα με ανθρωπιστική βοήθεια, τρόφιμα και ρούχα, από τη Λάρισα ξεφορτώνονται από τα μέλη της διοίκησης του Μικρασιατικού Συλλόγου Βουναίνων «Η καθ’ ημάς Ανατολή». Τόσο ο πρόεδρος Ηλίας Αθαναηλίδης όσο και τα υπόλοιπα μέλη της αποστολής Μαρία Χαρακοπούλου, Αγλαΐα Αγγλοπούλου, Τάσος Χατζηλιάδης και Σοφία Χατζηλιάδη βρίσκονται σε «θέσεις μάχης» και συμμετέχουν μαζί με άλλους εθελοντές στη διανομή της βοήθειας στους πρόσφυγες, που κατεβαίνουν από τα λεωφορεία κατά κύματα.
Δεν είναι λίγοι όσοι πρόσφυγες ορμούν στα φορτηγά για να εξασφαλίσουν οτιδήποτε αλλά αποχωρούν γρήγορα χάρη στην επέμβαση των αρχηγών των γκρουπ. Οι περισσότεροι περιμένουν αδιαμαρτύρητα τη σειρά τους για ένα κρουασάν, μια κονσέρβα, λίγες καραμέλες και ένα μπουκάλι νερό. Η μέριμνα μεγαλύτερη για τα μικρότερα παιδιά και τα βρέφη για τα οποία παρέχονται γάλα, κρέμες, πάνες, ακόμα και ειδικές αλοιφές.
Οι ανθρώπινες ουρές ατέλειωτες, η βοήθεια μικρή για να καλύψει τις ανάγκες αλλά ικανή για να ακούγεται συχνά πυκνά ένα «ευχαριστώ» σε σπασμένα ελληνικά –ίσως τη μοναδική ελληνική λέξη, που έμαθαν κατά την παραμονή τους στην Ελλάδα. Συγκινητικό το «ευχαριστώ» από το νεαρό ζευγάρι, που πήρε τη μεγάλη απόφαση της ξενιτιάς έχοντας μαζί του ένα νεογέννητο μωρό και το ενός και πλέον χρόνου μεγαλύτερο αδελφάκι του. Άνθρωποι, που τιμούν οτιδήποτε μπορεί κανείς να τους παρέχει, αλλά και άνθρωποι, που, απαξιώνουν αυτή τη βοήθεια. Άνθρωποι μελαμψοί από το Αφγανιστάν αλλά και έγχρωμοι, που παρεισέφρησαν μεταξύ των Σύριων προσφύγων και άδραξαν την ευκαιρία να κυνηγήσουν το δικό τους όνειρο –δίκαια ή άδικα, νόμιμα ή παράνομα, ελάχιστη σημασία έχει μπροστά στο μέγεθος του προσφυγικού ζητήματος στην Ευρώπη.
Τα μέλη του λαρισινού συλλόγου αναλαμβάνουν μάλιστα και την ευθύνη να διανείμουν και τον ρουχισμό παρά τις αντίθετες απόψεις της συντονίστριας κ. Εβελίνας Πολυτίδου, η οποία επέμενε να διανεμηθούν μόνο εφόσον υπήρχε κατηγοριοποίηση σε ανδρικά, γυναικεία και παιδικά ρούχα ώστε να αποφευχθούν προβλήματα κατά τη διανομή. Η διαδικασία κινείται τελικά ομαλά με τον πρόεδρο Ηλία Αθαναηλίδη να κινείται με σχετική άνεση, καθώς η συγκεκριμένη ήταν η δεύτερη αποστολή του συλλόγου μετά από πρόσκληση της Πανελλήνιας Ένωσης Καππαδοκικών Σωματείων.
«Σήμερα μέσα από το δράμα αυτών των ανθρώπων είδαμε το τι έζησαν οι πρόγονοί μας το 1870 όταν έφυγαν κυνηγημένοι, πρόσφυγες από το Τσιτ της Αργυρούπολης και βρέθηκαν στην Καππαδοκία δημιουργώντας το χωριό Σουλούτσοβα, όταν το 1924 έφυγαν για δεύτερη φορά πρόσφυγες από το Σουλούτσοβα της Καππαδοκίας και βρέθηκαν στα Βούναινα δημιουργώντας από το μηδέν ένα νέο χωριό» είπε εμφανώς συγκινημένος, όπως και οι υπόλοιποι της αποστολής, ο πρόεδρος για να καταλήξει: «Εμείς ως απόγονοι προσφύγων επιβάλλεται να έχουμε αυξημένα αντανακλαστικά σε τέτοιου είδους κρίσεις και να προσφέρουμε τη βοήθειά μας σε όλους τους πρόσφυγες ανεξάρτητα από την εθνικότητα και την θρησκεία τους. Η δική μας υποχρέωση είναι να τους παρέχουμε στο μέτρο των δυνατοτήτων μας είδη πρώτης ανάγκης».
Η ώρα περνά, η λαρισινή βοήθεια εξαντλείται και στον χώρο φθάνουν και νέοι εθελοντές για να συνεχίσουν το έργο της διανομής βοήθειας και την προσφορά τους όπου κληθούν, χωρίς όρους και προϋποθέσεις, για την υποστήριξη των διακινούμενων προσφύγων. Σ΄ αυτή την ώρα της αλλαγής μια κοινωνική λειτουργός της Ύπατης Αρμοστίας του ΟΗΕ αναζητά επειγόντως σεντόνια και μια κουβέρτα για ένα ασυνόδευτο παιδί, που μεταφέρθηκε στον χώρο διαμονής των αστυνομικών.
Λίγο πριν την αναχώρηση της αποστολής η κοινωνική λειτουργός πανευτυχής πληροφορούσε για την έκβαση της υπόθεσης του 13χρονου πρόσφυγα, που είχε μείνει ορφανός, καθώς οι γονείς του είχαν χαθεί στον πόλεμο του Ιράκ. Με τη βοήθεια διερμηνέα ο μικρός πρόσφυγας πείστηκε να μείνει στην Ελλάδα, καθώς οι αρμόδιοι φορείς βρήκαν στη Θεσσαλονίκη κατάλληλη δομή για να φιλοξενηθεί και να μεγαλώσει.
Με το ελπιδοφόρο αυτό μήνυμα και με τον ήλιο να εξαφανίζεται πίσω από τον ορεινό όγκο της περιοχής η αποστολή αποχώρησε από τον καταυλισμό παρατηρώντας την ατέλειωτη ουρά των λεωφορείων της Αττικής να περιμένουν τη σειρά τους για να «ξεφορτώσουν» ανθρώπινες ψυχές σε ένα σταθμό του περιπετειώδους ταξιδιού τους…
