Από τη Μαρίνα Αποστολοπούλου
«Θα κοιμηθούμε Ουκρανοί και θα ξυπνήσουμε Ρώσοι;»
Αυτό φαίνεται ότι ήταν το κεντρικό ερώτημα που απασχολούσε όλες τις προηγούμενες ημέρες τους κατοίκους της Κριμαίας, ενόψει του σημερινού κρίσιμου δημοψηφίσματος για την «παραμονή» ή όχι της χερσονήσου στην Ουκρανία ή την απόσχισή της στη Ρωσία, παρότι η διεθνής κοινότητα δεν αναγνωρίζει την εγκυρότητά του.
Ωστόσο οι κάτοικοι εκεί όπως και οι ασκούντες την τοπική εξουσία, παρότι η Βουλή της Κριμαίας έσπευσε μεσοβδόμαδα να προχωρήσει σε «διακήρυξη ανεξαρτησίας» προκαταλαμβάνοντας με ένα ακόμη βήμα τη «μοίρα» της χερσονήσου, θεωρούν, ότι το δημοψήφισμα θα την περιβάλει με λαϊκό έρεισμα και συνεπώς θα «νομιμοποιήσει» σε ευρεία βάση τις όποιες αποφάσεις.
Πώς είναι όμως το κλίμα μεταξύ των ομογενών της Κριμαίας που ανέρχονται περίπου στις τρεισήμισι χιλιάδες; Τι θέλουν; Σε τι κλίμα ζουν αυτό το διάστημα; Τι φοβούνται; Τι ελπίζουν; Τι πιστεύουν για το «αύριο» που ξημερώνει;
Η «Ε» επικοινώνησε με τον Παύλο Παπαδόπουλο ο οποίος είναι αποσπασμένος εκπαιδευτικός από το υπουργείο Παιδείας και διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Συμφερούπολης στην έδρα της Ελληνικής Φιλολογίας, αλλά και σε σχολεία τα τελευταία 9 χρόνια και είναι ο μόνος Έλληνας που έχει παραμείνει στην περιοχή μετά τα γεγονότα. Επίσης και με τον ομογενή επίκουρο καθηγητή των Νεοελληνικών του Ταυρικού Εθνικού Πανεπιστημίου «Βερνάντσκι Β.Ι.» της Συμφερούπολης και πρόεδρο του Ταυρικού Κέντρου Ελληνικών Σπουδών "ΕΛΠΙΔΑ" Σωκράτη Λαζαρίδη. Ο κ. Λαζαρίδης, μετοίκισε στην Κριμαία από τη Γεωργία πριν 35 χρόνια.
Οι «μαρτυρίες» τους, δίνουν ανάγλυφο το κλίμα που επικρατεί σε αυτές τις κρίσιμες και συνάμα ιστορικές ώρες για την περιοχή και τους κατοίκους της, οι περισσότεροι των οποίων- όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις-κοιτούν προς τη «μητέρα Ρωσία» υποστηρίζοντας ότι: δεν πρόκειται για «προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία» αλλά για «επιστροφή στο σπίτι».
Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Π. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Το ερώτημα που τίθεται στην αρχή του κειμένου, είναι αυτό, που όπως αναφέρει στην «Ε» ο Π. Παπαδόπουλος κυριαρχούσε όλες τις προηγούμενες μέρες μεταξύ των κατοίκων. «Θα κοιμηθούμε Ουκρανοί και θα ξυπνήσουμε Ρώσοι;»
Ο κ. Παπαδόπουλος, είναι και ο μόνος Έλληνας, προερχόμενος από την Ελλάδα και όχι ομογενής που έχει παραμείνει στην περιοχή καθώς 4-5 άλλοι, κυρίως επιχειρηματίες που είχαν πάει στην περιοχή με το που ξεκίνησαν τα γεγονότα αποχώρησαν.
Έκδηλη η ανησυχία σε όλους, ωστόσο παρατηρούν με ψυχραιμία τα γεγονότα της συγκεκριμένης περιόδου που τη θεωρούν έτσι κι αλλιώς «μεταβατική» και επικεντρώνονται στην αντιμετώπιση διάφορων πρακτικών ζητημάτων της καθημερινότητας.
Όπως επί παραδείγματι, εδώ και μέρες στις ουρές στα ΑΤΜ όπου, όπως λέει χαρακτηριστικά ο κ. Παπαδόπουλος, για πρώτη φορά παρατηρεί ότι όλοι χρησιμοποιούν τη ρωσική γλώσσα για τις συναλλαγές τους (υπάρχει επιλογή «ουκρανική» ή «ρωσική») κάτι που ενδεχομένως συνέβαινε και κατά το παρελθόν αλλά δεν το πρόσεχε ιδιαίτερα. «Τώρα όλα τα προσέχεις», παρατηρεί. Ενώ εδώ και μέρες στο ΑΤΜ υπάρχει «πλαφόν» και δεν μπορούν να κάνουν ανάληψη πάνω από 50 ευρώ την ημέρα.
Και αφού όλα δείχνουν ότι το δημοψήφισμα θα γείρει υπέρ της Ρωσίας, το άλλο πρακτικό ζήτημα είναι τι θα γίνει με την αλλαγή του νομίσματος καθώς θα αφιχθεί το ρούβλι. Και το «σενάριο» που κυκλοφορεί είναι ότι θα υπάρξει μία μεταβατική περίοδος έξι μηνών που θα χρησιμοποιούνται και τα δυο νομίσματα ταυτόχρονα.
Όπως λέει ο Έλληνας εκπαιδευτικός στο Πανεπιστήμιο μιλάνε πάντα Ρωσικά παρατηρώντας ότι «η γλώσσα προσδιορίζει την εθνότητα», ωστόσο αν ρωτήσεις, πολλοί λένε, «εδώ δεν είναι ούτε Ουκρανία, ούτε Ρωσία, εδώ είναι Κριμαία». Και αντιλαμβάνονται τις εξελίξεις ως προς την κατεύθυνση του να αυτονομηθεί η Κριμαία με εγγυήτρια δύναμη τη Ρωσία.
Ανησυχούμε, λέει ο κ. Παπαδόπουλος αλλά δεν υπάρχει πανικός. Η καθημερινότητα συνεχίζεται κανονικά. Οι μαμάδες κυκλοφορούν στον δρόμο με τα παιδιά τους, τα σχολεία λειτουργούν κανονικά, τα σούπερ μάρκετ επίσης όπως και τα νοσοκομεία. Σκεπτόμαστε ότι αν γίνει η αλλαγή μπορεί να λείψουν τα τρόφιμα ή να μην μπορούμε να βγάλουμε χρήματα από τα ΑΤΜ αλλά θα είναι παροδικό.
Όσο για τη «στάση » των ομογενών σχετικά με το «αν» η Κριμαία θα παραμείνει στην Ουκρανία ή τη Ρωσία, φαίνεται πως είναι «μοιρασμένοι» αλλά... ρέπουν προς Ρωσία. Λιγότεροι είναι αυτοί που θέλουν η χερσόνησος να παραμείνει στην Ουκρανία και περισσότεροι αυτοί που θέλουν να περάσει στη Ρωσία.
Σε κάθε περίπτωση, όπως λέει και ο κ. Παπαδόπουλος, από αύριο, όλα θα τα δείξει η καθημερινότητα.
Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΣΩΚ. ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ
Απαντώντας σε σχετικά ερωτήματα που του έθεσε η «Ε» ο επίκουρος καθηγητής των Νεοελληνικών κ. Σωκράτης Λαζαρίδης, καταθέτει τις ακόλουθες απόψεις:
* Πώς είναι το κλίμα κ. Λαζαρίδη, μεταξύ των κατοίκων της Κριμαίας γενικότερα; Η εντύπωση που δίνεται από την ειδησεογραφία που έρχεται από την περιοχή είναι ότι υπάρχει μία εμφυλιοπολεμική ατμόσφαιρα μεταξύ των ρωσόφιλων κατοίκων και εκείνων που είναι υπέρ της παραμονής της Χερσονήσου στην Ουκρανία...
- Το κλίμα μεταξύ των κατοίκων της Κριμαίας γενικότερα δεν είναι τεταμένο κ. Αποστολοπούλου, όπως παρουσιάζεται από την ειδησεογραφία, ούτε υπάρχει εμφυλιοπολεμική ατμόσφαιρα γιατί όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις των τελευταίων ημερών πάνω από τα 70% όλων των κατοίκων της Κριμαίας είναι έτοιμοι να ψηφίσουν υπέρ της ενσωμάτωσης της Κριμαίας ως Δημοκρατίας στη Ρωσική Ομοσπονδία. Αυτοί που είναι υπέρ της παραμονής της Χερσονήσου στην Ουκρανία είναι λιγότεροι από 15%, ενώ η γνώμη των υπολοίπων δεν διαμορφώθηκε ακόμα.
Υπάρχει βέβαια κάποια αγωνία για δήθεν προκλήσεις που μπορεί να συμβούν πριν ή την ίδια μέρα του δημοψηφίσματος, αλλά όπως δηλώθηκε, όλα είναι υπό τον έλεγχο της Κυβέρνησης της Κριμαίας.
* Η Κριμαία έχει γίνει το Μήλον της Έριδος προφανώς για λόγους γεωπολιτικών συμφερόντων και πολλοί συγκρίνουν την περίπτωσή της με εκείνη της Κύπρου. Σεις που ζείτε τα γεγονότα από κοντά έχετε αυτή την αίσθηση;
- Η Κριμαία όχι μόνο τώρα, αλλά και πάντοτε ήταν το «Μήλον της Έριδος» μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων για λόγους γεωπολιτικής της θέσης και γεωπολιτικών συμφερόντων.
Το Ζήτημα της Κριμαίας σε σύγκριση με το Κυπριακό είναι άλλη περίπτωση. Η Κριμαία μεταφέρθηκε (χωρίς να ρωτήσουν τους κατοίκους της περιοχής) από τη Ρωσική Σοβιετική Σοσιαλιστική Ομοσπονδία στην Ουκρανική Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία το 1954 από τον τότε ηγέτη της ΕΣΣΔ Νικήτα Χρουστσόφ, που και οι δύο Δημοκρατίες αποτελούσαν ένα ενιαίο κράτος –Σοβιετική Ένωση. Γι’ αυτό και δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα. Το θέμα οξύνθηκε μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και τώρα έφτασε στην αποκορύφωσή του.
* Πλην Ρωσίας, η Ε.Ε. και οι ΗΠΑ αμφισβητούν τη νομιμότητα και την εγκυρότητα του δημοψηφίσματος αφού άλλωστε οι προετοιμασίες της προσάρτησης έχουν ήδη ξεκινήσει. Οι Έλληνες εκεί πώς το βλέπουν αυτό το δημοψήφισμα;
- Οι ισχυρισμοί της ΕΕ και των ΗΠΑ που αμφισβητούν τη νομιμότητα και την εγκυρότητα του δημοψηφίσματος δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα γιατί εδώ δεν γίνεται λόγος για την προσάρτηση της Κριμαίας στην Ρωσία, αλλά... Επιστροφή στο σπίτι! Αυτό δεν το λέω εγώ, είναι το γενικό σύνθημα που πλημμυρίζει τα πανό των διαδηλωτών και τους τίτλους των εφημερίδων σε όλες τις περιοχές της Κριμαίας.
Τόσο οι Έλληνες της Κριμαίας όσο και όλες οι εθνότητες της Κριμαίας στην πλειοψηφία τους έχουν την ίδια άποψη.
Και κάτι ακόμα. Οι συνεχείς απειλές από την πλευρά των ακροδεξιών και εθνικιστών που ανέλαβαν την εξουσία στην Ουκρανία, κατά των Ρώσων, ρωσόγλωσσων και φιλόρωσων, λέγοντας, ότι μετά το Κίεβο θα έρθουν να αποκαταστήσουν την ίδια τάξη στις νοτιοανατολικές περιοχές της Ουκρανίας και στην Κριμαία προξένησε σ’ αυτούς ανησυχία και φόβο για το μέλλον τους. Έτσι προκάλεσαν εκδηλώσεις διαμαρτυρίας του κόσμου και τις επόμενες ενέργειες των αρχών της Αυτόνομης Δημοκρατίας της Κριμαίας για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων και ελευθεριών των κατοίκων της περιοχής και είχε ως αποτέλεσμα να ανακοινώσουν το δημοψήφισμα, στο οποίοι ίδιοι οι κάτοικοι της Κριμαίας καλούνται να αποφασίσουν το μέλλον τους.
Για την εξασφάλιση ελεύθερης εκδήλωσης της βούλησης των κατοίκων της η Κυβέρνηση της Κριμαίας ζήτησε από τη Ρωσία την παροχή βοήθειας και ασφάλειας για να μην κινδυνεύει ο λαός της Κριμαίας κατά την προετοιμασία και διεξαγωγή του δημοψηφίσματος.
* Δεδομένης της επέκτασης των αποσχιστικών τάσεων γενικότερα σε περιοχές της ανατολικής Ουκρανίας με ανάλογες εκδηλώσεις διαμαρτυρίας, υπάρχουν φόβοι μεταξύ των κατοίκων ότι η σημερινή ένταση μπορεί να μετατραπεί σε «ανάφλεξη» στην περιοχή;
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι υπάρχει ένα κλίμα ανασφάλειας, μεταξύ των εχόντων ελληνική καταγωγή που διαμένουν εκεί, με την έννοια ότι αποτελούν μία μειονότητα η οποία θα μπορούσε ενδεχόμενα να στοχοποιηθεί;
-Η πορεία της Κριμαίας και της Σεβαστούπολης -όπου στεγάζεται ο πολεμικός στόλος της Ρωσίας από το 1783 μέχρι σήμερα, και που αποτελεί το Εθνικό Μεγαλείο της- προς τη Ρωσία δεν μπορεί να τη σταματήσει κανένας.
Σήμερα η Αυτόνομη Δημοκρατία της Κριμαίας είναι η πιο ασφαλής περιοχή της Ουκρανίας, κι αυτό χάρη στο ρωσικό πολεμικό στόλο στη Σεβαστούπολη, χάρη στις δυνάμεις ασφαλείας και αστυνομίας της Δημοκρατίας, ακόμα και στις δυνάμεις αυτοάμυνας που δημιουργήθηκαν από τους κατοίκους της Κριμαίας.
Σύμφωνα με τα επίσημα δεδομένα στην Κριμαία τώρα βρίσκονται περίπου 18-19 χιλιάδες άνδρες του πολεμικού ναυτικού (αν και ο στόλος μπορεί να έχει νόμιμα 20-25 χιλιάδες άνδρες) που βάσει των συμφωνιών εγκαθίστανται στους χώρους στρατοπέδευσης σε διάφορες περιοχές της Κριμαίας.
Όμως για τις άλλες νότιο-ανατολικές περιοχές της Ουκρανίας υπάρχουν φόβοι, υπάρχει κλίμα ανασφάλειας για τους Ρώσους και φιλορώσους, ανάμεσα στους οποίους μπορεί να είναι διάφορες εθνότητες, συμπεριλαμβανομένων και Ελλήνων ακόμη και Ουκρανών.
* Εφόσον τελικά η απόσχιση της Κριμαίας και η προσάρτησή της στη Ρωσία γίνει και τυπικά πραγματικότητα- όπως όλα δείχνουν-κατά ποιο τρόπο θεωρείτε ότι θα επηρεάσει τη ζωή αλλά και τα συμφέροντα των εχόντων ελληνική καταγωγή; Ποιοι είναι οι προβληματισμοί που υπάρχουν για το θέμα αυτό; Υπάρχουν ενδεχομένως κάποιοι που σκέφτονται ακόμη και να εγκαταλείψουν την περιοχή ή το έχουν ήδη κάνει;
- Οι Έλληνες της Κριμαίας στην πλειοψηφία τους πιστεύουν ότι η ζωή τους ως υπήκοοι της Ρωσίας θα αλλάξει ριζικά και προς το καλύτερο. Προς το παρόν δεν έχω ακούσει ότι κάποιοι σκέφτονται να εγκαταλείψουν την περιοχή, αν και μπορεί να υπάρχουν κάποιες αμφιβολίες.
Οι Έλληνες που ζουν στην Κριμαία
Σήμερα, ο αριθμός των Ελλήνων σε όλη την Ουκρανία, σύμφωνα με τα στοιχεία που παραθέτει ο κ. Λαζαρίδης ανέρχεται σε 91.000 άτομα, αν και εκτιμάται ότι είναι πολύ περισσότερα.
Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του πληθυσμού στην Κριμαία, ως ελληνικής καταγωγής δήλωσαν πάνω από 3.500 άτομα αν και εκτιμάται ότι είναι περισσότεροι. Το 90% είναι ποντιακής καταγωγής, περίπου 200 άτομα είναι Θρακιώτες, δηλαδή Έλληνες από την Ανατολική Θράκη της ορεινής περιοχής Στράντζας κοντά στα σύνορα της Βουλγαρίας, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στην Κριμαία (Ρωσική Αυτοκρατορία) μετά τη Συνθήκη της Αδριανούπολης του 1829. Πολλοί λίγοι έμειναν από τους απόγονους των Ελλήνων της Μπαλακλάβας (Πεζό Τάγμα) και οι υπόλοιποι είναι από τους Έλληνες της Αζοφικής (Μαριούπολης) που 236 χρόνια πριν μετοίκησαν από την Κριμαία στην προ-Αζοφική περιοχή, ενώ μερικοί απ’ αυτούς παρέμειναν ή γύρισαν στην πατρίδα τους αργότερα.
