Μέσα σε διάστημα λίγων μηνών οι πολίτες τούτης εδώ της χώρας καλούνται να σταθούν και πάλι πάνω από την κάλπη. Σε αυτή τη σύντομη προεκλογική περίοδο δεν υπήρξαν ακρότητες. Αντιθέτως οι εκλογείς είναι κουμπωμένοι, αποστασιοποιημένοι, σκεπτικοί. Οι ανοιχτές συγκεντρώσεις των πολιτικών αρχηγών δεν θύμιζαν σε τίποτα περασμένες δεκαετίες που χωρίς σκηνοθετικά «τερτίπια» γέμιζαν οι πλατείες. Όσοι συμμετείχαν σε αυτές ήταν είτε «στρατευμένοι», είτε αναποφάσιστοι.
Η ψυχολογία, με την οποία ο ψηφοφόρος θα μπει πίσω από το παραβάν την ερχόμενη Κυριακή, κρίνεται αρκετά ενδιαφέρουσα από τους ειδικούς, αν αναλογιστεί κανείς την οικονομική και πολιτική κατάσταση που βιώνει η χώρα τα τελευταία χρόνια. Με ποιον τρόπο δηλαδή επιλέγονται πρόσωπα, κόμματα, το μέλλον. Οι θεωρίες στον χώρο της ψυχολογίας, είναι αρκετές και μπορούν να ερμηνεύσουν σε ικανοποιητικό βαθμό γιατί επιλέγονται συγκεκριμένα πρόσωπα να εκπροσωπήσουν τους ψηφοφόρους στον πολιτικό στίβο.
Μερικοί πιστεύουν ότι η διαδικασία της ψηφοφορίας είναι καθαρά μια πράξη αλτρουισμού. Άλλοι πάλι υποστηρίζουν ότι είναι εγωιστική πράξη, καθώς η ψήφος αποτελεί την προσωπική προβολή του καθενός, ατομική, συμπεριφορά σε πρόσωπα που μοιάζουν με τους πολίτες.
Η ΑΠΟΧΗ
Η ψυχολόγος Σοφία Ρετσιάνη – Βουτυρίτσα εξηγεί στην «Ε» τους λόγους που ο ψηφοφόρος αρχικά απέχει από τις πολιτικές συγκεντρώσεις. «Είναι γεγονός ότι ο ψηφοφόρος απέχει από κόμματα, συγκεντρώσεις αλλά και από την ίδια την εκλογική διαδικασία σε ποσοστό που φτάνει ακόμα και το 40%. Αυτό αποτελεί μια έκφραση της απόρριψης της πολιτικής και των εκπροσώπων της. Θεωρώ ότι είναι μια αυθόρμητη πολιτική πράξη αλλά όχι μια ενστικτώδης αντίδραση του θυμικού», αναφέρει η ψυχολόγος.
Σχετικά με τον τρόπο όμως που ο κάθε άνθρωπος καταλήγει σε μια απόφαση η κ. Ρετσιάνη – Βουτυρίτσα υποστηρίζει ότι «οι άνθρωποι σε βιολογικό επίπεδο μοιάζουν μεταξύ τους, όμως διαφέρουν σε πολλούς τομείς, ώστε να μιλάμε για ατομικότητα και μοναδικότητα που ξεκινά από τη γέννηση και ενισχύεται από εμπειρίες που βιώνει το άτομο στη διάρκεια της ζωής του. Έτσι κάθε άτομο έχει ιδιαιτερότητες, διαφορετικές αντιλήψεις και ανάγκες, ξεχωριστό τρόπο σκέψης και αντίδρασης σε ερεθίσματα.
Η λήψη μιας απόφασης, όπως είναι και η αποχή ή όχι από τις εκλογικές διαδικασίες, συνεκτιμά πολλούς παράγοντες, ανάλογα και με την προσωπικότητα και τα χαρακτηριστικά ατόμου. Σύμφωνα με τον Harren υπάρχουν τρεις τύποι που αφορούν στη λήψη αποφάσεων: ο λογικός ο οποίος γνωρίζει τι θέλει ο ίδιος και γνωρίζει το περιβάλλον, o διαισθητικός που γνωρίζει τι θέλει αλλά δεν είναι σίγουρος για τις συνθήκες του περιβάλλοντος και ο εξαρτησιακός που δεν γνωρίζει τι πραγματικά θέλει. Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, ότι ο τρόπος λήψης απόφασης είναι μια περίπλοκη διαδικασία, διαφορετική για κάθε άνθρωπο. Είναι μια ενεργητική απόφαση και όχι μια ενστικτώδης αντίδραση».
Η ΕΝΟΧΗ
Η οργή, ο θυμός διακατείχε το εκλογικό σώμα στις προηγούμενες εκλογές. Συγχρόνως όμως ο ψηφοφόρος αισθάνεται απογοήτευση, πικρία και σε μερικές περιπτώσεις ενοχή, γιατί όλα αυτά που βιώνει είναι αποτέλεσμα των προηγούμενων επιλογών του.
Σύμφωνα με την ψυχολόγο Σοφία Ρετσιάνη – Βουτυρίτσα «ο εκλογέας είναι οργισμένος και θυμωμένος. Συνειδητοποιεί την πολιτική κατάσταση και το αδιέξοδο και νιώθει ότι δεν μπορεί πια να ελπίζει σε ένα καλύτερο μέλλον. Αισθάνεται πικραμένος και προδομένος, έχουν διαψευστεί οι προσδοκίες του. Φοβάται για το μέλλον, είναι ανασφαλής και αβέβαιος και μέσα σε όλα αυτά νιώθει και ενοχές γιατί ψήφιζε και ο ίδιος τις κυβερνήσεις αυτές τα προηγούμενα χρόνια και δεν μπόρεσε να πετύχει κάτι για να αλλάξει την κατάσταση.
Όμως, από την άλλη πλευρά δυσκολεύεται να παραιτηθεί από τις προσδοκίες του. Πιστεύει ότι η πηγή και η λύση των προβλημάτων βρίσκονται κάπου έξω και πέρα από αυτόν. Θεωρεί ότι κάποιος άλλος είναι βασικά υπεύθυνος για τα προβλήματά του και ότι κάποιος άλλος θα του προσφέρει τις λύσεις».
Οι ειδικοί προκειμένου να δώσουν μια επιστημονική εξήγηση για τη συγκεκριμένη ψυχοκοινωνική κατάσταση παραπέμπουν στη θεωρία της «γνωστικής ασυμφωνίας» του ψυχολόγου Λέων Φέστινγκερ το 1957, σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι δεν αλλάζουν εύκολα πεποιθήσεις ακόμα και όταν η πραγματικότητα διαψεύδει αυτές που έχουν. Αλλάζουν τη λογική των πραγμάτων και αρχίζουν με μεγαλύτερο ζήλο να επιμένουν στα πιστεύω που διαψεύστηκαν.
Έτσι, λοιπόν, εξηγεί η Σοφία Ρετσιάνη – Βουτυρίτσα ότι «όταν τα πιστεύω ενός ατόμου συγκρούονται με την πραγματικότητα, η δυσφορία που προκαλείται είναι τόσο μεγάλη, που σαν αποτέλεσμα έχει την ενεργοποίηση τέτοιων μηχανισμών άμυνας που αντί να οδηγούν στην αλλαγή συμπεριφοράς, την ενισχύουν.
Είναι αναμενόμενο, λοιπόν, να καλλιεργούνται αισθήματα κοινωνικής οργής και απογοήτευσης έναντι των κυβερνώντων και ταυτόχρονα ένα ενοχικό πλέγμα που οδηγεί σε διχασμό και μια αίσθηση αδυναμίας να αντιδράσει. Υποτάσσεται από φόβο και νιώθει ανήμπορος να αλλάξει κάτι, παρά μόνο να διαμαρτυρηθεί και να καταψηφίσει».
Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ
Στις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις παρατηρήθηκε ότι η πλειοψηφία των Ελλήνων καταψηφίζει αντί να υπερψηφίζει κόμματα και υποψηφίους, οι ειδικοί ψυχολόγοι εξηγούν ότι πρόκειται για ψήφο διαμαρτυρίας και δηλώνει τη δυσαρέσκεια και τα αρνητικά συναισθήματα των ψηφοφόρων προς τους φορείς της εξουσίας. «Οι πολίτες νιώθουν ότι δεν έχουν τη δυνατότητα να αλλάξουν κάτι, αφού έχει προκαθοριστεί η πορεία της χώρας και η ψήφος τους είναι τιμωρητική προς αυτούς που θεωρούν ότι ευθύνονται για την κατάσταση», καταλήγει η Σοφία Ρετσιάνη - Βουτυρίτσα.
Ζωή Παρμάκη
