κηδεύονται πλέον «κεκλεισμένων των θυρών» σε στενότατο οικογενειακό κύκλο, σύμφωνα με τους όρους που προβλέπει ο νόμος για την απαγόρευση των συναθροίσεων, ενώ η καραντίνα στην οποία έχει μπει ολόκληρη η χώρα, επιβάλλει εκ των πραγμάτων και την αλλαγή στο τελετουργικό. Ο καφές και η παραμονή του νεκρού στο σπίτι δεν επιτρέπονται, ενώ ακόμη και τα κηδειόχαρτα που τοιχοκολλώνται είναι πολύ περιορισμένα. Όπως σημειώνει στην «Ε» ο πρόεδρος της Ένωσης Λειτουργών Γραφείων Κηδειών και Ταριχευτών Ελλάδας κ. Νίκος Αγγελέτος «για τη μετάβαση στο νεκροταφείο ισχύει το όριο των δύο επιβατών ανά όχημα, με εξαίρεση συνύπαρξης συγγενών α’ βαθμού έως τρεις επιβάτες, ενώ στην κηδεία σύμφωνα με τον νόμο δεν επιτρέπεται να παρευρίσκονται περισσότερα από 10 άτομα. Συνήθως όμως δεν ξεπερνούν τα πέντε. Η αναγγελία του θανάτου με τοιχοκόλληση στις συνοικίες είναι λόγω της κατάστασης περιορισμένη, ενώ διαφορετικό είναι και το κείμενο του αναγγελτηρίου, καθώς πλέον δεν καλεί φίλους και συγγενείς να συνοδέψουν την εκφορά. Λιγοστά είναι και τα στεφάνια που αποστέλλονται», σημειώνει. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΝΕΚΡΩΝ ΑΠΟ ΚΟΡΟΝΟΪΟ Απορίες σχετικά με τον ενδεδειγμένο τρόπο ενταφιασμού θανόντων από κορονοϊό προκύπτουν μετά την πρόσφατη συνέντευξη του επικεφαλής της Ελληνικής Ιατροδικαστικής Εταιρείας κ. Γρηγόρη Λέων, στην οποία αναφέρεται στη χρήση μεταλλικών φερέτρων. Σύμφωνα με τα όσα επισήμανε ο κ. Λέων σε συνέντευξή του στο cretalive την οποία αναδημοσίευσαν έγκριτα ΜΜΕ, «στις οδηγίες που έχουν εκδοθεί έως σήμερα γίνεται σαφές ότι ο κορονοϊός θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ιδιαιτέρως λοιμώδες νόσημα. Γι’ αυτό και η σορός κάποιου ανθρώπου που έχει πεθάνει εξαιτίας κορονοϊού θα πρέπει να μεταφερθεί με διπλό σάκο και η ταφή να γίνει σε σφραγισμένο μεταλλικό φέρετρο, καθώς το μέταλλο είναι λιγότερο πορώδες από το ξύλο και είναι πολύ πιο ασφαλές». Θέση που επανέλαβε και σε επικοινωνία του με την «Ε», τονίζοντας πως σε κάθε περίπτωση το φέρετρο πρέπει να είναι σφραγισμένο. Ωστόσο, στις μέχρι σήμερα οδηγίες του ΕΟΔΥ για τη διαχείριση νεκρών σωμάτων δεν υπάρχει καμία σχετική αναφορά για χρήση μεταλλικού φέρετρου. Όπως υπογραμμίζει στην «Ε» ο πρόεδρος της Ένωσης Λειτουργών Γραφείων Κηδειών και Ταριχευτών Ελλάδας κ. Νίκος Αγγελέτος, οι μέχρι σήμερα οδηγίες που έχουν λάβει από το Υπουργείο Υγείας και τον ΕΟΔΥ προβλέπουν τη διαχείριση όλων των νεκρών ως εν δυνάμει περιστατικά κορονοϊού με τη λήψη των απαραίτητων μέτρων και προφυλάξεων. «Ειδικότερα, σε περίπτωση θανάτου λόγω πιθανής, ύποπτης ή επιβεβαιωμένης λοίμωξης από κορονοϊό, η διαχείριση των σορών - εντός του νοσοκομείου- γίνεται με πλήρη εξάρτυση (ειδικές στολές, μάσκα και προστατευτικά γάντια), τοποθετώντας το νεκρό σώμα σε ανθεκτικό, αδιάβροχο, πλαστικό σάκο με φερμουάρ. Στη συνέχεια ο νεκρός τοποθετείται σε δεύτερο σάκο ο οποίος κλείνει ερμητικά, δεν ανοίγει ξανά και δεν αφαιρείται. Η επιφάνεια του δεύτερου σάκου καθαρίζεται επίσης με απολυμαντικά και ακολούθως η σορός παραλαμβάνεται από το γραφείο Τελετών. Κατά την παραλαβή, συνεχίζει ο κ. Αγγελέτος, οι υπάλληλοι του γραφείου Τελετών φέρουν επίσης πλήρη προστατευτικό εξοπλισμό και στη συνέχεια τοποθετούν τη σορό στο φέρετρο, το οποίο σφραγίζεται, απολυμαίνεται και γίνεται ο ενταφιασμός. Σύμφωνα με τον νόμο απαγορεύεται κάθε αισθητική παρέμβαση ή ταρίχευση στο σώμα του νεκρού. Σε ό,τι αφορά στην ανάγκη τοποθέτησης του νεκρού σε μεταλλικό φέρετρο, μέχρι σήμερα δεν έχουμε καμία σχετική ενημέρωση», καταλήγει ο ίδιος. Σημειώνεται ότι μεταλλικό φέρετρο χρησιμοποιήθηκε κατά την ταφή του Γερμανού καθηγητή στην Κρήτη, ωστόσο δεν υπάρχουν σχετικές αναφορές για τη διαδικασία που ακολουθήθηκε σε άλλες περιπτώσεις θανάτων από κορονοϊό στην Ελλάδα. ΖΗΤΟΥΝΤΑΙ ΨΥΓΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΝΕΚΡΟΥΣ Παράλληλα έκκληση στην πολιτεία να της επιτρέψει να μεριμνήσει για την επάρκεια των ψυκτικών θαλάμων για τους νεκρούς, απευθύνει η Ένωση Λειτουργών Γραφείων Κηδειών Ελλάδας, με αφορμή την κρίση του κορονοϊού. Με επιστολή της στο Υπουργείο Υγείας, η Ένωση επαναφέρει την πρόταση που είχε καταθέσει και στο παρελθόν να δοθεί με νόμο άδεια στα μέλη της να λειτουργούν ψυκτικούς θαλάμους, καλύπτοντας επί της ουσίας με δικά τους έξοδα το πρόβλημα που ήδη υπάρχει και ενδέχεται να επιδεινωθεί εξαιτίας της πανδημίας. Η Ελλάδα, όπως επισημαίνει ο κ. Αγγελέτος, είναι η μόνη χώρα στην Ευρώπη και από λίγες στον κόσμο, στην οποία δεν επιτρέπεται στα γραφεία τελετών να έχουν στις εγκαταστάσεις τους ψυκτικούς θαλάμους, ώστε να διατηρηθούν οι σοροί μέχρι να πραγματοποιηθεί η ταφή. Σύμφωνα με υπουργική απόφαση που χρονολογείται από το 1978, εκτός από τα νοσοκομεία ψυκτικούς θαλάμους μπορούν να έχουν μόνο κοιμητήρια δήμων άνω των 10.000 κατοίκων. Πολλοί από αυτούς, όμως, δεν μπορούν να επωμιστούν το κόστος, με αποτέλεσμα να μη διαθέτουν επαρκή αριθμό ή να μην έχουν καθόλου. Έτσι, στο σύνολο της χώρας οι θάλαμοι δεν επαρκούν για να καλύψουν φυσιολογικό αριθμό θανάτων, πολύ δε περισσότερο ενδεχόμενη αύξησή τους εξαιτίας του κορονοϊού. «Για παράδειγμα, η Σκιάθος που μαζεύει πάνω από δύο εκατομμύρια τουρίστες τη σεζόν δεν διαθέτει ψυκτικό θάλαμο. Πολλές είναι οι ελλείψεις όμως και στις μεγάλες πόλεις που διαθέτουν νοσοκομείο. Ο Βόλος των 200.000 κατοίκων έχει ψυκτικό θάλαμο με ατομικές θέσεις μόλις για οχτώ άτομα, ενώ ο δήμος διαθέτει ανοιχτό θάλαμο 20 ατόμων, που δεν πληροί τις απαιτούμενες προδιαγραφές. «Το ερώτημα είναι τι συμβαίνει εάν οι νεκροί ξεπεράσουν τους οχτώ; Προφανώς παραμένουν εκτός θαλάμου. Ανάλογη είναι η κατάσταση σε Λαμία και Κοζάνη, όπου υπάρχουν κρούσματα κορονοϊού. Επιπλέον, σύμφωνα με τις οδηγίες για τον κορονοϊό, οι νεκροί που καταλήγουν έπειτα από νοσηλεία σε ΜΕΘ πρέπει να πηγαίνουν σε ξεχωριστό θάλαμο. Κανένα νοσοκομείο, όμως, δεν έχει ξεχωριστό θάλαμο», τονίζει ο κ. Αγγελέτος. Χαρίκλεια Βλαχάκη