Όσο περισσότερα σκουπίδα, τόσο περισσότερα τέλη

ΑΛΛΑΖΕΙ ΡΙΖΙΚΑ ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΠΛΗΡΩΜΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ

* Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης: «Το σημερινό μοντέλο χρέωσης με βάση τα τετραγωνικά του σπιτιού ή της επιχείρησης αδικεί τους πολίτες που παράγουν λίγα σκουπίδια, είτε επειδή κάνουν ανακύκλωση είτε επειδή δεν υπερκαταναλώνουν»

ΑΘΗΝΑ, Του Γιώργου Μακρή

Τα πάνω κάτω στην πληρωμή των απορριμμάτων αναμένεται να έλθουν τα επόμενα χρόνια καθώς από το μοντέλο της πληρωμής με βάση την επιφάνεια του σπιτιού ή της επιχείρησης που ισχύει σήμερα, η Ελλάδα πρόκειται να περάσει στο «πληρώνω όσο

πετάω», δηλαδή όσα περισσότερα απορρίμματα παράγει κάποιος, τόσο περισσότερα δημοτικά τέλη θα καταβάλει.
Για την εφαρμογή του μοντέλου «πληρώνω όσο παράγω», το Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΙΤΑ) σε μελέτη που έχει εκπονήσει προτείνει τέσσερα βασικά συστήματα:
-Το σύστημα με ζύγιση, δηλαδή σε κάθε κάδο έχει πρόσβαση συγκεκριμένος αριθμός νοικοκυριών (ο κάδος ανοίγει μόνο με κωδικό, κάθε οικογένεια έχει τον δικό της). Κάθε φορά που κάποιος πετά τα απορρίμματά του, ο κάδος τα ζυγίζει αυτόματα κι έτσι ο δήμος γνωρίζει το βάρος των απορριμμάτων που αντιστοιχεί σε κάθε κωδικό, άρα σε κάθε νοικοκυριό, και χρεώνει ανάλογα.
-Το σύστημα με ζύγιση σε κάδο που τοποθετείται σε κάθε οίκημα. Κάθε σπίτι ή επιχείρηση έχει το δικό της ή τους δικούς της κάδους. Όσο πιο πολλά απορρίμματα παράγονται, τόσο πιο συχνά ειδοποιεί να περάσει το απορριμματοφόρο ή κατεβάζει τον κάδο στην καθορισμένη ώρα που περνά το απορριμματοφόρο και κατά συνέπεια αυξάνονται τα τέλη που πληρώνει (εξυπακούεται ότι ο κάδος κάθε νοικοκυριού έχει συγκεκριμένο κωδικό).
-Το σύστημα ζύγισης με σακούλα. Ο πολίτης αγοράζει ειδικές σακούλες από σούπερ μάρκετ ή γενικότερα καταστήματα λιανικής πώλησης, προπληρώνοντας ουσιαστικά τα δημοτικά τέλη. Εναποθέτει τα απορρίμματα στις σακούλες, τις οποίες βγάζει στον δρόμο στην προκαθορισμένη ώρα που περνά το απορριμματοφόρο. Όσο περισσότερα απορρίμματα παράγει, τόσο περισσότερες σακούλες χρησιμοποιεί.
-Το σύστημα ζύγισης με κάρτα. Ο πολίτης προμηθεύεται προπληρωμένες κάρτες, με τις οποίες μπορεί κάποιος να τοποθετήσει τα απορρίμματά του σε press containers και να αφαιρούνται μονάδες. Άρα, όσο πιο πολλά απορρίμματα παράγει, τόσο πιο γρήγορα «αδειάζει» η κάρτα και πρέπει να την «επαναφορτίσει» με καινούργιες μονάδες.
Τα συστήματα αυτά εφαρμόζονται σε χώρες του εξωτερικού, κάποια προϋποθέτουν σημαντικές επενδύσεις σε εξοπλισμό (για παράδειγμα οι κάδοι που «ανοίγουν» με κάρτα ή κωδικό, είναι πολύ πιο ακριβοί από τους απλούς κάδους που χρησιμοποιούνται σήμερα), ενώ καθοριστική για την επιτυχή εφαρμογή τους θεωρείται η ανταπόκριση του κοινωνικού συνόλου.
«ΑΔΙΚΕΙ ΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΣ»
Αυτό στο οποίο συμφωνούν αυτοδιοικητικοί αλλά και όσοι ασχολούνται με τη διαχείριση απορριμμάτων είναι πως δεν νοείται να συνεχιστεί για πολύ ακόμη το ισχύον σύστημα καθορισμού των τελών καθαριότητας με βασικό κριτήριο τα τετραγωνικά μέτρα του οικήματος του ιδιοκτήτη και όχι την παραγωγή των απορριμμάτων του.
«Αυτός ο παλαιός τρόπος χρέωσης της διαχείρισης απορριμμάτων αδικεί τους πολίτες, που παράγουν λίγα σκουπίδια, είτε επειδή κάνουν ανακύκλωση, είτε επειδή δεν υπερκαταναλώνουν. Επίσης, επιτρέπει στους πολίτες να μην νοιάζονται ιδιαιτέρως για το πόσο καταναλώνουν, ή πόση ποσότητα σκουπιδιών παράγουν και τι επιπτώσεις προκαλούν στο περιβάλλον με τη συμπεριφορά τους», αναφέρει χαρακτηριστικά στη μελέτη του το ΙΤΑ χαρακτηρίζοντας το σημερινό μοντέλο «ανορθολογικό και μη ανταποδοτικό».
Όπως εξηγεί, «με δεδομένη την ανορθολογική αυτή σύνδεση τετραγωνικών μέτρων οικήματος και τελών καθαριότητας, το δημοτικό συμβούλιο του δήμου διαμορφώνει με απόφασή του τον φορολογικό συντελεστή ανά τετραγωνικό μέτρο, διαιωνίζοντας τον ανορθολογισμό και τη μη οικονομική βιωσιμότητα των τελών. Συνέπεια των παραπάνω είναι το δημοτικό συμβούλιο να αποφασίζει και να ορίζει ετησίως ένα τέλος ανταποδοτικού χαρακτήρα, λαμβάνοντας υπόψη
-Τον δημοτικό προϋπολογισμό λειτουργίας και παροχής υπηρεσιών.
-Τις μελλοντικές ανάγκες και βλέψεις του δήμου.
-Την εκάστοτε πολιτική βούληση.
Στοιχεία κοστολόγησης των υπηρεσιών διαχείρισης των απορριμμάτων, καθόλα ανορθολογικά και δίχως την παρουσία καμίας, εύλογης και απαραίτητης διασύνδεσης με την πολιτική για τον περιορισμό των παραγόμενων απορριμμάτων και την προώθηση της διαλογής στην πηγή. Μία κατάσταση η οποία τεκμηριώνει και επιταχύνει την αναγκαιότητα αναθεώρησης του υφιστάμενου μοντέλου κοστολόγησης των υπηρεσιών διαχείρισης των απορριμμάτων στην Ελλάδα».
ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΚΑΙ
ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ
Για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή του μοντέλου «πληρώνω όσο πετάω», το Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης θέτει ως βασικές προϋποθέσεις:
-Την προηγούμενη ύπαρξη υποδομών και διαδικασιών, που θα υποστηρίζουν τη μείωση, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση και κομποστοποίηση των αποβλήτων, για να μπορέσει ο δημότης να μειώσει στο ελάχιστο δυνατό την ποσότητα αποβλήτων που στέλνει για τελική διάθεση και συνεπώς, να μειώσει το κόστος διαχείρισης που τον επιβαρύνει.
-Τη συνεχή και ολοκληρωμένη ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και ενεργοποίηση των δημοτών, εάν είναι δυνατόν πόρτα – πόρτα από τους δήμους και στο πλαίσιο αφενός εκπόνησης των τοπικών σχεδίων αποκεντρωμένης διαχείρισης αποβλήτων, αφετέρου καθόλη τη διάρκεια του έτους και στο πλαίσιο άσκησης των αρμοδιοτήτων των υπηρεσιών καθαριότητας».
ΣΑΚΟΥΛΑ ΚΑΙ ΚΑΔΟΣ
ΜΕ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ
Το ΙΤΑ προτείνει «τη συνδυαστική εφαρμογή του μοντέλου «πληρώνω όσο πετάω» μέσω συστήματος κάδου με λογισμικό πρόσβασης και με σακούλα. Ένα σύστημα το οποίο – όπως υπογραμμίζει - είναι δυσκολότερο στην εφαρμογή του από το σύστημα της ζύγισης, όμως ο σχεδιασμός και η λειτουργία απαντά στην ουσία των προβλημάτων προώθησης της ανακύκλωσης στην Ελλάδα, αυτών της ατομικής ευθύνης και των οικονομικών κινήτρων. Παράλληλα για τις επιχειρήσεις και τις βιομηχανίες προτείνεται η εφαρμογή, εναλλακτικά ή συμπληρωματικά και του μοντέλου της ζύγισης σε κάδους με κάρτα.
Τον κρίσιμο παράγοντα επιτυχίας του προτεινόμενου μοντέλου αποτελεί η ανάληψη του κόστους προμήθειας του εξοπλισμού, των κάδων και των σακουλών, άμεσα ή έμμεσα (μέσω εφάπαξ χρέωσης σε δόσεις στα τέλη καθαριότητας) και εν συνεχεία η παροχή τους στους δημότες και τις επιχειρήσεις, με όρους δεσμευτικότητας και συμμόρφωσης, οι οποίοι θα λειτουργούν επικουρικά προς την απαιτούμενη ευαισθητοποίηση και συμμετοχή των ωφελούμενων. Απαραίτητη κρίνεται και η προμήθεια και εγκατάσταση κάδων χωριστής διαλογής / διαλογής στην πηγή, οι οποίοι και θα λειτουργούν υποστηρικτικά και αποτελούν μέρος του μοντέλου «πληρώνω όσο παράγω» στη διαχείριση των απορριμμάτων στην Ελλάδα».