Με αυτά τα λόγια η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λυδία Κονιόρδου υπογράμμισε τη σημασία που έχει το άνοιγμα για πρώτη φορά στο κοινό του Ευπαλίνειου Ορύγματος, το οποίο θα είναι στο εξής επισκέψιμο σε ολόκληρο το μήκος του, δηλαδή σε μήκος 1.036 μέτρων σκαμμένων μέσα στο βουνό του δεσπόζει πάνω από το Πυθαγόρειο της Σάμου. Η Λυδία Κονιόρδου ανακοίνωσε ότι υλοποιήθηκε πλέον το βασικό τμήμα της μελέτης που ενέκρινε το Υπουργείο Πολιτισμού για την Αποκατάσταση, Συντήρηση και Ανάδειξη του Ευπαλίνειου Υδραγωγείου, κεντρικό τμήμα του οποίου αποτελεί το όρυγμα, η σήραγγα δηλαδή απ’ όπου περνούσαν οι πήλινοι αγωγοί του νερού.
Το Ευπαλίνειο Υδραγωγείο σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε γύρω στα 550 π.Χ. για να υδρεύει -με ασφάλεια και υψηλές προδιαγραφές υγιεινής- την αρχαία πόλη της Σάμου, δηλαδή το σημερινό Πυθαγόρειο. Και λειτούργησε με επιτυχία για 1.100 χρόνια. Η μοναδικότητά του οφείλεται στο «αμφίστομο όρυγμά» του - έτσι το αναφέρει ο Ηρόδοτος - που λαξεύτηκε στον βράχο από δύο αρχαία συνεργεία τα οποία ξεκίνησαν το ένα από τη βόρεια πλευρά και το άλλο από τη νότια, και συναντήθηκαν στη μέση της διαδρομής.
Πρόκειται για ένα από τα σπουδαιότερα παγκοσμίως μνημεία ανθρώπινης δεξιοτεχνίας και κατασκευαστικής ικανότητας. Γι’ αυτό και από το 1992 έχει περιληφθεί στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Είναι ένα σύνθετο τεχνικό έργο που περιλαμβάνει εκτός από το όρυγμα, και δεξαμενή, προσαγωγό και υπόγειο αστικό αγωγό. Η αφετηρία του βρισκόταν σε φυσική πηγή κοντά στη σημερινή περιοχή των Αγιάδων.
Η συστηματική ανασκαφή του Ευπαλίνειου πραγματοποιήθηκε το 1971-73 από το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο. Διευθυντής του τότε ήταν ο Ulf Janzen ενώ ο Herman Kienast ήταν εκείνος που έκανε την πρώτη εμπεριστατωμένη μελέτη του. Όμως από τα μέσα του ΄70 μέχρι τα τέλη του 2013, για 40 χρόνια, το μοναδικό τμήμα του ορύγματος που ήταν επισκέψιμο, ήταν τα πρώτα 130 μέτρα από τη νότια είσοδό του..
Στα τέλη του 2013 ξεκίνησε η υλοποίηση του βασικού τμήματος της μελέτης που αφορούσε στο Όρυγμα και την αρχαία Δεξαμενή. Το έργο κόστισε συνολικά 3,1 εκατομμύρια ευρώ και σήμερα είναι πλέον επισκέψιμο το σύνολο των 1.036 μέτρων της σήραγγας. Ήδη προσλήφθηκαν πέντε φύλακες με επτάμηνες συμβάσεις ιδιωτικού δικαίου και στο προσεχές διάστημα το έργο θα αποδοθεί στο κοινό.
Έχει εξασφαλιστεί η ευστάθεια της σήραγγας/ορύγματος, συντηρήθηκαν οι λίθινες επενδύσεις της, τοποθετήθηκαν μεταλλικές σχάρες στα ανοιχτά τμήματα της τάφρου που διατρέχει το όρυγμα, κατασκευάστηκαν προστατευμένοι διάδρομοι επίσκεψης και εγκαταστάθηκε σύστημα ήπιου φωτισμού.
Είναι σημαντικό και το ότι με την ευκαιρία των εργασιών αποκαλύφθηκαν ευρήματα αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, όπως κτιριακά κατάλοιπα, επιγραφές των αρχαϊκών χρόνων και πλήθος κινητών αντικειμένων, νομίσματα της βυζαντινής περιόδου και οστά ζώων που εμπλουτίζουν την επιστημονική τεκμηρίωση της κατασκευής και της λειτουργίας του μνημείου σε όλη την ιστορία του.
Το Ευπαλίνειο γίνεται ένας από τους πιο συναρπαστικούς αρχαιολογικούς προορισμούς της χώρας. Και μαζί με το Ηραίον που εντάσσεται επίσης στον κατάλογο της UNESCO και είναι οργανωμένος αρχαιολογικός χώρος, δίνει δυναμική σε ένα λαμπρό σύνολο μνημείων, όπου περιλαμβάνονται και η Αρχαία Ακρόπολη (στην κορυφή του βουνού), επίσης τα Αρχαία Λατομεία (δίπλα σχεδόν στο μονοπάτι βόρειου-νότιου στομίου) και τα κατάλοιπα της αρχαίας Σάμου (Πυθαγόρειο).