Αυτό επισημαίνεται στο προσχέδιο της εθνικής αναπτυξιακής στρατηγικής 2021, στο οποίο αναφέρεται:
«Η συνεχής αποχώρηση των αγροτικών οικογενειών από τις λιγότερο αναπτυγμένες περιοχές της υπαίθρου και η κοινωνική απερήμωσή τους, αφενός διαβρώνουν την κοινωνική διάρθρωση της υπαίθρου και αφετέρου οδηγούν σε πιέσεις και στις αστικές περιοχές, όπου αυτοί οι πληθυσμοί μεταναστεύουν. Ένας βασικός ανασταλτικός παράγοντας ανάπτυξης της υπαίθρου συνδέεται με τα χαρακτηριστικά του πληθυσμού της: λίγοι και κατά κανόνα μεγαλύτερης ηλικίας και με χαμηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης, συχνά με εμπειρίες ζωής και εργασίας μόνο στην ύπαιθρο.
Όμως, σήμερα παρατηρείται και μια αντίστροφη κίνηση από την πόλη προς την ύπαιθρο με την «έξοδο» του αστικού πληθυσμού: εγκατάσταση πρώτης κατοικίας σε περιαστικές αγροτικές ζώνες ή αγροτικές κωμοπόλεις με τη διεύρυνση της ακτίνας της καθημερινής παλίνδρομης μετακίνησης, τη διαφοροποίηση της τοπικής οικονομίας και της σύνθεσης των επαγγελμάτων, και κατ' επέκταση, αλλαγή της κοινωνικής δομής».
ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ
Σύμφωνα με το προσχέδιο, «οι περιοχές της υπαίθρου, που καταρχήν ωφελούνται και δείχνουν τα σημάδια της «αγροτικής αναγέννησης», είναι οι περιαστικές, οι παραθαλάσσιες τουριστικές καθώς και οι πεδινές περιοχές που βρίσκονται κοντά σε πόλεις ή εξυπηρετούνται ικανοποιητικά από τα δίκτυα μεταφοράς. Οι περιοχές αυτές χαρακτηρίζονται από τη σχετική αύξηση του πληθυσμού και την επέκταση της οικιστικής ζώνης, την εγκατάσταση τουριστικών, εμπορικών ή μεταποιητικών επιχειρήσεων, την ενσωμάτωση της γεωργικής παραγωγής στο αγροβιομηχανικό πλέγμα ή στην αγορά του τοπικού αστικού κέντρου. Η κοινωνική ανασύνθεση, έτσι όπως εμφανίζεται στη σύγκριση των κοινωνικοεπαγγελματικών δομών, συνιστά μια βασική δομική αλλαγή του αγροτικού κόσμου».
ΠΡΩΗΝ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΑΣΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ
Οι συντάκτες της εθνικής αναπτυξιακής στρατηγικής εστιάζουν ιδιαίτερα στο φαινόμενο των «πρώην κατοίκων αστικών περιοχών» που μεταναστεύουν στην ύπαιθρο, σημειώνοντας ότι σε χώρες όπως η Βρετανία και η Γαλλία «είναι παλιό και αρκετά εκτεταμένο. Σε μεγάλο βαθμό οδηγείται αφενός από μια αντίληψη για μια «ειδυλλιακή ύπαιθρο», όπου αναζητούν καλύτερη ποιότητα ζωής και πιο ελκυστικό οικιστικό περιβάλλον και αφετέρου από αντίδραση στα κοινωνικά προβλήματα των σύγχρονων μεγαλουπόλεων.
Νέες αξίες αποδίδονται στην ύπαιθρο που αποκτά πολλούς θετικούς συνειρμούς όπως ασφάλεια, κοινωνική συνοχή, ξέγνοιαστη ζωή, καθαρό περιβάλλον, φυσική ομορφιά σε αντίθεση με ένα αβέβαιο και εχθρικό αστικό περιβάλλον. Επιπλέον, τα εντεινόμενα κοινωνικά προβλήματα και η υποβάθμιση της ποιότητας ζωής στις πόλεις οδηγούν σε μια αναθεώρηση της ταυτότητας και των αξιών της υπαίθρου. Η ανακάλυψη της φύσης, της «αγροτικότητας» και του «τοπικού» ως στοιχείων αυθεντικότητας ή ποιότητας ζωής σηματοδοτούν νέες συμβιωτικές και αλληλοτροφοδοτούμενες σχέσεις πόλης-υπαίθρου.
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Το φαινόμενο αυτό είναι πολύ πρόσφατο και περιορισμένης εμβέλειας στη χώρα μας. Εμφανίστηκε λίγα χρόνια πριν από την κρίση και συνεχίστηκε έκτοτε. Στη χώρα μας, σε μεγάλο βαθμό για αντικειμενικούς λόγους η ύπαιθρος δεν ήταν ελκυστική (περιορισμένες υποδομές και ευκαιρίες απασχόλησης, κ.λπ.). Όμως εδώ και αρκετά χρόνια η κατάσταση έχει αλλάξει. Έχουν βελτιωθεί οι προσφερόμενες υποδομές στην ύπαιθρο καθώς και οι ευκαιρίες απασχόλησης. Μάλιστα, στη διάρκεια της κρίσης η ύπαιθρος αποδεικνύεται πολύ πιο ανθεκτική. Έτσι, παρατηρείται πια το φαινόμενο ανθρώπων που ζούσαν στο άστυ (κυρίως σε πολύ μεγάλες πόλεις) να μετακινούνται/επιστρέφουν στην ύπαιθρο. Οι άνθρωποι αυτοί έχοντας εμπειρία ζωής και εργασίας στο άστυ μπορεί να παίξουν ένα σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της υπαίθρου και να λειτουργήσουν και ως «πρότυπα» για τους παλαιότερους κατοίκους της. Κυρίως όμως αυτή καθαυτή η παρουσία τους βελτιώνει το βασικό έλλειμμα αναπτυξιακής δυναμικής της υπαίθρου, δηλ. τη σύνθεση του ανθρώπινου δυναμικού της».
ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ
Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν επεξεργαστεί οι συντάκτες του προσχεδίου της εθνικής αναπτυξιακής στρατηγικής 2021, «παρά τις σημαντικές αυτές μεταβολές, οι ανισότητες μεταξύ αστικών κέντρων και υπαίθρου συντηρούνται, καθώς οι αλλαγές εντοπίζονται στα τελευταία μόλις έτη και η κλίμακά τους είναι περιορισμένη. Οι κυρίως αγροτικές περιοχές φθίνουν πληθυσμιακά σε σχέση με τις κυρίως αστικές περιοχές κατά τη διάρκεια των δύο δεκαετιών (1991-2011). Στη διάρκεια της κρίσης η κατάσταση δείχνει να σταθεροποιείται (από το 2008 και μετά), ενώ από το 2011 και μετά οι κυρίως αγροτικές περιοχές (αλλά και οι ενδιάμεσες) δείχνουν να ανακάμπτουν.
Όσον αφορά στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ, τα κέρδη των κυρίως αστικών περιοχών είναι πολύ μεγαλύτερα, καθώς κατά τη δεκαετία 2000-2009 η διαφορά μεταξύ κυρίως αστικών και των κυρίως αγροτικών περιοχών αυξάνεται κατά 9 ποσοστιαίες μονάδες. Βεβαίως, εξίσου αξιοσημείωτη είναι και η ανάκαμψη των αγροτικών περιοχών κατά την περίοδο της κρίσης, καθώς από το 2009 έως το 2013 η διαφορά μεταξύ των δύο μεγεθών μειώθηκε κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες.
Αν υποθέσουμε ότι η ανάκαμψη οφείλεται κυρίως σε λόγους συγκυριακούς (δηλ. στην κρίση) και όχι δομικούς, είναι λογικό να αναμένουμε επαναφορά των προ κρίσης τάσεων. Επομένως, δεδομένης της εξαιρετικής σημασίας της υπαίθρου στην ελληνική οικονομία κρίνεται απαραίτητη η χάραξη πολιτικών που θα ενισχύουν τις διαφαινόμενες τάσεις διαρθρωτικής μεταβολής που περιγράφηκαν ή θα επιδιώκουν την ανακάλυψη νέων», τονίζεται στην εθνική αναπτυξιακή στρατηγική.
ΑΘΗΝΑ, Του Γιώργου Μακρή
