Ισως να μην «εκραγεί» ποτέ η παγκόσμια «πληθυσμιακή βόμβα»

Προβλέψεις για μείωση του πληθυσμού της Γης * Η μείωση γεννήσεων και η υπερβολική κατανάλωση της πλούσιας μειονότητας * Τα δύο σενάρια για το μέλλον

Η «πληθυσμιακή βόμβα», την οποία για πολλά χρόνια φοβούνταν οι επιστήμονες, μπορεί να μην εκραγεί, σύμφωνα με νέα μελέτη που εκτιμά ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός θα φτάσει τελικά στο ζενίθ σε χαμηλότερα επίπεδα και πιο σύντομα από ό,τι είχε προβλεφθεί.

Η μελέτη, που διενεργήθηκε από τη Λέσχη της Ρώμης, προβλέπει ότι, σύμφωνα με τις τρέχουσες τάσεις, ο παγκόσμιος πληθυσμός θα φτάσει τα 8,8 δισεκατομμύρια πριν από τα μέσα του αιώνα και στη συνέχεια θα μειωθεί ραγδαία. Μάλιστα, η κορύφωση θα μπορούσε να έρθει ακόμα νωρίτερα, εάν οι κυβερνήσεις λάβουν προοδευτικά βήματα για την αύξηση του μέσου εισοδήματος και του επιπέδου εκπαίδευσης.
Οι νέες προβλέψεις φέρνουν αισιοδοξία για το παγκόσμιο περιβάλλον. Μόλις ξεπεραστεί η δημογραφική αύξηση, η πίεση στη φύση και το κλίμα θα αρχίσει να μειώνεται, μαζί με τις σχετικές κοινωνικές και πολιτικές εντάσεις.
Αλλά οι συγγραφείς της μελέτης προειδοποιούν ότι η μείωση των γεννήσεων από μόνη της δεν θα λύσει τα περιβαλλοντικά προβλήματα του πλανήτη, τα οποία είναι ήδη σοβαρά στο επίπεδο 8 δισεκατομμυρίων ανθρώπων και προκαλούνται κυρίως από την υπερβολική κατανάλωση της πλούσιας μειονότητας.
Η μείωση του πληθυσμού μπορεί επίσης να δημιουργήσει νέα προβλήματα, όπως η συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού και μεγαλύτερη πίεση στην υγειονομική περίθαλψη λόγω της γηράσκουσας κοινωνίας, όπως διαπιστώνουν χώρες όπως η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα.
ΥΠΕΡΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΚΑΙ ΥΠΕΡΠΑΡΑΓΩΓΗ
Ένας από τους συντάκτες της έκθεσης, ο Ben Callegari, είπε ότι τα ευρήματα αποτελούν μια αφορμή για αισιοδοξία -αλλά υπάρχει και μια παγίδα. «Αυτό μας δίνει στοιχεία να πιστεύουμε ότι η πληθυσμιακή βόμβα δεν θα εκραγεί, αλλά εξακολουθούμε να αντιμετωπίζουμε σημαντικές προκλήσεις από περιβαλλοντική άποψη. Πρέπει να κάνουμε μεγάλη προσπάθεια για να αντιμετωπίσουμε το σημερινό αναπτυξιακό παράδειγμα της υπερκατανάλωσης και της υπερπαραγωγής, που είναι μεγαλύτερα προβλήματα από τον πληθυσμό».
Προηγούμενες μελέτες, πάντως, έχουν «ζωγραφίσει» μια πιο ζοφερή εικόνα. Πέρυσι, ο ΟΗΕ υπολόγισε ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός θα έφτανε τα 9,7 δισεκατομμύρια μέχρι τα μέσα του αιώνα και θα συνεχίσει να αυξάνεται για αρκετές δεκαετίες μετά από αυτό.
ΤΑ ΔΥΟ ΣΕΝΑΡΙΑ
Η νέα έκθεση, που δημοσιεύθηκε την προηγούμενη εβδομάδα, βασίζεται σε μια νέα μεθοδολογία που ενσωματώνει κοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες που έχουν αποδεδειγμένα αντίκτυπο στο ποσοστό γεννήσεων, όπως η αύξηση του μορφωτικού επιπέδου, ιδιαίτερα για τις γυναίκες, και η βελτίωση του εισοδήματος. Σκιαγραφεί, μάλιστα, δύο σενάρια ανάλογα με τον βαθμό στον οποίο ασκούνται τέτοιες πολιτικές.
Στην περίπτωση του «business as usual», προβλέπει ότι οι υπάρχουσες πολιτικές είναι αρκετές για να περιορίσουν την παγκόσμια αύξηση του πληθυσμού κάτω από 9 δισεκατομμύρια το 2046 και στη συνέχεια να μειωθεί στα 7,3 δισεκατομμύρια το 2100. Τότε, προειδοποιούν, θα είναι πολύ αργά: «Αν και το σενάριο δεν έχει ως αποτέλεσμα μια απροκάλυπτη οικολογική ή ολική κλιματική κατάρρευση, η πιθανότητα περιφερειακών κοινωνικών καταρρεύσεων αυξάνεται κατά τη διάρκεια των δεκαετιών έως το 2050, ως αποτέλεσμα της βαθύτερης κοινωνικής διαίρεσης τόσο στο εσωτερικό όσο και μεταξύ των κοινωνιών. Ο κίνδυνος είναι ιδιαίτερα οξύς στις πιο ευάλωτες, κακώς διοικούμενες και οικολογικά ευάλωτες οικονομίες».
Το δεύτερο, πιο αισιόδοξο σενάριο -με τις κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο να αυξάνουν τους φόρους στους πλούσιους για να επενδύσουν στην εκπαίδευση, τις κοινωνικές υπηρεσίες και τη βελτίωση της ισότητας- υπολογίζει ότι ο αριθμός των ανθρώπων θα μπορούσε να φτάσει τα 8,5 δισεκατομμύρια ήδη από το 2040 και στη συνέχεια να μειωθεί κατά περίπου ένα τρίτο, σε περίπου 6 δισεκατομμύρια το 2100. Σε αυτό το σενάριο προβλέπονται σημαντικά κέρδη μέχρι τα μέσα του αιώνα για την ανθρώπινη κοινωνία και το φυσικό περιβάλλον.
«Μέχρι το 2050, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα είναι περίπου 90% χαμηλότερες από ό,τι ήταν το 2020 και θα εξακολουθούν να μειώνονται», σύμφωνα με την έκθεση.
«Οι εναπομείνασες ατμοσφαιρικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από βιομηχανικές διεργασίες θα απομακρύνονται όλο και περισσότερο μέσω της δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα. Καθώς ο αιώνας θα προχωρά, περισσότερος άνθρακας θα δεσμεύεται παρά θα αποθηκεύεται, διατηρώντας την παγκόσμια θερμοκρασία κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα. Η άγρια ζωή σταδιακά θα ανακάμψει και θα αρχίσει να ευδοκιμεί ξανά σε πολλά μέρη».