Της Χρύσας Δ. Δαρδακούλη, δασκάλας με μετεκπαίδευση στη Γερμανία και μεταπτυχιακό στην Ειδική Αγωγή
Το «λάθος» είναι συνυφασμένο με τη διαδικασία ανακάλυψης της γνώσης. Θεωρείται παιδαγωγικό και μαθησιακό εργαλείο. Όπως λέει ο λαός μας «από τα λάθη μας μαθαίνουμε» ή «το πάθημα μας έγινε μάθημα», αρκεί βέβαια να υλοποιούμε «το δις εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού», που έλεγαν και οι αρχαίοι ημών πρόγονοι. Συνεπώς τα παιδιά όχι μόνο μαθαίνουν από τα λάθη τους, αλλά αυτός είναι και ο αποτελεσματικότερος τρόπος για να μάθουν σωστά.
Σύμφωνα με την «κονστρουκτιβιστική θεωρία» της μάθησης, οι μαθητές μαθαίνουν μέσα από τις εσφαλμένες αντιλήψεις τους. Αλλά και η θεωρία «της γνωστικής προσέγγισης» του Piaget πρεσβεύει πως η διαδικασία της μάθησης επιτυγχάνεται μέσα από μια κατάσταση «ανισορροπίας», δηλαδή ο μαθητής είτε ενσωματώνει τη νέα γνώση στην παλιά είτε τροποποιεί την παλιά γνώση. Η μάθηση λοιπόν δεν είναι μια παθητική διαδικασία. Η νέα γνώση δεν επιβάλλεται, αλλά επιτυγχάνεται μέσα από την αυτενέργεια του μαθητή.
Γονείς και εκπαιδευτικοί θεωρούν συνήθως τα λάθη των παιδιών εχθρό της μάθησης και βιάζονται να δώσουν τις σωστές απαντήσεις. Τουναντίον, η ανακαλυπτική προσέγγιση στη μάθηση αποδεικνύει την προδιάθεση που πρέπει να έχουν οι προαναφερθέντες προς τα λάθη των παιδιών. Αντί για εμπόδιο, τα λάθη πρέπει να θεωρούνται το «όχημα» για να οδηγηθεί ο μαθητής στη γνώση. Αντί να «εξαφανίζουν» τα λάθη των παιδιών, γονείς και εκπαιδευτικοί οφείλουν να τα βοηθήσουν να αναπτύξουν τις απαραίτητες δεξιότητες που θα συντελέσουν στην ορθή αξιοποίηση του λάθους.
Ο εκπαιδευτικός οφείλει να καλλιεργεί κλίμα ομαδικότητας και να εμπλέκει στη μαθησιακή διαδικασία όλους τους μαθητές και κυρίως τους πιο αδύναμους. Να μην αφήνει ασχολίαστη καμία απάντηση, ακόμη και τις λανθασμένες, να ενθαρρύνει το μαθητή να ξαναπροσπαθήσει, να επιβραβεύει την προσπάθεια και όχι το τελικό αποτέλεσμα.
Βέβαια, τροχοπέδη στην προσπάθεια του εκπαιδευτικού για την ορθή διαχείριση του λάθους αποτελεί ο τεράστιος όγκος της διδακτέας ύλης, το εκπαιδευτικό σύστημα που είναι κυρίως εξεταστοκεντρικό, καθώς και η διαφορετική ιδιοσυγκρασία του ανθρώπινου δυναμικού το οποίο καλείται να διαχειριστεί και να του μεταλαμπαδεύσει τις γνώσεις του. Έγκειται όμως στη διάθεση και στο μεράκι του καθενός να προσπαθήσει να βρει τη χρυσή τομή ώστε να βοηθήσει τα παιδιά να αναπτύξουν τις απαραίτητες δεξιότητες για να αντιμετωπίσουν τα αναπόφευκτα λάθη και τις αποτυχίες της ζωής.
Ας αφήσουμε λοιπόν τα παιδιά να κάνουν λάθη. Ας πέσουν για να μάθουν πώς να ξανασηκωθούν. Ας σταθούμε αρωγοί και όχι καθοδηγητές στην προσπάθειά τους να μάθουν μέσα από τα λάθη τους ενισχύοντας την αυτενέργειά τους. Τέλος, ας μην ξεχνάμε το ρητό του Αϊνστάιν που έλεγε ότι «Όποιος δεν έκανε ποτέ λάθος, δεν έχει δοκιμάσει ποτέ κάτι καινούργιο».
