«Δεν είχαμε την ψυχολογία με το μέρος και χάσαμε» είπε ο τάδε προπονητής μετά τη λήξη του ματς φωτογραφίζοντας τους παίκτες.
«Άλλαξε η ψυχολογία μας μετά τη φάση του πέναλτι» ανέφερε ο δείνα αθλητής εκνευρισμένος πριν μπει στο λεωφορείο.
«Πλέον είμαστε έτοιμοι ψυχολογικά για τον μεγάλο τελικό» τόνισε ο πρόεδρος της μεγάλης ομάδας ανάβοντας το πούρο του.
Ατάκες πέρα για πέρα αθλητικές, γενικές και αόριστες. Φράσεις που χρησιμοποιούν όλοι και επαναλαμβάνουν διαρκώς με τη σειρά τους οι αθλητικοί συντάκτες. Αλήθεια όμως τι ρόλο παίζει η ψυχολογία στον αθλητισμό και για να το πάμε αντίστροφα... Τι είναι η αθλητική ψυχολογία;
Την απάντηση μας την έδωσε μια μεταπτυχιακή φοιτήτρια Αθλητικής Ψυχολογίας του τμήματος ΤΕΦΑΑ του πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Η Δώρα Τζατζάκη μας είπε: «Η αθλητική ψυχολογία είναι ένας κλάδος που αναπτύσσεται δυναμικά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες και συμβάλλει σε τρεις κατευθύνσεις: στον εμπλουτισμό των αθλητικών προγραμμάτων, στην βελτίωση της επικοινωνίας των σχέσεων μεταξύ αθλητών, προπονητών και παραγόντων και στη μεγιστοποίηση της αθλητικής απόδοσης».
* Ποιο είναι το αντικείμενό της όμως;
- Η αθλητική ψυχολογία έχει σαν αντικείμενο μελέτης τη συμπεριφορά των ατόμων στον αγωνιστικό αθλητισμό (ομαδικά και ατομικά αθλήματα), στον σχολικό αθλητισμό (φυσική αγωγή) και στους χώρους άσκησης για υγεία και αναψυχή (γυμναστήρια). Πρέπει να σημειωθεί ότι η αθλητική ψυχολογία δεν ασχολείται με αθλητές που έχουν «ψυχολογικά προβλήματα» αλλά απευθύνεται σε αθλητές και αθλήτριες που θέλουν να αυξήσουν την απόδοσή τους και να βελτιωθούν ως άτομα. Με απλά λόγια, προσπαθεί να διδάξει στους αθλητές πώς να ελέγχουν τα συναισθήματα τους και το άγχος τους σε στιγμές έντονης πίεσης και σημαντικών αγώνων και να διατηρούν την αυτοσυγκέντρωσή τους παρά τις αντιξοότητες είτε στις προπονήσεις είτε στους αγώνες.
Η ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΟΜΑΔΕΣ
Φυσικά και η συζήτηση πήγε στις ομάδες (επαγγελματικές και ερασιτεχνικές) και το ερώτημα που της απευθύναμε είναι τι είδους συνεργασία μπορεί να προκύψει ανάμεσα στις δύο πλευρές. «Ο αθλητικός ψυχολόγος φυσικά και μπορεί να συνεργαστεί με αθλητικά σωματεία. Μπορεί να εφαρμόσει ψυχολογικές τεχνικές ( π.χ. τεχνικές χαλάρωσης, θετικού αυτοδιαλόγου, νοερής απεικόνισης) έτσι ώστε να αυξήσει την αθλητική απόδοση. Κάποια από τα θέματα που μπορεί να ασχοληθεί είναι το πώς θα αυξηθεί η αυτοσυγκέντρωση κατά την διάρκεια του αγώνα, πώς μπορεί να μειωθεί το άγχος πριν τον αγώνα, το οποίο πολλές φορές έχει καταστροφικές συνέπειες και πώς μπορεί να αυξηθεί η αυτοπεποίθηση των αθλητών. Στα ομαδικά αθλήματα, πιο συγκεκριμένα, εξετάζονται θέματα, όπως η συνοχή της ομάδας, η αποτελεσματικότητα του αρχηγού-ηγέτη, και η επικοινωνία προπονητή-αθλητή. Δηλαδή επικεντρωνόμαστε στο πώς θα κάνουμε μια ομάδα να συμπεριφέρεται και σαν... ομάδα».
* Θεωρείς πως υπάρχει δυνατότητα αύξησης απόδοσης ενός αθλητή αν υπάρξει η σωστή ψυχολογική προπόνηση;
- Το μόνο σίγουρο είναι ότι η ψυχολογική προετοιμασία δεν μπορεί να αντικαταστήσει την φυσική προπόνηση αλλά είναι δυνατόν να αποτελέσει ένα σημαντικό συμπλήρωμα και χρήσιμη βοήθεια στο δύσκολο έργο του αθλητή και του προπονητή.
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΚΑΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΓΙΑ ΟΜΑΔΑ
Τι διαφορές έχουμε όμως στον συγκεκριμένο κλάδο με τα υπόλοιπα κράτη; Η Δώρα Τζατζάκη μέσω ενός προγράμματος έζησε και για κάποιους μήνες στο εξωτερικό. Συγκεκριμένα στο Βέλγιο και τη Σουηδία και εκεί πραγματικά διαπίστωσε πολλές διαφορές: «Καταρχήν, παρατήρησα διαφορές μεταξύ των μεταπτυχιακών συμφοιτητών μου. Εδώ οι περισσότεροι που ασχολούνται με το συγκεκριμένο μεταπτυχιακό έχουν σαν στόχο απλά να αποκομίσουν ένα παραπάνω «χαρτί» για μια πιθανή πρόσληψη στο Δημόσιο ή στην καλύτερη των περιπτώσεων να ακολουθήσουν ακαδημαϊκή καριέρα. Αντιθέτως, στο εξωτερικό το σύνολο των φοιτητών αποσκοπούν να δουλέψουν όντως σαν αθλητικοί ψυχολόγοι. Μάλιστα, είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν υπέρογκα ποσά καθώς σε πολλές χώρες όπως η Ολλανδία ένα αντίστοιχο μεταπτυχιακό κοστίζει 15.000 ευρώ» και συνέχισε ως εξής: «Είναι δύσκολο στην Ελλάδα να αποδεχτεί κάποιος τον ρόλο μας από την πρώτη στιγμή. Είναι χαρακτηριστικό πως μιλώντας με ένα προπονητή ποδοσφαίρου για μια πιθανή συνεργασία μου είπε το εξής: «Δώρα θα με ενδιέφερε πολύ να συνεργαστούμε αλλά θα έπρεπε να παίζεις ποδόσφαιρο ώστε να σε παρουσιάσω σε γονείς και αθλητές σαν συναθλήτριά τους και όχι με την πραγματική ιδιότητά σου γιατί αν πω ότι έφερα μια αθλητική ψυχολόγο μπορεί να φοβηθούν γιατί δεν γνωρίζουν πολλά πράγματα για το ρόλο σας».
Ο επίλογος όμως που επέλεξε η ίδια φυσικά δεν ήταν απογοητευτικός ίσα - ίσα: «Πρέπει να τονίσω ένα από τα πράγματα που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση και το οποίο με κάνει να αισθάνομαι πολύ τυχερή που βρίσκομαι στην Ελλάδα. Το επιτελείο των καθηγητών στα ΤΕΦΑΑ Τρικάλων είναι από τα πιο αξιόλογα και πιο πολύπλευρα ενημερωμένα σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης και πραγματικά θαυμάζω αυτούς τους επιστήμονες που αγωνίζονται με όσα μέσα διαθέτουν να μας προσφέρουν ό,τι καλύτερο από άποψη εμπειριών και γνώσεων».
Να λοιπόν η αισιόδοξη νότα και μας έρχεται από ένα κλάδο που αναμειγνύει την ψυχολογία με τον αθλητισμό. Σε ένα κυκεώνα άσχημων ειδήσεων για τη χώρα κάποιοι συνεχίζουν και κάνουν με μεγάλη προσοχή και επαγγελματισμό τη δουλειά τους.
