Γράφει ο Φάνης Γέμτος*
Σε προηγούμενα σημειώματα αναφερθήκαμε στην επιλογή των καλλιεργειών αλλά και την έγκαιρη προετοιμασία των μηχανημάτων ώστε όταν χρειάζονται να είναι έτοιμα να χρησιμοποιηθούν και να δώσουν το βέλτιστο αποτέλεσμα. Ένα από τα μηχανήματα που χρησιμοποιούνται αυτή την εποχή είναι οι σπαρτικές σιτηρών και μικρών σπόρων που σπέρνουν σιτηρά και ψυχανθή. Οι αγρότες συνήθως έχουν χαραγμένα σημάδια στο μοχλό ρύθμισης της ποσότητας ή στην κατάλληλη ταχύτητα και θυμούνται τις ποσότητες σπόρου που διανέμονται σε κάθε θέση ή ταχύτητα. Αυτό είναι συνήθως λανθασμένο καθώς οι σπόροι διαφέρουν μεταξύ τους (άλλο ειδικό βάρος και μέγεθος σπόρου, άλλη η φυτρωτική ικανότητα, άλλα τα χαρακτηριστικά της ποικιλίας –καλό ή όχι αδέλφωμα, άλλη η προετοιμασία του χωραφιού άλλος ο χρόνος σποράς). Επομένως πρέπει να απαντήσουμε σε δύο ερωτήματα:
1. Πόσο σπόρο θα διανείμουμε ή θα σπείρουμε
2. 2. Πως θα ρυθμίσουμε τη σπαρτική
Ποσότητα σποράς: Πρώτο στοιχείο είναι ότι πρέπει να σπείρουμε πιστοποιημένο σπόρο για να έχουμε άριστη απόδοση. Πρέπει στη συνέχεια για κάθε καλλιέργεια να βρούμε το άριστο αριθμό φυτών στο στρέμμα. Για παράδειγμα για το σκληρό σιτάρι στόχος μας είναι να έχουμε 650-750.000 φυτά το στρέμμα. Ο κ Καβαλάρης του εργαστηρίου Γεωργικής Μηχανολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας σε ένα πρόγραμμα με την Barilla έκανε το ακόλουθο υπολογισμό της ποσότητας του σπόρου για τη ποικιλία Svevo (είναι μια ποικιλία σκληρού σίτου με επιθυμητά για τη βιομηχανία χαρακτηριστικά ποιότητας). Με βάρος 1000 σπόρων τα 33.9 γραμμάρια και συντελεστή αδελφώματος 1,75 πρέπει να σπείρουμε 13,6 κιλά το στρέμμα. Με φυτρωτική ικανότητα 90% θα πρέπει να σπείρουμε 15,1 κιλά. Εκτιμώντας τη ποιότητα προετοιμασίας της σποροκλίνης, την προηγούμενη καλλιέργεια (πχ αν ήταν σιτηρό μπορεί να έχουμε απώλειες από σκουλήκια), τη ποιότητα της σπαρτικής μηχανής και το χρόνο σποράς φτάνουμε σε μια ποσότητα μεταξύ 16,2 και 18 κιλών το στρέμμα. Φυσικά για κάθε ποικιλία, ποιότητα σπόρου και είδος φυτού απαιτείται ένα ανάλογος υπολογισμός.
Ρύθμιση της μηχανής. Οι καλής ποιότητας σπαρτικές έχουν βιβλία ρυθμίσεων όπου αναφέρονται οι θέσεις ρύθμισης για κάθε είδος και ειδικό βάρος σπόρου. Οι πλειοψηφία όμως των σπαρτικών που έχουν οι αγρότες δεν έχουν αυτή τη πολυτέλεια. Αλλά και για αυτές που έχουν καλύτερα ς είναι να ελέγξουμε και να ρυθμίσουμε τη μηχανή στην αποθήκη πολύ πριν από τη στιγμή που θα τη χρησιμοποιήσουμε στο χωράφι.
Καλής ποιότητας σπαρτικές έχουν κάποιο τρόπο ρύθμισης. Οι περισσότερες έχουν κάποια υποδοχή που κινεί τους μετρητικούς μηχανισμούς με ένα χειρομοχλό ή μανιβέλα. Ο αριθμός περιστροφών αντιστοιχεί σε μια διαδρομή της μηχανής ή σε μια επιφάνεια σποράς. Γνωρίζοντας τη διαδρομή και το πλάτος σποράς μπορούμε να βρούμε την επιφάνεια όπου θα διανεμηθεί ο σπόρος που εξέρχεται της μηχανής και συγκεντρώνεται σε μια υποδοχή. Ζύγισμα του σπόρου και διαίρεση με την επιφάνεια μας δίνει τη ρύθμιση της σπαρτικής.
Ανάλογη ρύθμιση μπορεί να γίνει με περιστροφή του τροχού της σπαρτικής. Δηλαδή ανυψώνουμε τη σπαρτική και τη στηρίζουμε στον αέρα. Απλώνουμε ένα πλαστικό κάτω από τη μηχανή για να συγκεντρώσουμε το σπόρο που θα πέσει στο έδαφος. Με τον τρόπο αυτό μιμούμαστε τη κίνηση της μηχανής στο χωράφι. Γνωρίζουμε ότι μια περιστροφή του τροχού εδάφους αντιστοιχεί με κίνηση της μηχανής σε απόσταση όσο η περίμετρος του τροχού. Η περίμετρος του τροχού μπορεί να μετρηθεί άμεσα με μια μετροταινία ή να μετρηθεί η διάμετρος και να πολλαπλασιαστεί με 3,14. Αν η περίμετρος είναι 2 μέτρα και περιστρέψουμε το τροχό 100 φορές αυτό αντιστοιχεί με κίνηση της μηχανής στα 200 μέτρα στο χωράφι. Αν η μηχανή σπέρνει σε πλάτος 3 μέτρων τότε είναι σαν να σπέρνει 600 τετραγωνικά μέτρα. Το πλάτος σποράς της μηχανής δεν είναι η απόσταση ανάμεσα στα δύο ακραία εργαλεία που ανοίγουν το αυλάκι αλλά επί πλέον μια απόσταση μεταξύ των σειρών που σπέρνουμε. Μπορούμε να πολλαπλασιάσουμε το αριθμό των σειρών που σπέρνει και να το πολλαπλασιάσουμε με το πλάτος των σειρών. Δηλαδή μια σπαρτική που σπέρνει ανά 17 εκατοστά και σπέρνει 20 σειρές(έχει 20 υνιά ή δίσκους) τότε το πλάτος σποράς είναι 3,40 μέτρα. Αν μαζέψουμε το σπόρο που βγαίνει από τη μηχανή και το διαιρέσουμε με την επιφάνεια έχουμε τη ρύθμιση της μηχανής για τη θέση των μετρητικών μηχανισμών. Αν μαζέψουμε 10 κιλά σπόρο τότε η ρύθμιση είναι 10/0,6 = 16,7 κιλά/ στρέμμα. Με 2-3 δοκιμές θα έχουμε ρυθμίσει τη μηχανή μας με ακρίβεια.
Φυσικά όταν μπούμε στο χωράφι θα επαληθεύσουμε τη ρύθμιση στις πρώτες διαδρομές της σπαρτικής.
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
