Κείμενο: Χαρίκλεια Βλαχάκη
Μια φορά και έναν καιρό στην Ελλάδα, ήταν οι αγροτικοί συνεταιρισμοί. Είχαν προοπτική, δυναμική και όλες τις προϋποθέσεις να αποτελέσουν το δυνατό χαρτί του πρωτογενούς τομέα. Δυστυχώς όμως, για πολλούς και διάφορους λόγους και κυρίως μετά την αποκοπή του ...κρατικού λώρου, απέτυχαν. Δεν συνέβη όμως το ίδιο και στους υπόλοιπους συνεταιρισμούς, στην Ευρώπη και ανά τον κόσμο, οι οποίοι όχι μόνο κατάφεραν να οργανωθούν και να λειτουργήσουν σαν αυτόνομες σύγχρονες παραγωγικές εταιρείες, αλλά και να λειτουργήσουν ανταγωνιστικά κορυφαίων ιδιωτικών επιχειρήσεων, ακόμη και σε περιβάλλον παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης.
Σύμφωνα με έκθεση της Διεθνούς Συνεταιριστικής Συμμαχίας (ICA), το 2010, ο τζίρος των 300 μεγαλύτερων συνεταιρισμών παγκοσμίως άγγιξε τα 2 τρισ. δολλάρια, καθιστώντας το συνεταιριστικό κίνημα μια ισχυρότατη οικονομική δύναμη. Και στην Ελλάδα όμως, παρά τα δεκάδες αποτυχημένα παραδείγματα, υπήρχαν περιπτώσεις συνεταιρισμών που άντεξαν στο χρόνο και ξεχώρισαν, όπως για παράδειγμα ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Ζαγοράς Πηλίου. Ιδρύθηκε το 1916 και σήμερα συγκεντρώνει, συντηρεί, συσκευάζει και διακινεί το 100% σχεδόν της παραγωγής των μήλων της περιοχής (10.000 – 15.000 τόνους ετησίως) αλλά και άλλων τοπικών προϊόντων, γεγονός που τον κατατάσσει ανάμεσα στις σημαντικότερες οικονομικές μονάδες της Μαγνησίας.
Η οικονομική κρίση φαίνεται ότι ευνοεί την αναγέννηση του συνεταιρισμού στην Ελλάδα, δημιουργώντας τον απαραίτητο συνεκτικό ιστό ανάμεσα στους παραγωγούς και ταυτόχρονα την διασύνδεση με την κοινωνία. Το νέο συνεταιριστικό μοντέλο βασίζεται σε επιχειρηματικά κριτήρια αποδοτικότητας, συγκεντρώνει, εμπορεύεται, τυποποιεί και διακινεί αγροτικά προϊόντα, διαπραγματεύεται τις τιμές ή συνάπτει συμβάσεις με αγοραστές, υποστηρίζει τον παραγωγό, επενδύει σε τεχνογνωσία και καινοτομία, με στόχο την παραγωγή προϊόντων υψηλής εμπορικής και ποιοτικής αξίας.
Η περίπτωση της Ομάδας Παραγωγών Στεφανοβίκειου με την επωνυμία "Θεσσαλικό Φιστίκι", είναι χαρακτηριστική. Η καλλιέργεια του φιστικιού με κέλυφος στην περιοχή ξεκίνησε το 1967, από τον πρωτοπόρο, συνταξιούχο δάσκαλο σήμερα κ. Γιώργο Μακρή και συνεχίστηκε δυναμικά μέχρι και το 1980, οπότε ξεκίνησε η παντοκρατορία του βαμβακιού. Είκοσι χρόνια μετά όταν πλέον οι επιδοτήσεις άρχισαν να αποτελούν παρελθόν, αρκετοί παραγωγοί κυρίως μικροκαλλιεργητές επέστρεψαν στο φιστίκι, αξιοποιώντας την εμπειρία των παλιών παραγωγών. Η παραγωγή δεν άρχισε να έρθει. Το προϊόν ήταν καλό, ανταγωνιστικό και αποτελούσε μια πολύ καλή εναλλακτική καλλιέργεια με υψηλές αποδόσεις. Με στόχο την καλύτερη τιμή, το 2001 οι παραγωγοί δημιούργησαν έναν άτυπο συνεταιρισμό διαπραγματευόμενοι την τιμή συνολικά. Το 2007 ωστόσο η ομάδα διασπάστηκε, κάποιοι παραγωγοί λειτούργησαν για λογαριασμό τους και όπως αποδείχθηκε όχι μόνο πούλησαν φθηνά αλλά άργησαν να πάρουν και τα χρήματα τους. "Είδαμε στην πράξη ότι όλοι μαζί πετυχαίνουμε πολλά", λέει χαρακτηριστικά ο κ. Χρήστος Κουκουτσέλος, πρόεδρος της Ομάδας Παραγωγών Στεφανοβίκειου, "γεγονός που μας οδήγησε το 2009 στη σύσταση του συνεταιρισμού".
Η συμμετοχή ήταν καθολική, νέα ικανά άτομα τοποθετήθηκαν στη διοίκηση ενώ χρήματα των μελών δημιούργησαν το κοινό ταμείο. Έχοντας τη δύναμη, το καλό προϊόν και ένα ικανό κεφάλαιο προς διαχείριση, ο συνεταιρισμός έκανε γοργά τα πρώτα του βήματα ενώ ένα μικρό μέρος της παραγωγής, βρήκε το δρόμο του στις αγορές του εξωτερικού και συγκεκριμένα στην Ιταλία. Ανταποκρινόμενοι στις προκλήσεις, οι παραγωγοί προχώρησαν πρόσφατα στην αγορά διαλογητήριου αλλά και οικοπέδου όπου πρόκειται να κατασκευαστούν ψυγεία, προκειμένου να εξασφαλιστεί η μέγιστη διάρκεια του προϊόντος και η καλύτερη τιμή, σε περιόδους αυξημένης ζήτησης. Σήμερα στο Στεφανοβίκειο καλλιεργούνται 700 στρέμματα φιστικιές, από τα 100 που καλλιεργούνταν το 1980. Ανάλογοι συνεταιρισμοί, σε ότι αφορά στο φιστίκι λειτουργούν εδώ και χρόνια με μεγάλη επιτυχία στη Φθιώτιδα, στα Μέγαρα και φυσικά στην Αίγινα.
ΜΕ ΔΥΝΑΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΠΟΥΡΝΑΡΙ
Ένας γιατρός, ένας αυτοκινητιστής, ένας πρώην υπάλληλος του ΟΤΕ και ένας επαγγελματίας αγρότης, έριξαν την ιδέα. Η πρόταση ήταν καλή, οι παραγωγοί συσπειρώθηκαν και κάπως έτσι το Φεβρουάριο του 2013 δημιουργήθηκε ο αγροτικός συνεταιρισμός Πουρναρίου "Το λιόδεντρο". Στόχος τους; Η διασφάλιση ενός άριστου τοπικού προϊόντος το οποίο μέχρι πρότινος πωλούνταν σε εξευτελιστικές τιμές. "Η πράσινη επιτραπέζια ελιά της περιοχής Πουρναρίου, θεωρείται μια από τις καλύτερες στην Ελλάδα σημειώνει το μέλος της διοίκησης κ. Γιώργος Πολύμερος, ωστόσο υπήρχαν χρονιές που τα τιμολόγια πώλησης δεν κάλυπταν καν το κόστος παραγωγής. Για αυτό αναλάβαμε δράση και το αποτέλεσμα, αν και είμαστε ακόμη στην αρχή μας δικαιώνει". Σήμερα η ομάδα απαριθμεί 42 μέλη ενώ συσπειρώνει γύρω της και συνεργαζόμενους παραγωγούς της περιοχής, συγκεντρώνοντας ένα ισχυρά διαπραγματεύσιμο ποσοστό της τοπικής παραγωγής.
ΘΕΣ ΓΑΛΑ: TO "SUCCES STORY" ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ
Με αφετηρία τη Θεσσαλία και την Πιερία και έδρα τη Λάρισα, ιδρύθηκε στα τέλη του 2010, ο Συνεταιρισμός «ΘΕΣγάλα-ΠΙΕς» χάρις στο όραμα και τις συνεχείς προσπάθειες μιας φιλόδοξης ομάδας αγελαδοτρόφων γαλακτοπαραγωγών. Σύντομα, και μέσα από τη σκληρή δουλειά και το μεράκι των μελών του, εξελίχθηκε στον πρώτο πρότυπο παραγωγικό συνεταιρισμό αγελαδινού γάλακτος που ιδρύθηκε στη χώρα μας. Η δημιουργία του «ΘΕΣγάλα-ΠΙΕς» δικαίωσε τις προσπάθειες των μελών του για μια διαφορετική προσέγγιση στη συνεταιριστική αντίληψη. Το Συμβούλιο Διοίκησης του Συνεταιρισμού αποτελείται από πέντε μέλη ενώ ανώτατο όργανο με βάση το καταστατικό του είναι η Γενική Συνέλευση των μελών - παραγωγών. Ο Συνεταιρισμός «ΘΕΣγάλα-ΠΙΕς» απαρτίζεται από περίπου 102 αγελαδοτρόφους παραγωγούς - μέλη και διαθέτει 55 μονάδες παραγωγής αγελαδινού γάλακτος. Όσον αφορά τη συνολική παραγωγή γάλακτος, επί καθημερινής βάσεως, ανέρχεται στους 130 τόνους, οι οποίοι αντιστοιχούν στο 10% της εγχώριας παραγωγής. Το γάλα, συλλέγεται καθημερινά από φάρμες παραγωγών της Λάρισας, παστεριώνεται σε σύγχρονες και πιστοποιημένες εγκαταστάσεις και φτάνει άμεσα στις δεξαμενές των αυτόματων πωλητών, που έχουν εγκατασταθεί σχεδόν σε κάθε γειτονιά της Λάρισας, σε ανταγωνιστική τιμή, διατηρώντας όλα τα θρεπτικά και ποιοτικά του χαρακτηριστικά.
ΘΕΣ ΓΗ: Η ΙΣΧΥΣ ΕΝ ΤΗ ΕΝΩΣΕΙ
Ανταποκρινόμενοι στις απαιτήσεις μιας εποχής, κατά την οποία η παραδοσιακή γεωργία αντιμετωπίζει δεκάδες προβλήματα και αδιέξοδα, αγρότες από την ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλίας δημιούργησαν στις αρχές του 2013 τον συνεταιρισμό «ΘΕΣγη». Πρωταρχικοί στόχοι αυτής της συνένωσης ήταν η δημιουργία οικονομίας κλίμακας μέσο της ολικής διαχείρισης του συνόλου της παραγωγής των μελών του συνεταιρισμού, όπως επίσης και η βελτίωση της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων και η εμπορική τους αξιοποίηση. Πεποίθηση των μελών του συνεταιρισμού είναι ότι η ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα είναι μονόδρομος για τη δημιουργία μιας οικονομίας με σταθερές βάσεις και δυναμική προοπτική. Μάλιστα, όπως τονίζουν η ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα μπορεί να προέλθει μόνο μέσα από συνεταιριστικές προσπάθειες που στηρίζονται σε υγιή πρότυπα και λειτουργούν με απόλυτη διαφάνεια. Σήμερα, ο «ΘΕΣγή» αριθμεί 52 μέλη αγρότες-παραγωγούς και καλλιεργήσιμες εκτάσεις 12.000 στρεμμάτων περίπου, καλύπτοντας μια μεγάλη ποικιλία καλλιεργούμενων φυτών, όπως δημητριακά, βαμβάκι, ψυχανθή και κηπευτικά. Τι δείχνουν οι αριθμοί: Στη Δανία, το 90% του γάλακτος και σχεδόν το 100% του κρέατος διακινούνται από συνεταιρισμούς. Στο Βέλγιο τα συνεταιριστικά φαρμακεία έχουν μερίδιο αγοράς 19.5%. Στη Βραζιλία, το 2009 οι αγροτικοί συνεταιρισμοί συνέβαλαν στο 5,39%, του ΑΕΠ, ενώ οι συνεταιρισμοί στον τομέα της υγείας, προσέφεραν ιατρική και οδοντιατρική περίθαλψη σε 17.7 εκ. ανθρώπους. Στον Καναδά, οι συνεταιρισμοί παραγωγής ζάχαρης από σφένδαμο παράγουν το 35% της παγκόσμιας αγοράς. Στην Κολομβία, 8.124 συνεταιρισμοί συνέβαλαν στο 4.96% του ΑΕΠ, το 2009. Απασχολούν 138 χιλιάδες εργαζομένους, το 46% των οποίων είναι άντρες και το 54% γυναίκες. Η Ομοσπονδία Φιλανδικών Συνεταιρισμών, κατέχει το 74% της παραγωγής κρέατος, το 96% των γαλακτοκομικών προϊόντων, το 50 της παραγωγής αυγών καθώς και το 34.2% των συνολικών καταθέσεων στις φιλανδικές τράπεζες. Στη Γαλλία, το συνεταιριστικό κίνημα έχει τζίρο 181 δισ. ευρώ. Στην Ιαπωνία το 91% των αγροτών είναι μέλη αγροτικών συνεταιρισμών. Στην Πολωνία οι γαλακτοκομικοί συνεταιρισμοί διακινούν το 75% της εθνικής παραγωγής. Στη Σλοβενία οι αγροτικοί συνεταιρισμοί κατέχουν το 72% της παραγωγής γάλακτος, το 79% των βοοειδών, το 45% της παραγωγής σίτου και το 77% της παραγωγής πατάτας. Στην Αγγλία ο μεγαλύτερος τουριστικός πράκτορας είναι μια συνεταιριστική επιχείρηση. Οι συνεταιρισμοί προσφέρουν περισσότερες από 100 εκατομμύρια θέσεις εργασίας σε όλο τον πλανήτη, 20% περισσότερες από τις πολυεθνικές.
