Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την εφαρμογή ενός ταχύρυθμου ολοκληρωμένου προγράμματος γεωργικής ανάπτυξης και με το βαμβάκι να συνεχίζει να καλλιεργείται και να αποτελεί τον «λευκό χρυσό» της Θεσσαλίας.
Όπως ανέφερε ο περιφερειάρχης Δημ. Κουρέτας, «τις τρεις τελευταίες δεκαετίες η Θεσσαλία βιώνει τις επιπτώσεις ενός σύνθετου υδατικού προβλήματος, που ήδη εξελίσσεται σε περιβαλλοντικό – οικολογικό και θα επιδεινωθεί σε συνθήκες κλιματικής κρίσης, εάν δεν υπάρξουν άμεσες και μεσοπρόθεσμες παρεμβάσεις σε πολλούς τομείς. Το υδατικό πρόβλημα της Θεσσαλίας είναι κυρίως πρόβλημα υδατικής ασφάλειας των κατοίκων της, από φαινόμενα λειψυδρίας – ξηρασίας και πλημμυρών και από τις δραματικές επιπτώσεις που μπορεί να έχουν στη ζωή, στο εισόδημα και τελικά στην ίδια την επιβίωσή τους στην περιοχή.
Γνωρίζουμε, πλέον, πως το υδατικό ισοζύγιό της είναι ελλειμματικό κατά 465 εκατομμύρια κ.μ. νερού τον χρόνο, ενώ η θεσσαλική γεωργία απειλείται άμεσα από 4 κινδύνους:
- Τον συνεχιζόμενο κίνδυνο πλημμυρών και καταστροφής του 50% των καλλιεργειών στα πλέον γόνιμα πεδινά και αρδευόμενα εδάφη.
- Τη δραματική μείωση διαθεσιμότητας του αρδευτικού νερού λόγω υποβάθμισης των υδροφορέων, κυρίως στην ανατολική θεσσαλική πεδιάδα της Λάρισας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η μείωση της βαμβακοκαλλιέργειας (αρδευόμενης) κατά 540.000 στρ. την τελευταία 20ετία που συνολικά μειώθηκε στα 840.000 στρ., ενώ παραδοσιακά στον κάμπο καλλιεργούνταν 1,5 εκατ. στρέμματα εδώ και πολλές 10ετίες. Σημαντικό αρνητικό τρίτο αποτέλεσμα αποτελεί και η μειωμένη παραγωγή κτηνοτροφικών προϊόντων και η υποβάθμιση της κτηνοτροφικής παραγωγής.
- Η διάβρωση και ερημοποίηση τεράστιων επικλινών εκτάσεων λόγω αποψίλωσης και υποβάθμισης του εδάφους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα στον Ν. Λάρισας η εγκατάλειψη 750.000 στρ. από σιτηρά την τελευταία 20ετία.
- Η υποβάθμιση της γονιμότητας των περισσότερων εδαφών κάτω από μη αειφορική καλλιέργεια αροτραίων καλλιεργειών λόγω συμπίεσης του εδάφους (χρήση βαρέων μηχανημάτων), δραματικής μείωσης της οργανικής ουσίας (οξείδωση) και εφαρμογή μονοκαλλιέργειας (κυρίως σκληρού σίτου και βαμβακιού) με συνεπακόλουθη τεράστια αύξηση των εισροών, συνεπικουρούμενης από την αύξηση της τιμής των αγροχημικών και γεωργικών εφοδίων και τελικά τη μείωση της παραγωγικότητας και του παραγόμενου προϊόντος.
ΚΙΝΗΤΡΑ ΓΙΑ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΜΕΝΗ
ΘΕΣΣΑΛΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ
Ο κ. Κουρέτας επικεντρώνεται στην υποστήριξη των «θεσσαλικών γεωργιών», τονίζοντας ότι «υπάρχει ανάγκη για ιδιαίτερες και προσαρμοσμένες συμβουλές, εξασφάλιση ποιοτικών και ιδιότυπων προϊόντων, καθώς και συγκεκριμένα εργαλεία χρηματοδότησης», ενώ κατέθεσε και αίτημα για ειδική πρόβλεψη χρηματοδοτήσεων για τη Θεσσαλία. Για τις παρεμβάσεις στις ενεργειακές καλλιέργειες, ο κ. Κουρέτας αναφέρθηκε σε κίνητρα για καλλιέργεια ενεργειακών φυτών (με ελάχιστες εισροές) σε ερημοποιημένες ή υπό ερημοποίηση περιοχές, στην παραγωγή ενέργειας ή βιοκαυσίμου και υποκατάσταση ενεργειακών αναγκών σε θερμοκήπια, χοιροστάσια – βουστάσια κ.λπ. όσο και στη χρήση τηλεθέρμανσης.
ΤΡΕΙΣ ΔΕΣΜΕΣ ΑΝΑΣΧΕΣΗΣ
Ειδικότερα, σ’ ό,τι αφορά στην κάλυψη του υδατικού ελλείμματος για την άρδευση 2,5 εκατ. στρεμμάτων και την αντιπλημμυρική προστασία, ο κ. Κουρέτας τόνισε ότι το υδατικό έλλειμμα της Θεσσαλίας υπολογίζεται στα 465 εκατ. κυβικά μέτρα και παρουσίασε τρεις δέσμες μέτρων για την ανάσχεσή του. Στην πρώτη δέσμη για τη μείωση του ελλείμματος κατά 110 εκατ. κυβικά μέτρα τα προτεινόμενα έργα είναι: Κατάργηση επιφανειακής άρδευσης με κανάλια, κλειστοί αγωγοί, πλήρη επέκταση της στάγδην άρδευσης, γεωργία ακριβείας με αισθητήρες και χρέωση, ορθές καλλιεργητικές πρακτικές. Στη δεύτερη δέσμη για την κάλυψη 67 εκατ. κυβικών μέτρων κατασκευάζονται δίκτυα μεταφοράς και διανομής νερού από τον ταμιευτήρα Κάρλας, φράγματα Ληθαίου, Ναρθακίκου, Κακλιτζόρεμα, Δελερίων, Αμπελακίων, Αγιοκάμπου, Μπελμά και Ξεριά Αλμυρού. Τρίτη δέσμη για την κάλυψη 290 εκατ. κυβικών μέτρων νερού από τα φράγματα Πύλης, Μουζακίου, Ενιπέα Φαρσάλων, τους ταμιευτήρες Κάρλας και Κραννώνα, τον τεχνητό εμπλουτισμό της Χάλκης, τον Νεοχωρίτη, τις πεδινές λιμνοδεξαμενές, τη μεταφορά νερού από Αχελώο και τα έργα ορεινής υδρονομίας.
ΜΕΤΡΑ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗΣ
ΝΕΡΟΥ ΣΤΙΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ
Προφανώς μεγάλη σημασία πρέπει να δοθεί στον περιορισμό της κατασπατάλησης νερού. Το νερό θα μετριέται με ψηφιακούς μετρητές, θα παρακολουθείται η κατανάλωσή του σε κεντρικό επίπεδο και θα υπάρχει real-time reporting. Θα γίνει το ψηφιακό δίδυμο της περιοχής (digitaltwin) και θα ελέγχονται όλες οι αντλήσεις. Ο κάθε αγρότης θα έχει ένα quota νερού με βάση την έκταση της γης του και τις καλλιέργειές του, και από κει και πέρα να υπάρχει και χρέωση. Σε περίπτωση ξηρασίας, θα μπορούν να γίνονται τροποποιήσεις και στα quotas, αλλά και στη χρέωση. Θα μπει στάγδην άρδευση παντού, έτσι ώστε να μην υπάρχουν απώλειες. Θα γίνουν προγράμματα γεωργίας ακριβείας και θα εκπαιδευτούν οι αγρότες. Το κόστος αυτών των έργων δεν είναι δυσθεώρητο και πιθανά να μπορούσε να ενταχθεί και στο Ταμείο Ανάκαμψης. Θα ελεγχθούν και αξιοποιηθούν οι δυνατότητες επαναχρησιμοποίησης νερού / λυμάτων στη γεωργία. Για το βαμβάκι, μπορούμε να πάμε ένα βήμα μπροστά σε σχέση με τις υπάρχουσες πρακτικές και θα προωθηθεί δημιουργία εθνικού φακέλου ποιότητας βαμβακιού για να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητά του.
ΤΟ ΒΑΜΒΑΚΙ - ΜΥΘΟΣ
ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Φαίνεται καθαρά ότι το βαμβάκι έχει υποστεί τη μεγαλύτερη πίεση και η έκτασή του τείνει να εξαφανιστεί στην ανατολική θεσσαλική πεδιάδα της Λάρισας. Έτσι, η συνολική έκταση της καλλιέργειας από 1,5 εκατ. στρ. πριν το 2020 έχει συρρικνωθεί στα 841.000 στρ. το 2021 και μαζί με αυτό η προστιθέμενη αξία και το γεωργικό ΑΕΠ της Θεσσαλίας, μιας και το βαμβάκι αποτελεί βασικό εξαγωγικό προϊόν και κορμό της θεσσαλικής και εθνικής πρωτογενούς παραγωγής. Η εξαφάνιση του βαμβακιού υπέρ άλλων μη αρδευόμενων καλλιεργειών θα ήταν οικονομικά αυτοκτονική για τη Θεσσαλία.
Συνεπώς, το βαμβάκι θα πρέπει να επανακτήσει το χαμένο έδαφος μεταξύ των φυτών μεγάλης (αροτραίας) καλλιέργειας. Αυτό θα επιτευχθεί με τη διαμόρφωση της νέας λίμνης Κάρλας και των ταμιευτήρων στον άξονα Γυρτώνης – Κάρλας και τη μείωση του κόστους άρδευσης, αλλά και στην ευρύτερη ζώνη καλλιέργειας με μια σειρά ορθών καλλιεργητικών πρακτικών στο πλαίσιο της πράσινης συμφωνίας. Με τις καλλιεργητικές αυτές πρακτικές -οι οποίες θα εφαρμοστούν και στις υπόλοιπες αρδευόμενες καλλιέργειες- θα μειωθούν δραστικά (άνω του 30%) οι ανάγκες σε αρδευτικό νερό και το κόστος παραγωγής. Σε όλη την Περιφέρεια Θεσσαλίας θα ενισχυθεί η εφαρμογή στάγδην άρδευσης και υδρολίπανσης.
ΘΕΣΣΑΛΙΚΕΣ ΝΗΜΑΤΟΥΡΓΙΕΣ
Μεγάλη ώθηση στην επαναφορά του βαμβακιού στη μεγάλη καλλιέργεια θα συντελέσει η ενίσχυση για τη δημιουργία Θεσσαλικών νηματουργίων. Στην υποθετική περίπτωση πλήρως καθετοποιημένης παραγωγής 100.000 στρ. θα υπήρχε αύξηση της προστιθέμενης αξίας κατά 450 εκατ. ευρώ και αύξηση του ΑΕΠ, περί το 1 δισ. ευρώ. Σημειωτέον ότι σήμερα εισάγουμε προϊόντα αξίας 1 δισ. ευρώ κατ’ έτος από την Τουρκία, τα οποία προέρχονται από ελληνική πρώτη ύλη.
