Στο άρθρο αυτό παρουσιάζονται ορισμένα συμπεράσματα από πειράματα για την κινόα που είχαν διεξαχθεί σε περιοχές του Νομού Λάρισας από τον ΕΛΓΟ “ΔΗΜΗΤΡΑ” (Ηλιάδης, Καρυώτης και Νούλας). Τα πειράματα του ΕΛΓΟ “ΔΗΜΗΤΡΑ” ήταν ενταγμένα στο πλαίσιο Προγράμματος συνεργασίας μεταξύ χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και Λατινικής Αμερικής.
Τα πειράματα έδειξαν ότι η καταλληλότερη ημερομηνία σποράς είναι το δεύτερο δεκαπενθήμερο Μαρτίου για τις περιοχές όπου διασφαλίζεται η αποφυγή παγετού, ενώ σε ηπειρωτικές συνθήκες η καλύτερη περίοδος είναι το πρώτο δεκαπενθήμερο Απριλίου. Οι αποστάσεις μεταξύ των γραμμών της καλλιέργειας για καλύτερη απόδοση πρέπει να απέχουν περίπου 25 cm. Η παραγωγή συγκομίζεται τέλος Αυγούστου-αρχές Σεπτεμβρίου. H μέγιστη σπόρου στα πειραματικά αργιλοπηλώδη εδάφη ήταν 230 κιλά ανά στρέμμα (ποικιλία 407 από τη Χιλή), ενώ σε αλατούχο έδαφος ήταν μειωμένη κατά 45%. Επίσης, άλλες 25 ποικιλίες που προέρχονταν από διαφορετικές περιοχές της Ευρώπης και Λατινικής Αμερικής δοκιμάσθηκαν σε δύο διαφορετικά πειραματικά αγροτεμάχια του ΕΛΓΟ “ΔΗΜΗΤΡΑ”. Διαπιστώθηκε ότι μόνο 8 από τις ποικιλίες (έξι ευρωπαϊκές και δύο λατινοαμερικανικές) που εξετάστηκαν παρήγαγαν σπόρους (σε συνθήκες άρδευσης) οι οποίες ωρίμασαν σε 110-130 ημέρες μετά τη βλάστηση.
Ωστόσο, οι αυξημένες θερμοκρασίες (>32oC) και η μεγάλη διάρκεια της ημέρας κατά την άνθηση, μπορεί να είναι οι λόγοι που οι περισσότερες ποικιλίες δεν παρήγαγαν σπόρους. Όταν την περίοδο της ανθοφορίας η θερμοκρασία είναι πάνω από 35oC, η βιωσιμότητα της γύρης είναι περιορισμένη. Τα φυτά της κινόα είναι ανθεκτικά στους ελαφρούς παγετούς (από -1oC έως -3oC).
Στις συνθήκες της Ανατολικής Θεσσαλίας, η παραγωγή βιομάζας ξηρών στελεχών κυμάνθηκε περίπου από 600 έως 800 kg/στρέμμα. Οι έρευνες των τελευταίων ετών έδειξαν ότι τα φυτικά υπολείμματα που παραμένουν στο χωράφι μετά τη συγκομιδή, μπορούν να αξιοποιηθούν ως κτηνοτροφή (FAO, 1994; Asher et al., 2020). Τα φυτικά υπολείμματα που παρέμειναν στο χωράφι μετά τη συγκομιδή των σπόρων περιείχαν υψηλό ποσοστό ινών (45%). Ποσότητα ξηρού φυτικού υλικού στάλθηκε στο “Instituto Poligrafico e Zecca Dello Stato Roma” στην Ιταλία για παραγωγή χαρτιού, με καλά αποτελέσματα. Κατά τη διάρκεια της έρευνας δημιουργήθηκε σπόρος καλλιεργητή με γενεαλογική επιλογή για διακλαδιζόμενες και μονόκλωνες ποικιλίες. Δυστυχώς, δεν δοκιμάσθηκαν, αφού το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων αρνήθηκε να υποστηρίξει την παραπάνω προσπάθεια. Έτσι, πειραματικές προσπάθειες πολλών ετών διακόπηκαν οριστικά το 2004.
Η κινόα είναι σχετικά ανθεκτική στις συνθήκες ξηρασίας της Θεσσαλικής πεδιάδας. Όμως, η έρευνα έδειξε ότι απαιτείται άρδευση ιδιαίτερα στα αρχικά στάδια ανάπτυξης (τέταρτο έως έκτο φύλλο) καθώς και την πολύ ξηρή περίοδο. Η δημιουργία κρούστας και η ξήρανση της επιφάνειας του εδάφους είναι ένα πρόβλημα επειδή μπορεί να περιορίσει τη δυνατότητα βλάστησης.
Το ενδιαφέρον για την κινόα οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στα ιδιαίτερα διατροφικά χαρακτηριστικά της, ωστόσο, παρά την άριστη θρεπτική σύσταση του σπόρου, υπάρχουν κάποια προβλήματα όπως π.χ. η περιεκτικότητα σε σαπωνίνες που βρίσκονται στο φλοιό του σπόρου αρκετών ποικιλιών. Οι σαπωνίνες απομακρύνονται με διάφορες τεχνικές, επειδή συνιστούν σημαντικό περιορισμό στην κατανάλωση. Στο μέλλον, η παραγωγή γλυκών και μεγαλύτερων σπόρων κινόα θα βοηθήσει στην αποφυγή του καθαρισμού των σαπωνινών.
Στις 18 Δεκεμβρίου 2024 εγκρίθηκε με εκτελεστική απόφαση (C8878 τελικό) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η δεύτερη τροποποίηση του Στρατηγικού Σχεδίου Κοινής Αγροτικής Πολιτικής. Ανάμεσα στις προσαρμογές υπάρχει και ο περιβαλλοντικός στόχος που αφορά στη “μείωση του αποτυπώματος άνθρακα σε αρόσιμες καλλιέργειες”. Προβλέπεται ενίσχυση για το βαμβάκι, τη βιομηχανική ντομάτα και την καλλιέργεια της κινόα, με τριετείς δεσμεύσεις για μείωση του αποτυπώματος άνθρακα κατά 20%. Η μείωση του αποτυπώματος, θα υπολογίζεται με τη χρήση εξειδικευμένων λογισμικών (π.χ. Cool Farm Tool, Farm Carbon Calculator). Για τη µείωση του αποτυπώµατος άνθρακα οι δικαιούχοι πρέπει να εφαρµόσουν δεσµεύσεις στις λιπάνσεις, αρδεύσεις, χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας κ.λ.π. Βέβαια, υπάρχουν κάποια προβλήματα αφού πρέπει να χρησιμοποιηθεί αξιόπιστη και αποδεκτή μεθοδολογία (υπάρχει;) υπολογισμού της μείωσης του αποτυπώματος άνθρακα, για κάθε παραγωγό. Μπορεί οι ενισχύσεις να ενθαρρύνουν την επέκταση της καλλιέργειας, όμως για να υπογράψουν συμβάσεις οι αγρότες, μάλλον πρέπει να αυξηθεί η τρέχουσα συμβολαιακή τιμή που είναι 50 λεπτά/κιλό σπόρου. Στη Γαλλία, οι τιμές παραγωγού κυµαίνονται 2-3 ευρώ/κιλό για συµβατικό προϊόν.
Επίσης, οι επιφυλάξεις των αγροτών να καλλιεργήσουν κινόα οφείλονται και σε λόγους όπως η απουσία ενημέρωσης και επιστημονικής στήριξης των αγροτών, έλλειψη νερού άρδευσης, απόσταση από τις ευρωπαϊκές αγορές ή στην ανάγκη προώθησης μηχανοποιημένων συστημάτων καλλιέργειας, συγκομιδής και επεξεργασίας της κινόα. Τέλος, πρέπει να αποδειχθεί πειραματικά ότι η κινόα είναι μια βιώσιμη επιλογή και να οριοθετηθούν οι περιοχές της Χώρας με τη μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα και τις καταλληλότερες εδαφοκλιματικές συνθήκες.
* Ο Δρ Θόδ. Καρυώτης είναι γεωπόνος - εδαφολόγος, συντ. τακτικός ερευνητής ΕΛΓΟ “ΔΗΜΗΤΡΑ”
