Η στήριξη ανά στρέμμα των βασικών καλλιεργειών της περιοχής έχει οριστεί στα 83,2 ευρώ για το σκληρό σιτάρι, 205 ευρώ για το βαμβάκι, 563,4 ευρώ για τη βιομηχανική ντομάτα, 195 ευρώ για το καλαμπόκι, 467 ευρώ για τα κηπευτικά και 725 ευρώ για τις αμυγδαλιές. Σκοπός αυτού του άρθρου είναι η ανάδειξη ενός καταστρεπτικού όρου που περιλαμβάνεται στην εν λόγω Υ.Α., που, εάν δεν γίνει αντιληπτό το πρόβλημα που δημιουργεί, στην ουσία η όποια βοήθεια αναιρείται και οδηγεί με μεγάλη βεβαιότητα στην εγκατάλειψη των περιοχών αυτών από τους αγρότες.
Ο όρος αυτός της Υ.Α. βρίσκεται στην παρ. 2 του άρθρου 3, στην οποία αναφέρεται επί λέξει ότι προκειμένου να αποζημιωθούν «Οι δικαιούχοι… εφαρμόζουν παύση της καλλιεργητικής τους δραστηριότητας για 2 έτη από τις καταστροφικές πλημμύρες…». Εκτός και εάν τα ελληνικά μας δεν είναι τόσο καλά, αυτό σημαίνει για τα επόμενα 2 χρόνια τα εδάφη των περιοχών αυτών δε θα πρέπει να υποστούν καμία καλλιεργητική δραστηριότητα, παραμένοντας στην ίδια κατάσταση, στην οποία περιήλθαν μετά τις πλημμύρες. Γιατί, όμως, χαρακτηρίζουμε τον όρο αυτόν καταστρεπτικό; Όπως αναλύσαμε σε προηγούμενα άρθρα (ΕτΔ, 25/9/23, 23/10/23), εδάφη που παραμένουν πλημμυρισμένα επί μακρόν υπόκεινται σε σειρά δυσμενών μεταβολών, που συνολικά αποδίδονται με τον όρο «σύνδρομο των πλημμυρισμένων εδαφών», του οποίου η αντιμετώπιση είναι μια δύσκολη και χρονοβόρα διαδικασία (τουλάχιστον δύο ετών), που προϋποθέτει την καλλιέργεια των εδαφών με συγκεκριμένους όρους.
Ας θυμίσουμε, όμως, πολύ συνοπτικά τι «παθαίνουν» τα πλημμυρισμένα για μεγάλα χρονικά διαστήματα εδάφη: Οι ιδιότητες των εδαφών αυτών υφίστανται σοβαρές μεταβολές που υποβαθμίζουν σημαντικά την παραγωγικότητά τους. Η σοβαρότερη επίπτωση αφορά στις βιολογικές ιδιότητες και συγκεκριμένα στη σημαντική μείωση των μικροοργανισμών του εδάφους και ιδιαίτερα των μυκορριζών, οι οποίες αποικίζουν τις ρίζες των φυτών, απελευθερώνοντας από το έδαφος θρεπτικά στοιχεία και ιδιαίτερα φωσφόρο, που τροφοδοτούν τα φυτά. Στα πλημμυρισμένα εδάφη, επειδή δεν υπάρχουν φυτά, η σημαντική αυτή αμοιβαία επωφελής διαδικασία μεταξύ μυκορριζών και ριζών των φυτών διακόπτεται, με αποτέλεσμα την έντονη μείωση της γονιμότητας των εδαφών. Σοβαρές επιπτώσεις υφίστανται, όμως, και οι φυσικο-χημικές ιδιότητες των εδαφών. Η δομή τους (ο τρόπος με τον οποίο διατάσσονται τα εδαφικά σωματίδια στον χώρο) λόγω της πίεσης που υφίστανται από τον υπερκείμενο όγκο του νερού και της αποσύνθεσης της οργανικής ουσίας καταστρέφεται, με αποτέλεσμα να μειώνονται το πορώδες των εδαφών και ο αερισμός, δημιουργώντας πολύ δυσμενείς συνθήκες στην ανάπτυξη των ριζών των φυτών. Τέλος, τεράστιες μεταβολές προκαλούνται στις χημικές ιδιότητες που έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση της διαθεσιμότητας των βασικών θρεπτικών στοιχείων και ιδίως του φωσφόρου, ο οποίος δεσμεύεται ισχυρά από τα μεταλλικά στοιχεία του εδάφους και κυρίως το σίδηρο, με αποτέλεσμα να ελαττώνεται δραματικά η χημική γονιμότητα των εδαφών. Με λίγα λόγια τα εδάφη στις πλημμυρισμένες εκτάσεις για μεγάλα χρονικά διαστήματα είναι τελείως διαφορετικά από τα εδάφη πριν πλημμυρισθούν και αυτό οφείλεται κυρίως στην απουσία φυτών.
Η αντιμετώπιση του «συνδρόμου των πλημμυρισμένων εδαφών» περιλαμβάνει σειρά ενεργειών που πρέπει να αρχίσουν να εφαρμόζονται αμέσως μετά την απομάκρυνση του νερού. Ενδεικτικά, οι ενέργειες αυτές είναι οι ακόλουθες (βλ. αναφορά):
* Ισοπέδωση και καθαρισμός των εδαφών από εδαφικά υλικά. Εάν το βάθος των αποτεθέντων υλικών είναι μέχρι 20 cm, μπορούν να ενσωματώνονται στο αρχικό έδαφος. Εάν το βάθος των υλικών αυτών είναι μεγαλύτερο των 25 cm, τότε εάν είναι δυνατόν μπορούν να ενσωματώνονται με το αρχικό έδαφος με τη χρήση κατάλληλων μηχανημάτων ή να διασκορπίζονται στην επιφάνεια και στη συνέχεια να ενσωματώνονται ή να γεμίζουν κενά μεγάλου βάθους που δημιουργήθηκαν από διάβρωση.
* Έλεγχος των φυσικοχημικών ιδιοτήτων των εδαφών με κατάλληλες αναλύσεις δειγμάτων που δεν πρέπει να λαμβάνονται αμέσως μετά την αποστράγγιση των εδαφών.
* Σπορά με φυτά κάλυψης αμέσως μετά την αποστράγγιση των εδαφών, όταν επιτρέπει η υγρασιακή κατάστασή τους. Τα φυτά αυτά είναι κατά προτίμηση ψυχανθή, βίκος, φακές, σόγια κ.λπ. Αυτή η ενέργεια είναι η πιο σημαντική για την αναγέννηση της μικροβιακής δραστηριότητας που είναι τελείως απαραίτητη για την ανάκτηση της εδαφικής γονιμότητας. Όταν στα εδάφη επανέλθουν αερόβιες συνθήκες, θα ανακτηθεί η εδαφική μικρο-βιοποικιλότητα. Αυτό συνήθως γίνεται μετά από δύο χρόνια.
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η «…παύση της καλλιεργητικής τους δραστηριότητας για 2 έτη από τις καταστροφικές πλημμύρες…» που προβλέπεται στην προαναφερθείσα Υ.Α. είναι καταστρεπτική, δεδομένου ότι θα οδηγήσει σε ακραία υποβάθμιση της γονιμότητας των εδαφών, με αποτέλεσμα μετά τη διακοπή της γεωργικής δραστηριότητας για τουλάχιστον τρία έως τέσσερα χρόνια να είναι φυσικό να οδηγήσει τους παραγωγούς και ιδίως τους νέους να εγκαταλείψουν τη γη τους αναζητώντας άλλες επαγγελματικές διεξόδους. Αυτό είναι μιας μορφής εξώθηση σε εγκατάλειψη της γης, με αποτέλεσμα την απαξίωσή της και την «προσφορά» σε ενδιαφερόμενους για τη συγκέντρωσή της σε συνεχώς λιγότερα χέρια. Διερωτάται, λοιπόν, κανείς, η παράγραφος 2 του άρθρου 3 της εν λόγω Υ.Α. συμπεριλήφθηκε από άγνοια ή σκοπιμότητα; Σε κάθε περίπτωση πρέπει άμεσα να ανακληθεί, εάν στα αλήθεια η κυβέρνηση επιθυμεί την πραγματική στήριξη των παραγωγών και την ανάκαμψη του πρωτογενούς τομέα της γεωργίας στη Θεσσαλία. Πρέπει, λοιπόν, αντί της «…παύσης της καλλιεργητικής δραστηριότητας…» για να δικαιωθούν να υπάρξει παράλληλα με την αποζημίωση ενθάρρυνση και υποστήριξη της καλλιέργειας των εκτάσεων αυτών άμεσα με κατάλληλα φυτά (ψυχανθή) για την ανάκτηση της γονιμότητάς τους.
Αναφορά:
https://crops.extension.iastate.edu/cropnews/2019/03/management-considerations-post-flooding-soils.
* Ο Χρ. Τσαντήλας είναι γεωπόνος, δρ. Εδαφολογίας, πρ. διευθυντής Ινστιτούτου Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ (e-mail: christotsadilas@gmail.com).
