Η εκπαίδευση των αγροτών, κρίσιμο στοιχείο για μια αειφορική και κλιματικά ανθεκτική γεωργία

Γράφει ο Φάνης Γέμτος, γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, μέλος της Ε.Δ.Υ.ΘΕ.

Κλείνοντας τα προηγούμενα σημειώματα.
Συμπέρασμα: Η χρήση καλλιεργειών φυτοκάλυψης είναι ιδιαίτερα χρήσιμη από κάθε πλευρά: προστασία και αύξηση της γονιμότητας του εδάφους, προσθήκη θρεπτικών στοιχείων, ανταγωνισμό και περιορισμό των ζιζανίων αλλά και αποφυγή διάβρωσης (από νερό και αέρα) και φαινομένων σύννεφων σκόνης. Οι επιδοτήσεις του Ελληνικού σχεδίου της νέας ΚΑΠ είναι μάλλον ανεπαρκείς, ενώ οι κανόνες που επιβάλλει υπερβολικοί ή δύσκολα εφαρμόσιμοι. Ο κατάλογος των φυτών που έχει ένα βοήθημα του ΟΠΕΚΕΠΕ δεν είναι πλήρης. Δεν έχει για παράδειγμα πολυετείς καλλιέργειες που θα βοηθούσαν στις δενδρώδεις καλλιέργειες. Το κυριότερο, δεν είναι μια εύκολη καλλιεργητική πρακτική και δεν πιστεύω ότι μπορούν οι αγρότες να την εφαρμόσουν μόνοι τους χωρίς βοήθεια. Παραμένει το ερώτημα τι άλλο χρειαζόμαστε εκτός από τη βελτίωση του συστήματος των επιδοτήσεων για να προωθηθούν οι καλλιέργειες φυτοκάλυψης, σε συνδυασμό με άλλες τεχνικές βελτίωσης της γονιμότητας του εδάφους. Προφανώς καθοδήγηση των αγροτών μέσω ενός συστήματος γεωργικών εφαρμογών αλλά και μέσω συστήματος διαρκούς εκπαίδευσης.
Το σύστημα γεωργικών εφαρμογών γνωρίζουμε πώς λειτουργούσε πριν από την αποκοπή των Διευθύνσεων Γεωργίας από το Υπουργείο Γεωργίας μετά τη δημιουργία των εκλεγμένων Περιφερειών. Δεν το έχω ζήσει ιδιαίτερα και δεν μπορώ να πω πόσο επιτυχημένο ήταν ή αν μπορούσε να γίνει καλύτερο. Είναι βέβαιο όμως ότι υπήρχε άμεση επαφή γεωπόνων με τους παραγωγούς. Υπήρχαν γεωπόνοι στο χωράφι. Ιδιαίτερα οι γεωπόνοι του Οργανισμού Βάμβακος που τους έζησα από κοντά ήταν πάντα στο χωράφι και συμβούλευαν τους αγρότες σε κάθε δυσκολία που παρουσιάζονταν. Όλα αυτά είναι ιστορία, αλλά υπάρχουν ακόμα οι εμπειρίες στη μνήμη πολλών. Μπορεί να δημιουργηθεί πάλι ένα τέτοιο σύστημα; Αν υπάρξει πολιτική βούληση ναι. Ιδέες και πρότυπα υπάρχουν πολλά. Από την ανάληψη της ευθύνης από τα Πανεπιστήμια όπως στις ΗΠΑ με αντίστοιχη χρηματοδότηση. Ή από τον ΕΛΓΟ Δήμητρα όπως είχε προτείνει ένας παλιός αείμνηστος διευθυντής του (Τσόγκας). Ή από τις εκλεγμένες Περιφέρειες αλλά και τους αγροτικούς Δήμους που όπως έχω αναφέρει πολλές φορές είναι όλοι οι Δήμοι της χώρας εκτός Αθήνας και Θεσσαλονίκης. Ο Δήμος Λαρισαίων έχει στα όρια του χιλιάδες καλλιεργούμενα στρέμματα, ο δε Δήμος Κιλελέρ σχεδόν 1.000.000 στρέμματα. Θα μπορούσαν μαζί με τις άλλες υπηρεσίες τους να έχουν και μια Γεωπονική που να συμβουλεύει και καθοδηγεί τους αγρότες με βάση ένα πρόγραμμα με στόχους του Υπουργείου Γεωργίας. Φυσικά προϋπόθεση η ύπαρξη σχεδίου και στόχων. Επί πλέον θα μπορούσαν να συνδέσουν την έρευνα (Πανεπιστήμια, Ερευνητικά Ιδρύματα) με την παραγωγή με αμοιβαίο όφελος. Ακόμα και τα εθνικά ερευνητικά προγράμματα που προκηρύσσονται θα πρέπει να συμβαδίζουν με τους στόχους μιας Εθνικής Αγροτικής Πολιτικής και όχι με τις επιθυμίες των ομάδων που τα συντάσσουν. Προϋπόθεση βέβαια να θέλει το πολιτικό σύστημα να ασχοληθεί ουσιαστικά με την ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα και όχι μόνο με τις επιδοτήσεις και τις αποζημιώσεις.
Σήμερα η ανάπτυξη του διαδικτύου δίνει πολλές νέες δυνατότητες προσέγγισης των αγροτών και καθοδήγησής τους. Θυμάμαι ότι πριν μια δεκαετία υπήρξε ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης γεωπόνων εξ αποστάσεως που είχα μετάσχει. Τότε ο κάθε ένας από εμάς έκανε μια παρουσίαση με διαφάνειες και ομιλία που μαγνητοσκοπούνταν και ήταν διαθέσιμη στο διαδίκτυο για χρήση από τους ενδιαφερόμενους. Δεν ξέρω τι αποτελέσματα είχαμε, αλλά ήταν ένα υλικό που θα βοηθούσε όποιον ήθελε να πληροφορηθεί νεότερες εξελίξεις σε τομείς της γεωπονικής επιστήμης. Κάτι ανάλογο θα μπορούσε να δημιουργήσει είτε το ΥΠΑΑΤ είτε η Περιφέρεια. Να αντικαταστήσουν τα βίντεο τις επισκέψεις των γεωπόνων γεωργικών εφαρμογών που γίνονταν στα καφενεία του χωριού. Ένας ιστότοπος με βίντεο με οδηγίες προς τους αγρότες θα τους βοηθούσε να εφαρμόσουν νέες καλλιεργητικές πρακτικές και να τους καθοδηγεί στους στόχους των προγραμμάτων. Αντίστοιχα βίντεο με οδηγίες για τους αγρότες θα μπορούσαν να παράγουν τα Εργαστήρια των Πανεπιστημίων και των Ερευνητικών Ιδρυμάτων. Θα ήταν σε μορφή μαθημάτων που θα υπήρχαν παρουσιάσεις των θεμάτων και θα ακολουθούσαν ερωτήσεις των αγροτών. Οι παρουσιάσεις θα ήταν αναρτημένες σε κάποιο σχετικό ιστότοπο που θα μπορούσε να το βρει όποιος αγρότης ενδιαφέρονταν. Αν υπήρχε ένα σχετικό πρόγραμμα με χρηματοδότηση θα μπορούσαν να παραχθούν χρήσιμα βίντεο που θα μετέφεραν πληροφορίες και οδηγίες στους αγρότες. Ψάχνοντας στο διαδίκτυο βρήκα αρκετές παρουσιάσεις του κ. Νάνου για τη διαχείριση των δένδρων, αλλά και προβολή αποτελεσμάτων ερευνητικών προγραμμάτων (βλέπε ιστότοπο https://youtube.com/channel/UCLu4fc0WWR_XaDFP2A2z4-Q αλλά και στο UTUBE αν βάλετε αναζήτηση στο Γεώργιος Νάνος Καθηγητής Πανεπιστημίου). ΟΙ δυνατότητες είναι πολλές. Το ερώτημα παραμένει η διάθεση της πολιτείας να προωθήσει αυτές τις ιδέες και να συμβάλλει στην ανάπτυξη ενός παραγωγικού πρωτογενούς τομέα.

Οι αγρότες θα πρέπει οι ίδιοι να προωθήσουν δράσεις ενημέρωσής τους μέσω των συλλογικών τους οργάνων, αλλά κυρίως να συμμετάσχουν σε όποιες άλλες. Συνέδρια, ημερίδες και άλλα προγράμματα που διοργανώνονται για την ενημέρωση και εκπαίδευση αγροτών, συμβούλων καλλιεργειών, εκπροσώπων γεωργικών επιχειρήσεων, δασκάλων φυσικών επιστημών και καθηγητών είναι απαραίτητα. Ένας άλλος τομέας στον οποίο μπορεί να ενισχυθεί η εκπαίδευση των αγροτών και προωθείται στις ΗΠΑ είναι η ανάπτυξη ανεξάρτητων δικτύων υπό την ηγεσία των αγροτών με τους αγρότες ως μέντορες. Στα προγράμματα αυτά έμπειροι αγρότες με θετικές στάσεις για τις προωθούμενες καλλιεργητικές πρακτικές, αξιοπιστία και πάθος επικοινωνούν αποτελεσματικά και διδάσκουν άλλους αγρότες. Μπορούν επίσης να παρέχουν τα χωράφια τους για έρευνα στο αγρόκτημα. Με αυτόν τον τρόπο, αυτοί οι αγρότες βοηθούν και στην εκπαίδευση και των εκπαιδευτικών. Υπάρχουν και ιδέες για χρήση του ραδιοφώνου και προειδοποιήσεις των αγροτών για ασθένειες κλπ. Αρκεί να υπάρχει η σχετική διάθεση.
Βλέπουμε ότι ιδέες υπάρχουν πολλές και δράσεις για όλους τους μετέχοντες στον πρωτογενή τομέα της χώρας. Αυτό που λείπει είναι Εθνική Αγροτική Πολιτική με στόχους (εκτός από επιδοτήσεις και αποζημιώσεις) που θα ζητηθεί από όλους τους εμπλεκόμενους να συμβάλλουν στην υλοποίηση. Πεδίο δόξης λαμπρό για το νέο Υπουργό Γεωργίας αλλά και για τη Τοπική Αυτοδιοίκηση, Πανεπιστήμια και Ερευνητικά Κέντρα και Οργανώσεις Αγροτών.
Μια ιδέα για τις καλλιέργειες φυτοκάλυψης. Στη φωτογραφία φαίνεται η σπορά βαμβακιού μετά από βίκο σε πείραμα του Εργαστηρίου Γεωργικής Μηχανολογίας του ΠΘ σε συνεργασία με τη BASF.
Ο βίκος τερματίστηκε με χρήση ραουνταπ, ακολούθησε κυλίνδρισμα και η σπορά έγινε με ακατεργασία. Στο διπλανό χωράφι σπορά μετά από κατεργασία με βαρύ καλλιεργητή. Στο βίντεο στην πιο κάτω διεύθυνση φαίνεται ο βίκος πριν τον τερματισμό του.https://www.facebook.com/hacacontact/videos/238821982069726/?notif_id=1683396417728372¬if_t=video_processed&ref=notif
και βίντεο με τον τερματισμό – κυλίνδρισμα και σπορά βαμβακιού με ακατεργασία στη διεύθυνση:
https://www.facebook.com/theofanis.gemtos