Του απάντησα ότι δεν πρέπει να εφαρμόσει βασική λίπανση με άζωτο, γιατί ο βίκος αφήνει αρκετό στο χωράφι για να καλύψει τις ανάγκες του σιταριού μέχρι τον επόμενο Φεβρουάριο που θα αρχίσει η έντονη ανάπτυξη των φυτών. Με ρώτησε για το φώσφορο. Του απάντησα ότι το σωστό είναι να κάνει μια ανάλυση του εδάφους, αλλά τώρα που είναι αργά για αναλύσεις σε εργαστήριο, θα του συνιστούσα να μην εφαρμόσει καθόλου βασική λίπανση. Στα χωράφια που έχουμε κάνει αναλύσεις εδάφους βρήκαμε πάντα επαρκή φώσφορο και επομένως αν πρέπει να μαντέψω δεν χρειάζεται βασική λίπανση. Για πολλά χρόνια μάς υποχρέωναν (τα λιπάσματα μάς τα επέβαλε η Αγροτική Τράπεζα και η Ελληνική Πολιτεία) να εφαρμόζουμε φωσφορική αμμωνία (16-20-0) που πρόσθετε μεγαλύτερη ποσότητα φωσφόρου από την αναγκαία. Η εξοικονόμηση του κόστους είναι σημαντική και πρέπει να το καταλάβουμε ότι η βασική λίπανση με άζωτο στα σιτηρά μπορεί να αποφευχθεί χωρίς επιπτώσεις στην καλλιέργεια. Κυρίως θα μειώσουμε τις απώλειες αζώτου που θα εκπλυθεί από τις βροχές του χειμώνα περιορίζοντας το κόστος και τις αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον.
Ένας άλλος φίλος με ρώτησε τη γνώμη μου για ένα μηχάνημα που είναι μια μάλλον βαριά δισκοσβάρνα με δίσκους με σταθερή κλίση ως προς την κατεύθυνση κίνησης. Τον ρώτησα γιατί χρειάζεται αυτό το μηχάνημα; Μου είπε ότι μέχρι τώρα χρησιμοποιεί καλλιεργητές για την προετοιμασία των χωραφιών. Θεωρεί ότι ένα μηχάνημα με δίσκους θα βοηθούσε να γίνει καλύτερα η προετοιμασία. Τον ρώτησα γιατί συνεχίζει να οργώνει με τόσο υψηλό κόστος πετρελαίου και δεν περιορίζεται σε μια αβαθή κατεργασία; Μου απάντησε ότι θα το σκέπτονταν για τα μέσα και ελαφρά εδάφη, αλλά απέκλεισε να το εφαρμόσει στα βαριά. Προσπάθησα να του εξηγήσω ότι η μεταβολή στο έδαφος από την κατάργηση του οργώματος με αύξηση της οργανικής ουσίας και κυρίως με την αύξηση του πληθυσμού των σκουληκιών βοηθά εξίσου τα ελαφρά και βαρεία εδάφη να βελτιώσουν τα χαρακτηριστικά τους. Αμφιβάλλω αν τον έπεισα.
Βρέθηκα στην Καρδίτσα με μια παρέα φίλων. Ένας από αυτούς αγρότης με μεγάλη έκταση καλλιέργειας έσπειρε σε χωράφια του για 3-4 έτη κουκιά μετά από βαμβάκι ή καλαμπόκι, τα οποία ενσωμάτωσε με όργωμα προτού να σπείρει την επόμενη εαρινή καλλιέργεια. Μας εξήγησε ότι το έδαφος των χωραφιών του βελτιώθηκε σημαντικά. Έγινε πιο εύθρυπτο και οι αποδόσεις του αυξήθηκαν. Πολύ σημαντική η ωφέλεια από καλλιέργειες χειμερινής φυτοκάλυψης των χωραφιών που υπερκαλύπτει το κόστος του σπάρου και της σποράς.
Στο Θερινό Σχολείο που κάλυψα στο προηγούμενο σημείωμα στο τέλος της παρουσίασης, μου ετέθη η ερώτηση «πώς είναι δυνατό να εφαρμοστεί η Γεωργία Ακριβείας και γενικότερα η ψηφιοποίηση της γεωργίας στη χώρα μας με τον μικρό και πολυδιασπασμένο κλήρο»; Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ψηφιοποίηση της γεωργίας απαιτεί από τη μια πλευρά σημαντικές επενδύσεις στον απαραίτητο εξοπλισμό, αλλά και μια σημαντική εκπαίδευση των αγροτών που προφανώς απαιτεί χρόνο και προσπάθεια. Μπορεί αυτή να τη κάνει αυτόνομα ο μικρός (ίσως και μεγάλης ηλικίας και χαμηλού επιπέδου εκπαίδευσης) Έλληνας παραγωγός; Η πρώτη απάντησή μου ήταν ότι θα είναι πολύ δύσκολο. Αν σκεφτούμε ότι ένα σύστημα διαφοροποιημένης λίπανσης κοστίζει κοντά στις 10.000 ευρώ, προφανώς ένας αγρότης των 100 στρεμμάτων με μεγάλη καλλιέργεια δεν μπορεί να ανταποκριθεί. Κυρίως γιατί η απόσβεση του εξοπλισμού θα επιβαρύνει τόσο το κόστος παραγωγής που θα κάνει ασύμφορη την επένδυση. Με κόστος λίπανσης 20-30 ευρώ/στρ. (για κανονικές συνθήκες) μια εξοικονόμηση λιπάσματος 20% θα κάλυπτε 600 ευρώ/χρόνο που θα κάνει αδύνατη την απόσβεση σε λογικό χρόνο. Βέβαια, η συζήτηση αλλάζει όταν έχουμε καλλιέργειες οπωροκηπευτικών που έχουμε πολύ μεγαλύτερους κύκλους εργασιών και περιθώρια απόσβεσης επενδύσεων. Εξήγησα όμως στον ακροατή ότι το ίδιο πρόβλημα ισχύει και για όλα τα μηχανήματα του αγρότη. Τα 100 στρέμματα μεγάλης καλλιέργειας κάνουν αδύνατη την απόσβεση ενός τρακτέρ των 50.000 ευρώ μαζί με τα παρελκόμενα. Τι κάνουν οι μικροί αγρότες; Είτε χρησιμοποιούν επαγγελματίες με μηχανήματα για να κάνουν τη δουλειά τους και οι ίδιοι περιορίζονται σε εργασίες με τα χέρια ή με μικρά μηχανήματα, είτε αγοράζουν μηχανήματα και τα δουλεύουν οι ίδιοι σε άλλα αγροκτήματα, είτε τα αγοράζουν και καταστρέφονται. Ίδια λύση (εκτός από την τελευταία) πρέπει να δοθεί και στην ψηφιοποίηση της γεωργίας, κάτι που μπορεί να προωθηθεί και μέσω των σχεδίων βελτίωσης με επιχορήγηση των επαγγελματιών με γεωργικά μηχανήματα. Άλλωστε είναι ο μόνος τρόπος για τη προώθηση εισαγωγής στις καλλιέργειες μεγάλων και υψηλού κόστους μηχανημάτων συγκομιδής που διαφορετικά θα αργήσουν να μπουν στην ελληνική γεωργία.
Τελευταίο θέμα για σήμερα. Βρήκα έναν φίλο που έχει καλλιέργεια αμυγδάλων. Τον ρώτησα πώς πήγε η χρονιά. Μου είπε ότι είχαν πολύ μεγάλη παραγωγή (κόντεψαν να σπάσουν τα κλαδιά από το φόρτωμα) και ικανοποιητική τιμή στα 2,5 ευρώ/κιλό με το κέλυφος. Χάρηκα γιατί τα προηγούμενα χρόνια με τους παγετούς τον θυμάμαι στεναχωρημένο για τη ζημιά. Του ευχήθηκα τα επόμενα χρόνια να μην έχουμε παγετούς και ζημιές. Τι νομίζετε ότι μου απάντησε; Αν έχουμε αποζημιώσεις σαν τις περσινές καλύτερα να έχουμε παγετούς. Τα χρήματα που πήραμε πέρυσι δεν τα φτάνουμε φέτος! Μάλλον έχω δίκιο που λέω ότι καταντήσαμε να μην ασχολούμαστε με τη γεωργική παραγωγή, αλλά με αποζημιώσεις και επιδοτήσεις. Μόνο που η χώρα δεν πάει μπροστά χωρίς παραγωγή!
Γράφει ο Φάνης Γέμτος,
γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής
του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
