Σήμερα σε μεγάλη έκταση τα ζιζανιοκτόνα κάνουν ένα μεγάλο μέρος της δουλειάς. Καινούργιες δραστικές ουσίες μπαίνουν στην αγορά για να καλύψουν τις ανάγκες των καλλιεργειών. Έχουμε ζιζανιοκτόνα που είναι επιλεκτικά και καταστρέφουν κάποια ζιζάνια χωρίς να επηρεάζουν τα χρήσιμα φυτά μας, αλλά και ζιζανιοκτόνα που καταστρέφουν ό,τι πράσινο (φυτό) υπάρχει στο χωράφι, όπως το γλυφοσέιντ (ρούνταπ). Βεβαίως η δράση των ζιζανιοκτόνων δεν είναι απόλυτη, καθώς τα φυτά – ζιζάνια αποκτούν ανθεκτικότητα στις δραστικές ουσίες. Ένα δεύτερο πρόβλημα είναι ότι με τη χρήση ζιζανιοκτόνου για μια κατηγορία φυτών, η καταστροφή τους δίνει χώρο ανάπτυξης για άλλες κατηγορίες ζιζανίων που δεν ήταν σοβαρό πρόβλημα. Ας δούμε την ιστορία στο βαμβάκι. Το 1960 βγήκε το πρώτο ζιζανιοκτόνο το τρεφλάν. Μας απήλλαξε από βλήτα, λουβουδιές κ.λπ. Η εκπληκτική προσαρμογή των Θεσσαλών αγροτών το διέδωσε μέσε σε 1-2 χρόνια. Μέχρι τότε θέλαμε 3-4 μεροκάματα το στρέμμα για αραίωμα και σκάλισμα. Σε πολύ λίγα χρόνια χρήσης του τρεφλάν βρήκε χώρο και αναπτύχθηκε η αγριοντοματιά. Νέες δραστικές ουσίες την καταπολεμήσαν και αυτήν. Ακολούθησαν η αγριάδα, η βούλιαρη και μετά από αυτές η κύπερη. Μισός αιώνας συνεχούς προσπάθειας των επιστημόνων να βρουν νέες δραστικές ουσίες για να καλύψουν την καλλιέργεια. Ανάλογα παραδείγματα υπάρχουν για όλες τις καλλιέργειες, αλλά στο βαμβάκι το πρόβλημα ήταν εντονότερο με τη μονοκαλλιέργεια λόγω των επιδοτήσεων.
Υπάρχουν διάφορες τακτικές των αγροτών για να αποφύγουν την ανάπτυξη ανθεκτικών ζιζανίων, όπως η χρήση αμειψισπορών, η χρήση διαφορετικών δραστικών ουσιών κάθε χρόνο κ.λπ. Παρ’ όλες τις προσπάθειες, σε μεγάλο βαθμό επιτυχημένες, τα ζιζανιοκτόνα είναι ουσίες που μπορούν να βλάψουν το περιβάλλον ή/και την υγεία των ανθρώπων. Γι’ αυτό στις νέες πολιτικές της Ε.Ε., όπως η πράσινη συμφωνία και από το χωράφι στο πιάτο του καταναλωτή, επιδιώκεται η μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων κατά 50%. Μάλιστα οι εταιρείες εμπορίας επισημαίνουν ότι στις δραστικές ουσίες υπό απαγόρευση περιλαμβάνονται όλα τα ζιζανιοκτόνα του βαμβακιού, κάτι που θα δημιουργήσει τεράστιο πρόβλημα στους αγρότες μας. Δεν γνωρίζω τη θέση του ΥΠΑΑΤ.
Τα τελευταία χρόνια αρχίζει να εμφανίζεται μια νέα λύση στην καταπολέμηση των ζιζανίων. Τα ρομποτικά συστήματα που φαίνεται να έρχονται σύντομα στην αγορά. Ήδη έχουν εμφανιστεί πολλά συστήματα σε επιδείξεις με μεγάλη επιτυχία. Πώς λειτουργούν; Βασικά υπάρχει η μονάδα που φέρει τα όργανα και τον εξοπλισμό που έχει τη δυνατότητα να κινείται αυτόνομα μέσα στο χωράφι. Με τη χρήση ενός συστήματος υψηλής ακρίβειας GPS (RTK) μπορεί να κινείται κατά μήκος των γραμμών του χωραφιού. Μια κάμερα στο μπροστινό μέρος παίρνει εικόνες του εδάφους που τις αναλύει. Σήμερα υπάρχουν βάσεις δεδομένων που μπορούν να προσδιορίσουν το είδος του φυτού στη φωτογραφία. Ένας κατασκευαστής υποστηρίζει ότι η βάση δεδομένων του με εικόνες φυτών έχει 450 εκατομμύρια εικόνες. Πολλοί από εσάς έχετε στο κινητό σας μια εφαρμογή που μπορεί να αναγνωρίσει το είδος του φυτού που βλέπει η κάμερα του κινητού. Επομένως η φωτογραφία μεταφέρεται σε ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης που προσδιορίζει τη θέση των φυτών, ξεχωρίζει τα φυτά της φυτείας μας και ορίζει τη θέση των φυτών-ζιζανίων (τις συντεταγμένες) που πρέπει να καταστραφούν. Αυτό μπορεί να γίνει στο ίδιο το ρομπότ, είτε να σταλεί στο «σύννεφο» για ανάλυση και επιστροφή της ανάλυσης για εφαρμογή. Η όλη διαδικασία πρέπει να γίνει σε κλάσμα του δευτερολέπτου. Σκεφτείτε ότι αν το ρομπότ κινείται με ταχύτητα 1 μέτρο/δευτερόλεπτο στον χρόνο, αυτό πρέπει να προσδιοριστεί η θέση των φυτών που θα καταστραφούν και να μετακινηθεί η κεφαλή στο σημείο του ζιζανίου και να το καταστρέψει. Η κίνηση της κεφαλής είναι και η πιο απαιτητική σε χρόνο, καθώς είναι μηχανική.
Πώς γίνεται η καταστροφή των ζιζανίων; Μια δυνατότητα είναι μηχανικά. Ένα μαχαίρι ή υνί καταστρέφει μηχανικά το φυτό ή μια τσιμπίδα το ξεριζώνει. Μια δεύτερη ιδέα είναι να γίνει ψεκασμός του ζιζανίου. Εφαρμόζεται μια μικρή ποσότητα είτε διαλύματος ζιζανιοκτόνου είτε μια ποσότητα καυστικού υγρού (π.χ. ξύδι) που καταστρέφει το φυτό. Ένα ειδικό σύστημα ψεκάζει με 0,3 γραμμάρια διαλύματος και αυτό είναι αρκετό να καταστρέψει το ζιζάνιο.
Ο ψεκασμός είτε γίνεται με μια κεφαλή που μετακινείται είτε υπάρχει σειρά ακροφυσίων που ψεκάζουν μόνο όταν βρεθούν πάνω από το ζιζάνιο. Μια τρίτη ιδέα είναι να καταστραφεί το ζιζάνιο με ακτίνες laser. Οι ακτίνες με ισχύ γύρω στα 40 Watt συγκεντρώνεται με φακούς πάνω στο φυτό. Ιδανικά θα πρέπει να καταστρέψει την «κορυφή» του ζιζανίου, αλλά αυτό είναι μάλλον δύσκολο, οπότε καταστρέφει το πράσινο μέρος του φυτού.
Είναι προφανές ότι τα ρομποτικά συστήματα μπορεί να είναι μικρού ή μεγάλου μεγέθους ανάλογα με την έκταση που έχουμε να καλύψουμε. Το καλό είναι ότι μπορούν να λειτουργούν μέρα νύχτα και να έχουν πολύ υψηλές αποδόσεις. Συνήθως είναι ηλεκτρικά και θέλουν φόρτιση των μπαταριών κατά τακτά διαστήματα. Συνήθως έχουμε δύο μπαταρίες, μία να λειτουργεί και μία να φορτίζεται, οπότε η αντικατάσταση γίνεται σε ελάχιστο χρόνο, χωρίς να μειώνεται ουσιαστικά. Όπως φαίνεται, είμαστε κοντά σε νέα εποχή ελέγχου των ζιζανίων στα χωράφια μας.
γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
