Οι κρίσεις ως ευκαιρία για αναζήτηση λύσεων

Γράφει ο Φάνης Γέμτος,
γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Τον τελευταίο χρόνο βιώνουμε μια σειρά από κρίσεις. Ένας συνδυασμός επιπτώσεων της πανδημίας από τον κορονοϊό, που απορύθμισε τον παραγωγικό ιστό, και η έντονη ανάπτυξη των οικονομιών που ακολούθησε, ξεκίνησε τα προβλήματα. Στη διάρκεια της υγειονομικής κρίσης έγινε

μεγάλη νομισματική επέκταση (οι Κεντρικές Τράπεζές τύπωσαν χρήμα) που αύξησε τη ζήτηση. Αυτά συνδυάστηκαν με κάποιες ακραίες καιρικές συνθήκες που μείωσαν την παραγωγή πολλών αγροτικών προϊόντων, όπως π.χ. ο θερινός καύσωνας στον Καναδά. Πάνω σε αυτά «κούμπωσε» και η εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία και οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν επέτειναν τα προβλήματα. Σήμερα βιώνουμε αύξηση τιμών πολλών αγροτικών προϊόντων και πολλών εισροών που οδηγούν σε επισιτιστική ανασφάλεια, αυξήσεις του κόστους ενέργειας και ενεργειακή ανασφάλεια. Ο πληθωρισμός έφτασε σε επίπεδα που είχαμε χρόνια να βιώσουμε και κατατρώει τα εισοδήματα των πολιτών.
Ταυτόχρονα, ο μεγάλος κίνδυνος της κλιματικής κρίσης παραμένει ζωντανός και απειλεί με φαινόμενα που θα δημιουργήσουν τεράστια προβλήματα σε όλες τις περιοχές του Πλανήτη. Η λεκάνη της Μεσογείου φαίνεται να είναι μία από τις περιοχές που θα υποστούν σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πρέπει να πάρουμε άμεσα μέτρα για να περιορίσουμε τις αρνητικές επιπτώσεις στη χώρα, αλλά και σε όλο τον κόσμο.
Διαβάζουμε πολλά άρθρα για τις δυνατότητες μείωσης των επιπτώσεων και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ετοιμάζει και αυτή μια σειρά από προτεινόμενα μέτρα. Ο Διεθνής Οργανισμός ενέργειας (IEA – International Energy Agency) δημοσίευσε τις πιο κάτω εικόνες προτείνοντας μέτρα για περιορισμό του προβλήματος επάρκειας της ενέργειας. Τι προτείνει; 1. Μείωση του ορίου ταχύτητας των αυτοκινήτων κατά 10 χιλιόμετρα την ώρα. Κάτι που εύκολα μπορεί να γίνει χωρίς να δημιουργήσει ιδιαίτερα προβλήματα. 2. Εργασία από το σπίτι τρεις μέρες την εβδομάδα. Μετά την εμπειρία της πανδημίας δεν φαίνεται και πολύ δύσκολο για τις περισσότερες επιχειρήσεις. Αν μπορεί να εφαρμοστεί εκεί που δεν υπάρχει ορισμός της δουλειάς και αξιολόγηση όπως είναι το Ελληνικό Δημόσιο είναι ένα ερώτημα για τη χώρα μας. 3. Κυριακές χωρίς αυτοκίνητα. Αυτό είναι δύσκολο με τον τουρισμό που περιμένουμε το καλοκαίρι. Ίσως τον χειμώνα να είναι ευκολότερο. Ίσως μονά-ζυγά τα Σαββατοκύριακα; 4. Μείωση του κόστους χρήσης των μαζικών μέσων μεταφοράς για να μειωθεί η χρήση των ιδιωτικών αυτοκινήτων. Αυτό μάλλον έχει αρχίσει να εφαρμόζεται με το τεράστιο κόστος καυσίμων οι πολίτες στρέφονται προς τα ΜΜΜ. Μια επιδότηση των εισιτηρίων θα βοηθούσε. 5. Εναλλαγή χρήσης των ιδιωτικών αυτοκινήτων π.χ. μονά-ζυγά στις μεγάλες πόλεις. Κάτι που γίνεται στην Αθήνα και βοηθά και στην επιτυχία του επόμενου στόχου. 6. Μέτρα να κοινή χρήση των ΙΧ από τους πολίτες π.χ. για να πηγαίνουν περισσότεροι από ένας στη δουλειά με ένα αυτοκίνητο. Τα μονά-ζυγά στις πόλεις βοηθούν προς αυτήν τη κατεύθυνση. 7. Βελτίωση της αποτελεσματικότητας του συστήματος μεταφορών προϊόντων. Ίσως μεγαλύτερη χρήση του σιδηροδρόμου για μεταφορές εμπορευμάτων. 8. Προτιμάτε τα γρήγορα τρένα αντί για τα αεροπλάνα. Η έναρξη λειτουργίας του νέου τρένου της ΤΡΑΙΝΟΣΕ δίνει σημαντική ευκαιρία να αποφύγουμε τα αεροπλάνα από Θεσσαλονίκη στην Αθήνα, αλλά και το αυτοκίνητο από Λάρισα για Αθήνα. Θεσσαλονίκη - Αθήνα σε 3,5 ώρες και Λάρισα - Αθήνα σε 2,5, με καλής ποιότητας βαγόνια, θα βοηθήσει σημαντικά. 9. Αποφεύγετε ταξίδια για επαφές και χρησιμοποιήστε τις τηλεδιασκέψεις. Και εδώ η πανδημία έδειξε τον δρόμο. Καλά είναι να συνεχίσει η εφαρμογή τους παρ’ όλο που η άμεση επαφή έχει τα δικά της πλεονεκτήματα. 10. Ενισχύστε τη χρήση ηλεκτρικών αυτοκινήτων και άλλων πιο αποτελεσματικών μέσων όπως τα υβριδικά ή χρήση άλλων μέσων για μετακινήσεις στις πόλεις όπως τα ποδήλατα.
Αυτά είναι όλα μέτρα για η μείωση της κατανάλωσης καυσίμων. Υπάρχουν και προτάσεις για μείωση της κατανάλωσης ενέργειας στα σπίτια μας (μονώσεις, μείωση του θερμοστάτη το καλοκαίρι και τον χειμώνα) και στα δημόσια κτίρια κ.λπ., αλλαγή λαμπτήρων με χαμηλής κατανάλωσης, σβήσιμο φώτων όταν δεν χρειάζονται, χρήση ηλεκτρικών συσκευών χαμηλής κατανάλωσης κ.λπ. Προφανώς ιδέες υπάρχουν και θα πρέπει να συζητηθούν και ο καθένας μας θα πρέπει να συμβάλει στη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας. Παράλληλα με τις προσπάθειες αλλαγής των προμηθευτών ενέργειας και απαλλαγή από τα ρωσικά καύσιμα πρέπει όλοι να προσπαθήσουμε περισσότερο να μειώσουμε την κατανάλωση και να αυξήσουμε την παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ που η χώρα μας έχει ένα σημαντικό πλεονέκτημα: έχουμε βουνά για Υ/Η ενέργεια και αποθήκευση ενέργειας με άντληση - ταμίευση, έχουμε πολλές περιοχές με αιολικό δυναμικό (βουνά, νησιά) και παντού ηλιοφάνεια, αλλά και σημαντικές ποσότητες βιομάζας και γεωθερμικά πεδία για αξιοποίηση. Φυσικά έχουμε και τους «οικολόγους του όχι σε όλα» που αντιδρούν σε κάθε μορφή ΑΠΕ εκτός από την εγκατάσταση Φ/Β σε γόνιμα χωράφια!! Είναι καιρός να γίνει μια ουσιαστική συζήτηση για το θέμα και να πάρει θέση το πολιτικό προσωπικό της χώρας μακριά από τις συνηθισμένες κενές αντιπαλότητες. Η ευρωβουλευτής της ΝΔ κ. Σπυράκη αναφέρθηκε στο συνέδριο του κόμματός της στις αντιδράσεις των παραγόντων της τοπικής αυτοδιοίκησης κατά της εγκατάστασης μονάδων ΑΠΕ στις περιφέρειές τους, καθώς αυτό δεν βοηθά τη χώρα να προχωρήσει το πρόγραμμα απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα και να επιτύχει τους στόχους περιορισμού της κλιματικής αλλαγής.
Στη χώρα δυστυχώς καμία σοβαρή συζήτηση δεν φαίνεται να γίνεται. Παρόλο που κάποια σχετικά άρθρα άρχισαν να εμφανίζονται σε εφημερίδες δεν υπάρχει μια συγκροτημένη συζήτηση για τις δυνατές λύσεις που μπορούμε να εφαρμόσουμε. Το ίδιο ισχύει για το πρόβλημα της επισιτιστικής κρίσης που φαίνεται στον ορίζοντα. Θα προσπαθήσω να δώσω κάποια στοιχεία σε επόμενα σημειώματα.