ρύπανση των υπόγειων υδροφορέων από νιτρικά. Ένα παράλογο σχόλιο αν το πρόγραμμα στόχευε πραγματικά στη μείωση της ρύπανσης, αλλά λογικό αν το πρόγραμμα δεν είναι παρά επιδοτήσεις κάτω από το τραπέζι, που ελπίζω να μην χρειαστεί κάποτε να μας ελέγξουν τα όργανα της ΕΕ. Διότι το πρόγραμμα είναι ένα σημαντικό μέτρο της ΕΕ για προστασία των υπόγειων υδροφορέων που εμείς το κάναμε ευκαιρία για επιδότηση χωρίς υποχρεώσεις. Σκεφτείτε απλώς ότι η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων της Θεσσαλίας πίνουμε νερό από υπόγειους υδροφορείς. Μπορείτε να φανταστείτε το κόστος που θα πληρώσουμε αν πρέπει το νερό αυτό να το καθαρίσουμε από νιτρικά; Ήδη περιοχές της Θεσσαλίας (π.χ. Φάρσαλα) πίνουν εμφιαλωμένο νερό. Για αυτό πιστεύω ότι πρέπει να πάρουμε σοβαρά μέτρα για να αποφύγουμε τα προβλήματα στο προσεχές μέλλον. Ας δούμε αναλυτικά το πρόβλημα.
Η ρύπανση των υπόγειων υδροφορέων από νιτρικά που προέρχονται σε μεγάλο ποσοστό από τις εκπλύσεις αζωτούχων λιπασμάτων. Όπως είναι γνωστό τα αζωτούχα λιπάσματα είναι απαραίτητα για τη διατήρηση των αποδόσεων των καλλιεργειών. Ακολουθούν το κύκλο του αζώτου. Όπως φαίνεται στην εικόνα το άζωτο προστίθεται στο έδαφος από την ατμόσφαιρα (αζωτοδέσμευση ή βροχές, χιόνι), από απόβλητα ζώων και από τα λιπάσματα. Μετατρέπεται σε νιτρικά ιόντα που απορροφούνται από τα φυτά αλλά και μέρος επανέρχεται στην ατμόσφαιρα σε μορφή ατομικού αζώτου, ή οξειδίων του που είναι αέρια του θερμοκηπίου και αμμωνίας που δημιουργεί σε υψηλές συγκεντρώσεις όξινη βροχή. Ό,τι περισσεύει στο έδαφος σε νιτρική μορφή και δεν απορορφηθεί από τα φυτά με τα νερά που στραγγίζουν εκπλύνεται προς τα βαθύτερα στρώματα του εδάφους και τελικά καταλήγει σε βάθος χρόνου στους υπόγειους υδροφορείς. Υψηλές συγκεντρώσεις νιτρικών στο νερό το κάνουν ακατάλληλο για πόση. Ένα πρόβλημα που έχουμε στη Θεσσαλία στη περιοχή από το Βελεστίνο μέχρι τα Φάρσαλα. Η ΕΕ δημιούργησε ένα πρόγραμμα αγρο-περιβαλλοντικών μέτρων.Ένα μέτρο είναι η προστασία των υπόγειων υδροφορέων το γνωστό πρόγραμμα νιτρορύπανσης. Αυτό αποζημιώνει τους αγρότες που θα μειώσουν τα αζωτούχα λιπάσματα που εφαρμόζουν, για τη μείωση της παραγωγής που θα προκληθεί. Το Ελληνικό ΥΠΑΑΤ άρπαξε την ευκαιρία για επιδοτήσεις κάτω από το τραπέζι. Μάλιστα μπήκαν στο πρόγραμμα για προσέλκυση πελατών - ψηφοφόρων και περιοχές ξηρικές και στις δηλώσεις ΟΣΔΕ έψαχναν να βρουν γεωτρήσεις να τις δηλώσουν για να δικαιολογήσουν την επιδότηση. Φυσικά τώρα όλοι οι αγρότες ζητούν «επιδοτήσεις» για να αυξήσουν χωρίς υποχρεώσεις το εισόδημά τους. Στο ερώτημα αν πρέπει να προστατεύσουμε τα υπόγεια νερά μας από τη νιτρορύπανση η απάντηση είναι σαφώς ναι. Κάνει το πρόγραμμα νιτρορύπανσης αυτήν τη δουλειά; Η απάντηση είναι ότι όπως εφαρμόζεται σήμερα όχι. Καθώς δεν γίνεται κανένας έλεγχος και όλοι εφαρμόζουν τα λιπάσματα κανονικά και πληρώνονται επιπλέον. Φαίνεται όμως ότι με τη νέα ΚΑΠ θα υπάρξουν επιπλέον μέτρα για μείωση της απώλειας θρεπτικών στοιχείων αλλά και μείωση της έκλπυσης και περιορισμού των λιπασμάτων. Και το χειρότερο. Φαίνεται ότι στη νέα ΚΑΠ θα γίνεται κάθε δύο χρόνια έλεγχος για την επιτυχία των στόχων που έχουν τεθεί. Έλεγχος και αξιολόγηση! Αδιανόητα πράγματα για τη χώρα. Πώς μπορούμε να τα πετύχουμε όλα αυτά;
Έχουμε μια σειρά εργαλείων και καλλιεργητικών τεχνικών που μπορούμε να εφαρμόσουμε για να πετύχουμε την προστασία του περιβάλλοντος, του εδάφους μας και του νερού που πίνουμε. Αυτά θα έπρεπε να επιδοτεί το ΥΠΑΑΤ ώστε τίμια να ανταμείβονται οι αγρότες για την προσαρμογή των καλλιεργητικών πρακτικών τους.
Η μείωση της νιτρορύπανσης μπορεί να προέλθει από τη μείωση της ποσότητας των αζωτούχων λιπασμάτων που εφαρμόζουμε, αλλά και από την ορθή εφαρμογή τους. Εδώ πρέπει να εφαρμόζεται ο κανόνας των 4R δηλαδή να προσθέτουμε το σωστό λίπασμα, στον σωστό χρόνο, στη σωστή δόση, με τον σωστό τρόπο εφαρμογής. Επομένως, ένα θέμα είναι πώς κάνουμε τις εφαρμογές. Από την ποιότητα των λιπασματοδιανομέων, τις δόσεις και τον χρόνο εφαρμογής (π.χ. όσο το δυνατόν περισσότερες δόσεις με μικρότερες ποσότητες), κάλυψη ή ενσωμάτωση για μείωση απωλειών στη ατμόσφαιρα. Η εφαρμογή λιπασμάτων μετά από αναλύσεις εδάφους είναι ιδιαίτερα σημαντική για τα φωσφορούχα και καλιούχα λιπάσματα. Αυτά δεν εκπλύνονται όπως τα νιτρικά αλλά χάνονται με το έδαφος που απομακρύνεται από τη διάβρωση και δημιουργεί ιδιαίτερα ο φώσφορος ευτροφισμούς σε επιφανειακά νερά (ποτάμια, λίμνες και θάλασσα). Πολλά χωράφια της Θεσσαλίας έχουν επάρκεια αυτών των στοιχείων από παλαιότερες λιπάνσεις και πολλές φορές άδικα ξοδεύουμε χρήματα επιβαρύνοντας το κόστος παραγωγής και το περιβάλλον.
Σε όλα τα μέτρα σωστής εφαρμογής μπορούμε να προσθέσουμε εφαρμογές με νέες τεχνολογίες. Η διαφοροποιημένη λίπανση ανάλογα με τις ανάγκες τμημάτων του χωραφιού μπορεί να βοηθήσει. Η πιο γνωστή εφαρμογή στην αζωτούχο λίπανση γίνεται με τη χρήση αισθητήρων που καταγράφουν το χρώμα των φυτών και ανάλογα ρυθμίζουν την ποσότητα λιπάσματος που εφαρμόζεται. Η καταγραφή του χρώματος μπορεί να γίνει από εναέρια μέρα (drones, δορυφόρους κ.λπ.) και να εισαχθεί ο χάρτης εφαρμογής στο λογισμικό του λιπασματοδιανομέα. Μπορεί επίσης να γίνει και με αισθητήρες πάνω στο τρακτέρ που «βλέπουν» το χρώμα των φυτών και αυτόματα ρυθμίζουν τη δόση που εφαρμόζουν. Άλλες εφαρμογές χρησιμοποιούν το μέγεθος των δένδρων όπως σε πορτοκαλιές στη Φλόριδα των ΗΠΑ.
ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ να εξειδικεύσουν το πρόγραμμά τους για τον Πρωτογενή Τομέα
Γράφει ο Φάνης Γέμτος*
Στην Ελευθερία της 28-5-21 διάβασα ένα ρεπορτάζ για τη συνδιάσκεψη αγροτικού του ΣΥΡΙΖΑ που οργάνωσε η ΝΕ Λάρισας. Είναι ενδιαφέρον ότι όπως φαίνεται από το ρεπορτάζ για τους συμμετέχοντες το πρόβλημα της γεωργίας μας είναι οι επιδοτήσεις. Πώς θα δώσουμε κάθε μορφής επιδοτήσεις μέσω ΚΑΠ (Ευρωπαϊκές) ή εσωτερικές (πετρέλαιο κλπ). Μέχρι επιδοτήσεις COVID στους βαμβακοπαραγωγούς. Τώρα τι έπαθαν οι βαμβακοπαραγωγοί από τον ιό θα ήθελα κάποιον να μου το εξηγήσει. Αλλά και αποζημιώσεις. Αποζημιώσεις για τον Ιανό, για τον παγετό. Μέχρι αλλαγή του κανονισμού του ΕΛΓΑ για να δίνονται περισσότερες αποζημιώσεις. Επί του πιεστηρίου: Ο ΣΥΡΙΖΑ Αγιάς ζητά καταβολή αποζημιώσεων στους κερασοπαραγωγούς για τη δυσκολία εύρεσης εργατικών χεριών. Εκπληκτικό. Να επιδοτούμε ως άνεργους αυτούς που δεν πάνε να μαζέψουν τα κεράσια, να βάζουμε τους νέους στα Πανεπιστήμια αρκεί να εμφανιστούν στις εισαγωγικές εξετάσεις όπου τους διατηρούμε για λίγα χρόνια μακριά από τα χωράφια και παράλληλα επιθυμούμε να έχουμε παραγωγή. Η πατέντα για το λεφτόδενδρο λείπει. Αυτό μας χαλάει τη διάθεση. Όλη η λογική πάντως είναι επιδοτήσεις και αποζημιώσεις κάθε μορφής για να «πάμε μπροστά». Κάπου στο τέλος του ρεπορτάζ αναφέρεται σε προσεχή διαβούλευση μια ολοκληρωμένη και αποτελεσματική προγραμματική πρόταση για την ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα και όλων των παραγωγικών κλάδων . Φυσικά ούτε καμία συζήτηση για αναδιάρθρωση των καλλιεργειών ή προσπάθεια μείωσης του κόστους παραγωγής ή συνεργασίας για καλύτερες πωλήσεις και διαπραγματεύσεις στην αγορά. Και το χειρότερο, ούτε μια κουβέντα για το τεράστιο οικολογικό και οικονομικό πρόβλημα της έλλειψης νερού της Θεσσαλίας. Τίποτα για ταμιεύσεις νερού, τίποτα για αποκατάσταση των υπόγειων υδροφορέων, τίποτα για προστασία της γονιμότητας και της υγείας των εδαφών από τη διάβρωση και τη μείωση της οργανικής ουσίας που μειώνει τη βιοποικιλότητα. Όλα για τις επιδοτήσεις. Η λογική της ΕΕ ως αγελάδας για άρμεγμα και όχι ως μια τεράστια αγορά για τοποθέτηση ανταγωνιστικών προϊόντων σε όλο το μεγαλείο της.
Ας δούμε όμως και την Κυβερνητική πλευρά. Το ΓΕΩΤΕΕ, παράρτημα Κεντρικής Ελλάδος οργάνωσε μια διαδικτυακή εκδήλωση για τη νέα ΚΑΠ. Μετείχαν ο υφυπουργός κ. Οικονόμου και ο γ.γ. κ. Μπαγινέτας. Από όσα είδα στις εικόνες οι περισσότεροι συμμετέχοντες ήταν εκπρόσωποι γραφείων μελετών για τους αγρότες. Παρακολούθησα την ομιλία του Υφυπουργού και κάπως αναθάρρησα. Αναφέρθηκε σε μια Εθνική Αγροτική Πολιτική που παράλληλα με τη νέα ΚΑΠ θα βοηθήσει στην ανάπτυξη της γεωργικής παραγωγής της χώρας και του εισοδήματος των αγροτών. Και ενώ περίμενα ο πρόεδρος του ΓΕΩΤΕΕ να αρπάξει την ευκαιρία και να γίνει μια συζήτηση για την Εθνική Αγροτική Πολιτική που θα περιλαμβάνει αναδιάρθρωση καλλιεργειών, ανάπτυξη της κτηνοτροφίας με στόχους αύξησης του κύκλου εργασιών και του εισοδήματος των αγροτών. Φυσικά πώς θα επιτευχθεί, τι υποδομές πρέπει να γίνουν για εξασφάλιση φθηνού νερού για άρδευση, προστασία από φαινόμενα έντονων βροχοπτώσεων και ξηρασίας, ανάπτυξη σύνδεσης έρευνας – παραγωγής, βελτίωση της εμπορίας, ανάπτυξη συστήματος γεωργικών εφαρμογών. Η συζήτηση, ατυχώς για εμένα, μεταφέρθηκε από τον γ.γ. κ. Μπαγινέτα στη πεπατημένη. Τι προγράμματα για ενισχύσεις θα αναπτυχθούν, πώς θα δοθούν περισσότερες επιδοτήσεις κλπ. Υποθέτω όλοι οι παρευρισκόμενοι αυτά ήθελαν να ακούσουν.
Είναι αλήθεια ότι η νέα πολιτική ηγεσία του ΥΠΑΑΤ έχει αρχίσει να αναφέρεται συχνά στην ανάγκη ανάπτυξης μιας Εθνικής Αγροτικής Πολιτικής. Σε κάτι ανάλογο ελπίζω να καταλήξει και η πρόταση για ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα της συνδιάσκεψης του ΣΥΡΙΖΑ. Το πρόβλημα είναι ότι δεν πρέπει να μείνουμε μόνο στα λόγια (όπως στο ευχολόγιο για ανάπτυξη έξυπνης γεωργίας του κ. Πρωθυπουργού και του προηγούμενου Υπουργού ΠΑΑΤ που σχολίασα δηκτικά παλαιότερα ή του κ. Τσιρώνη στη Λάρισα για τον κύκλο εργασιών ανά στρέμμα της Θεσσαλίας) αλλά σε έργα. Και τα έργα σημαίνουν ένα μακροχρόνιο πρόγραμμα (πέραν της μιας Κυβερνήσεως και ενός Υπουργού) καθώς ο κάθε επόμενος καταργεί ό,τι άρχισε ο προηγούμενος χωρίς καμία αξιολόγηση. Και όλα αρχίζουν από την αρχή χωρίς να προχωρά τίποτε. Χρήματα σπαταλούνται σε εύκολες επιδοτήσεις και αποζημιώσεις, έργα μένουν ημιτελή ή δεν προχωρεί ό,τι χρειάζεται προγραμματισμό και χρόνο εκτέλεσης πέραν της θητείας κάθε Υπουργού.
Σημειώνω ότι οι επιδοτήσεις από την ΚΑΠ είναι λίγο παραπάνω από 2 δισ. € κάθε χρόνο και πιθανότατα θα μειωθούν λιγάκι στην επόμενη περίοδο. Αν αυξάναμε τον κύκλο εργασιών των 35.000.000 στρεμμάτων που καλλιεργούμε στη χώρα κατά 100 €/στρ θα κερδίζαμε πολύ περισσότερα. Δεν λέω να αποποιηθούμε τις επιδοτήσεις. Απλώς προτείνω να αναπτύξουμε μια Εθνική Αγροτική Πολιτική ή να κάνουμε έναν Στρατηγικό Σχεδιασμό για να αυξήσουμε το κύκλο εργασιών από τα 200 €/στρ. που είναι σήμερα σε πολύ περισσότερα, κάτι που θα συνέβαλλε στην αύξηση του ΑΕΠ της χώρας και τους εισοδήματος των αγροτών. Είναι μια ευκαιρία που τα δύο μεγάλα κόμματα έχουν έστω και δειλά μια παρόμοια άποψη για τον πρωτογενή τομέα να κάνουν ένα κοινό πρόγραμμα για το καλό της χώρας. Απλώς πρέπει αν τους πιέσουμε να εξειδικεύσουν τι εννοούν και πώς θα το πετύχουν. Είμαι βέβαιος ότι θα μιλήσουν για όλα τα θέματα όπως αναδιάρθρωση καλλιεργειών, εκτέλεση έργων υποδομής, βελτίωση εμπορίας κλπ. Αν μπορέσουν να ακολουθήσουν το πρόγραμμα για μια δεκαετία στο τέλος θα βρισκόμαστε σε μια ευημερούσα χώρα και οικονομικά εύρωστους αγρότες. Ίσως τότε να μετανιώσουν αυτοί που έδωσαν τα γόνιμα χωράφια τους για Φ/Β καθώς το ενοίκιο των 150-200 €/στρ. θα είναι πολύ μικρότερο από το εισόδημα που θα αποκτούν καλλιεργώντας τα χωράφια τους.
