Νερό και γεωργία της Θεσσαλίας

Όπως κάθε χρόνο, στις 22 Μαρτίου με απόφαση του ΟΗΕ γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα του Νερού. Για φέτος αποφασίστηκε να υιοθετηθεί το σύνθημα: Τι κάνει το νερό για μένα; Στην εικόνα βλέπετε την αφίσα που δείχνει όλες τις συνδέσεις του νερού με τη

ζωή μας: Μας εξασφαλίζει τις άμεσες ανάγκες μας (πόσιμο νερό, καθαριότητα), μας δίνει ενέργεια, βοηθά στις μεταφορές μας, μέσω της γεωργίας μας εξασφαλίζει την τροφή και τις πρώτες ύλες που χρειαζόμαστε και συντηρεί το περιβάλλον στο οποίο ζούμε και απολαμβάνουμε. Όλα αυτά με τις αλληλεπιδράσεις τους φαίνονται στο διάγραμμα. Και ας μην ξεχνάμε ότι κάθε ζωντανός οργανισμός αποτελείται περισσότερο από 80% από νερό. Επομένως η χρησιμότητα του νερού στη ζωή μας είναι ιδιαίτερα υψηλή. Γι’ αυτό πρέπει να το χρησιμοποιούμε με προσοχή και να μην το σπαταλούμε.
Για τη Γεωργία το νερό είναι η βάση κάθε παραγωγής τροφίμων και πρώτων υλών που προσφέρει στην κοινωνία. Η παραγωγή των φυτών είναι άμεσα συνδεδεμένη με την υγρασία του εδάφους. Χάρη στην υγρασία αυτήν μπορούν να απορροφούν θρεπτικά στοιχεία από το έδαφος, ενώ διατηρούν τη σπαργή των κυττάρων και ψύχουν το υπέργειο τμήμα τους. Κατ’ επέκταση στηρίζει και την κτηνοτροφία με παροχή νερού στα ζώα και με την παραγωγή ζωοτροφών.
Υδατικό ισοζύγιο και Θεσσαλική Γεωργία
Η Θεσσαλία είναι η μεγαλύτερη πεδιάδα της χώρας που βρίσκεται στην Ανατολική πλευρά της. Χαρακτηριστικό της ότι περιτριγυρίζεται από ορεινούς όγκους και έχει μέτριες βροχοπτώσεις (500-700 χιλιοστά τον χρόνο) συγκεντρωμένες τους χειμερινούς μήνες του έτους. Γειτνιάζει με την υδρολογική λεκάνη του Αχελώου με χαρακτηριστικά τις υψηλές βροχοπτώσεις (πάνω από 1.000 χιλιοστά βροχής τον χρόνο), πολλά βουνά και μια μικρή πεδιάδα.
Η Θεσσαλία έχει την πιο παραγωγική γεωργία (συμπεριλαμβανομένης της κτηνοτροφίας) της χώρας με κύκλο εργασιών 300 ευρώ/στρ. έναντι μέσου όρου 200 ευρώ/στρ. περίπου για τη χώρα. Αυτό οφείλεται σε πολλούς παράγοντες ένας από τους οποίους είναι η δυνατότητα άρδευσης του 50% των καλλιεργούμενων εκτάσεων έναντι 30% περίπου για τη χώρα. Η άρδευση στηρίζεται κυρίως (κατά τουλάχιστο 70%) σε αντλούμενο νερό από υπόγειους υδροφορείς που δεν αναπληρώνεται. Εκτιμάται ότι 33.000 γεωτρήσεις λειτουργούν νόμιμα ή παράνομα. Η κατάσταση αυτή δεν είναι βιώσιμη, καθώς καταναλώνονται μη ανανεώσιμες ποσότητες. Σήμερα εκτιμάται ότι το έλλειμμα των υπόγειων υδροφορέων είναι περισσότερο από 3 δισ. κ.μ. Το έλλειμμα αυτό πρέπει να καλυφθεί σύμφωνα με τις οδηγίες της Ε.Ε.
Η συνεχής ταπείνωση του επιπέδου των υδροφορέων αυξάνει το κόστος άντλησης του νερού. Στην Ανατολική Θεσσαλία το πραγματικό κόστος αυτό φτάνει στα 100 ευρώ/στρ. όταν με τις τιμές του 2020 μια καλή παραγωγή βαμβακιού εισέπραττε 160 ευρώ/στρ. και καλαμποκιού 225 ευρώ/στρ. χωρίς τις επιδοτήσεις. Αυτό οδηγεί σε εγκατάλειψη αρδευόμενων καλλιεργειών προς ξηρικές με λιγότερο από μισό κύκλο εργασιών. Αντί να πάμε σε καλλιέργειες υψηλής αξίας που θα αυξήσουν τον κύκλο εργασιών και τα εισοδήματα των αγροτών και της χώρας εμείς πάμε προς τα πίσω.
Η δυνατότητα της Θεσσαλίας (αλλά και της χώρας γενικότερα) να αυξήσει τον κύκλο εργασιών της είναι πραγματικά μεγάλη. Η μεγάλη ποικιλία μικροκλιμάτων με δυνατότητα αύξησης καλλιεργειών υψηλής αξίας, όπως τα οπωροκηπευτικά και η ανάπτυξη της κτηνοτροφίας μπορούν να οδηγήσουν σε μεγάλη αύξηση του κύκλου εργασιών ανά στρέμμα με αύξηση των εξαγωγών και της μεταποίησης των γεωργικών προϊόντων. Προϋπόθεση η εξασφάλιση καλής ποιότητας επιφανειακού αρδευτικού νερού.
Είναι προφανές ότι η διατήρηση της σημερινής παραγωγικής γεωργίας στη Θεσσαλία, αλλά και η αποτροπή τεράστιας οικολογικής καταστροφής (είσοδος θαλασσινού νερού στους υπόγειους υδροφορείς με την ταπείνωση της στάθμης τους) εξαρτάται από την άμεση επίλυση του προβλήματος διαχείρισης του νερού με δημιουργία ταμιευτήρων στο εσωτερικό της λεκάνης, ήπια μεταφορά νερού από την όμορη (πλεονασματική σε νερό) λεκάνη του Αχελώου (250.000.000 κ.μ. για κάλυψη του αρνητικού ισοζυγίου) και μέτρα αύξησης της απόδοσης στην άρδευση. Θα χρειαστεί πρόγραμμα πολλών ετών για να ολοκληρωθεί, αλλά θα πρέπει να αρχίσει άμεσα. Ιδιαίτερα αν στοχεύσουμε να δημιουργήσουμε παραγωγική Γεωργία, όπως το Ισραήλ με κύκλο εργασιών της τάξεως των 1.200 ευρώ/στρέμμα.
Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι το νερό δεν είναι ο μόνος περιοριστικός παράγοντας. Προβλήματα, όπως η διάβρωση των εδαφών που επηρεάζει το 30% των εκτάσεων της Θεσσαλίας, η γήρανση του αγροτικού πληθυσμού, η κατάρτιση των αγροτών, η κακή διαχείριση της υγείας του εδάφους, αλλά και η δυσκολία συνεργασίας των παραγωγών, ώστε να μειώσουν τα προβλήματα του πολυτεμαχισμού και των μικρών αγροκτημάτων, πρέπει να αντιμετωπιστούν. Πάνω σε αυτά προστίθενται τα προβλήματα της έλλειψης Εθνικής Αγροτικής Πολιτικής, της ανυπαρξίας συστήματος γεωργικών εφαρμογών για καθοδήγηση των αγροτών και τη μη σύνδεση έρευνας και γεωργικής παραγωγής.
Όλα αυτά τα προβλήματα σέρνονται εδώ και πολλές δεκαετίες. Η κάθε κυβέρνηση της χώρας περιορίζεται στα λόγια για τις δυνατότητες του πρωτογενούς τομέα, αλλά φροντίζει να διαθέτει ό,τι χρήματα έχει σε έργα στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη αδιαφορώντας για την Ελληνική επαρχία. Η συζήτηση στον αγροτικό τομέα περιορίζεται σε κάποιες επιδοτήσεις δημιουργώντας μια λογική στήριξης σε επιδοτήσεις και όχι σε παραγωγή. Ποια πρέπει να είναι η απάντησή μας; Να οργανωθούμε και να διεκδικήσουμε μια Εθνική Αγροτική Πολιτική που θα προωθεί μια παραγωγική γεωργία με δημιουργία των απαραίτητων υποδομών που θα στηρίξουν παραγωγή που θα υπερκαλύπτει τις επιδοτήσεις. Μια καλή εφαρμογή όσων εξαγγέλλει ο Πρωθυπουργός της χώρας.