Μια μεγάλη μερίδα κατευθύνθηκε στην παραγωγή ξηρών καρπών. Δηλαδή αμυγδαλιές, φυστικές, καρυδιές, φουντουκιές. Προϊόντα που μπορούν να αποθηκευτούν και να πωληθούν την κατάλληλη στιγμή σε αντίθεση με τα νωπά που πρέπει είτε να πωληθούν άμεσα, είτε να αποθηκευτούν σε ψυγεία με ορισμένο χρόνο διατήρησης. Όπως γνωρίζετε τα δέντρα φυτεύονται, αναπτύσσονται για λίγα χρόνια ανάλογα με το δέντρο και μετά αρχίζουν να αποδίδουν. Δηλαδή ο παραγωγός επενδύει στο κόστος εγκατάστασης και έχει απώλεια εισοδήματος για λίγα χρόνια μέχρι να αρχίσει να παράγει π.χ. ο οπωρώνας τους. Αυτό κάνει δύσκολη τη ζωή των μικρών παραγωγών που δεν αντέχουν και καλύψουν αυτήν την επένδυση.
Πώς έγινε η εγκατάσταση των δέντρων; Με τη λογική «ό,τι κάνει ο γείτονας» άρχισαν να φυτεύουν τα δέντρα τους. Ρώτησε κανείς ποιες ποικιλίες να φυτέψει; Πολύ αμφιβάλλω. Υπήρχε κανείς να τους ενημερώσει τι έπρεπε να αποφασίσουν; Πολύ αμφιβάλλω. Οι Πανεπιστημιακοί, οι ερευνητές, κ.λπ., βρίσκονται μακριά από τους αγρότες. Ακόμη και αν καταφέρνουν να ενημερώσουν ένα περιορισμένο ακροατήριο με μια ομιλία, αυτή δε φτάνει παρά σε ελάχιστους αγρότες.
Αλλά και αυτοί που ρώτησαν αντιμετώπισαν ένα άλλο πρόβλημα. Με τα φυτώρια να μην έχουν κανέναν έλεγχο πολλοί διαπίστωσαν ότι τα φυτά που αγόρασαν ήταν διαφορετικής ποικιλίας από αυτά που περίμεναν. Αν σε αυτό προσθέσετε ότι μεγάλο μέρος των φυτών διακινούνται χωρίς τιμολόγιο για να «κερδίσουμε τον ΦΠΑ» μπορείτε να καταλάβετε τι έγινε στο τέλος χωρίς να μπορεί κανείς να ζητήσει αποζημίωση από τον φυτωριούχο. Αποτέλεσμα: παραγωγοί έχουν ποικιλίες αμυγδάλου που δεν είναι εμπορεύσιμες. Έχουν τα αμύγδαλα στην αποθήκη και κανείς δεν τα αγοράζει. Μου είπαν ότι κάποιοι άρχισαν να ξεριζώνουν οπωρώνες.
Το κόστος για τους ίδιους τους αγρότες, αλλά και την Εθνική Οικονομία είναι τεράστιο. Αλλά και ως τελικό αποτέλεσμα η δυσφήμιση κάθε προσπάθειας αναδιάρθρωσης των καλλιεργειών προς καλλιέργειες υψηλής αξίας που υπονομεύει τις προσπάθειες.
Ίδια ιστορία με τις καρυδιές. Σε αυτές το πρόβλημα είναι μεγαλύτερο γιατί αργούν να καρποφορήσουν. Πολλά δέντρα δεν αναπτύχθηκαν καλά και πολλοί παραγωγοί αναγκάστηκαν να τα ξεριζώσουν. Ίδιες ιστορίες με τις ποικιλίες και τα φυτώρια ή εισαγωγές από μη πιστοποιημένες αγορές. Ανάλογες ιστορίες άκουσα και για φουντουκιές και άλλα δέντρα.
Γιατί γίνεται αυτό; Γιατί οι αγρότες δεν έχουν καμία καθοδήγηση. Από όσα γνωρίζω δεν υπάρχουν οδηγίες για τις ποικιλίες που πρέπει να φυτέψουν οι αγρότες και ποιες να αποφύγουν. Αλλά και αν υπάρχουν κάπου δεν υπάρχει κανείς να ενημερώσει τους αγρότες και να τους καθοδηγήσει να αποφύγουν τα λάθη.Πλήρης απουσία από τα χωράφια των γεωπόνων του ΥΠΑΑΤ και της Περιφέρειας Θεσσαλίας. Στη χώρα λειτουργούν πάρα πολλά Γεωπονικά Τμήματα. Τόσα που στο τέλος οι γεωπόνοι θα είναι περισσότεροι από τους αγρότες (5.500 φοιτητές εισήχθησαν σε Γεωπονικά Τμήματα το 2020). Το Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας έχει ένα Ινστιτούτο Φυλλοβόλων Δένδρων.
Προφανώς όλοι κάνουν έρευνα που δε φτάνει στους αγρότες για να τους βοηθήσει να κάνουν όχι μόνο σωστές επιλογές ποικιλιών, αλλά και σωστή διαχείριση των οπωρώνων τους. Επομένως από πλευράς Ελληνικού Δημοσίου έχουμε πλήρη έλλειψη συστήματος Γεωργικών Εφαρμογών, έλλειψη σύνδεσης έρευνας παραγωγής που είναι αμφίδρομη, καθώς τα αποτελέσματα της έρευνας δε μεταφέρονται στους αγρότες, ενώ η έρευνα δεν είναι προσανατολισμένη στα προβλήματα της Ελληνικής παραγωγής.
Όπως έχω γράψει σε σχόλια για την Έκθεση Πισσαρίδη, δεν είναι μόνο η χαμηλή χρηματοδότηση της έρευνας, αλλά κυρίως η έλλειψη σύνδεσης με την παραγωγή.
Οι αγρότες έχουν τις δικές τους ευθύνες. Η αδυναμία συνεργασίας και οργάνωσής τους είναι άλλη μια κρίσιμη αδυναμία. Ένας συνεταιρισμός ή ομάδα παραγωγών θα μπορούσε να κάνει επίσημη συμφωνία με αναγνωρισμένου κύρους φυτώρια και να προμηθευτεί επίσημα υψηλής ποιότητας πολλαπλασιαστικό υλικό με εγγυήσεις για την ποιότητά του.
Υπό τον όρο βέβαια ότι και αυτό έχει το κατάλληλο τεχνικό προσωπικό που θα κάνει τις διαπραγματεύσεις και ένα Διοικητικό Συμβούλιο που θα το επιβλέπει και θα ελέγχει ώστε να γίνονται όλα σωστά. Προφανώς είμαστε μακριά από αυτό και το πληρώνουμε όλοι. Δυστυχώς η ίδια ιστορία επαναλαμβάνεται κάθε λίγα χρόνια και κανείς δε μαθαίνει το μάθημα.
Πριν από λίγα χρόνια (δεκαετία 1990) αμυγδαλιές και πάλι ξεριζώθηκαν αν θυμάμαι καλά γιατί η συγκομιδή ήταν δύσκολη λόγω έλλειψης εργατικών χεριών χωρίς να γίνει καμία προσπάθεια εκμηχάνισης.
Και σήμερα το πρόβλημα της εκμηχάνισης, ιδιαίτερα της συγκομιδής, παραμένει, καθώς πάλι δεν υπάρχει καθοδήγηση για σωστό κλάδεμα και προετοιμασία των φυτειών για μηχανική συγκομιδή. Μια καλή προσπάθεια περιέγραψα στις 7-1-20 σε αυτήν τη στήλη, αλλά θα επανέλθω σε κάποιο επόμενο σημείωμα.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος,
γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
