Όταν είναι σε αμμωνιακή είναι σταθερότερο αλλά οι μικροοργανισμοί του εδάφους του μετατρέπουν σε νιτρικό σχετικά αργά. Το άζωτο της οργανικής ουσίας αποδεσμεύεται πολύ αργά.
Μετά το φύτρωμα, οι χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα προκαλούν μικρή ανάπτυξη των νεαρών φυτών οπότε και οι ανάγκες σε θρεπτικά στοιχεία και κυρίως σε άζωτο είναι μικρές στα πρώτα στάδια.
Στο διάγραμμα φαίνονται τα στάδια της ανάπτυξης του φυτού από το φύτρωμα μέχρι την ωρίμανση. Στο ίδιο διάγραμμα, η κόκκινη γραμμή δείχνει τις ποσότητες αζώτου που απορροφά το φυτό αθροιστικά. Η οριζόντια καμπύλη (στάδια 1-4 και 10,5-11) δείχνει ελάχιστη πρόσληψη αζώτου. Από το 5 μέχρι το 10,5 έχουμε έντονη απορρόφηση αζώτου που είναι η περίοδος από τα μέσα Φεβρουαρίου μέχρι τον Μάιο για τις συνθήκες της Θεσσαλίας. Στον οριζόντιο άξονα φαίνονται τα στάδια (11) ανάπτυξης του σκληρού σίτου από το φύτρωμα μέχρι την ωρίμανση.
Βλέπουμε ότι στα αρχικά στάδια οι ανάγκες σε άζωτο είναι πολύ μικρές. Το ερώτημα που πρέπει να τεθεί είναι αν το έδαφος έχει επαρκές άζωτο για να καλύψει αυτές τις μικρές ανάγκες στην αρχή της περιόδου. Η απάντηση έρχεται κυρίως από την καλλιέργεια της προηγούμενης χρονιάς. Εάν είναι κάποιο ψυχανθές ή κάποια καλοκαιρινή καλλιέργεια (π.χ. βαμβάκι, καλαμπόκι) τότε στο έδαφος υπάρχει υπολειμματικό άζωτο και δεν χρειάζεται βασική αζωτούχο λίπανση. Σε χωράφια όμως με μονοκαλλιέργεια χειμερινών σιτηρών η προσθήκη 2-3 κιλών (μονάδων) αζώτου το στρέμμα είναι χρήσιμη. Μέχρι τις αρχές Φεβρουαρίου, οπότε αρχίζει και η ανάπτυξη των αδελφιών αυτά επαρκούν.
Τον Φεβρουάριο έχουμε δύο μεταβολές του καιρού: αρχίζει να αυξάνει η θερμοκρασία, ενώ μεγαλώνει και η διάρκεια της ημέρας, συνθήκες κατάλληλες για την ταχύτερη ανάπτυξη των φυτών. Εδώ αρχίζει το αδέλφωμα του σιταριού που αναπτύσσεται έντονα μέχρι τα μέσα Μαρτίου και ακολουθεί η επιμήκυνση ή «καλάμωμα» (Απρίλιο) οπότε εμφανίζεται το φύλλο-σημαία και ακολουθεί το ξεστάχυασμα. Είναι προφανές ότι στο διάστημα αυτό οι ανάγκες των φυτών σε άζωτο είναι πολύ μεγάλες όπως δείχνει και η κόκκινη καμπύλη του διαγράμματος.
Αυτές οι αυξημένες ανάγκες καλύπτονται με την επιφανειακή λίπανση που γίνεται λαμβάνοντας υπόψη το στάδιο του φυτού, δηλαδή:
* Στο στάδιο του αδελφώματος για να ενισχύσουμε την ανάπτυξη των αδελφιών και γενικότερα την ανάπτυξη των φυτών, χρειαζόμαστε ένα λίπασμα που να δώσει άζωτο στο φυτό για ένα διάστημα 4 -6 εβδομάδων. Επομένως θέλουμε κυρίως αμμωνιακό άζωτο που θα αποδεσμευτεί σταδιακά.
Νιτρική Αμμωνία, Ασβεστούχος ή Θειική ανάλογα με την οξύτητα του εδάφους, και Ουρία είναι κατάλληλα λιπάσματα.
* Στο στάδιο της επιμήκυνσης και της διόγκωσης του κολεού, όπου διαμορφώνεται το στάχυ, (συνήθως Μάρτιο στη χώρα μας), για να ενισχύσουμε την ανάπτυξή του.
* Στο στάδιο του ξεσταχυάσματος (μέσα Απριλίου). Εδώ χρειαζόμαστε άζωτο στο έδαφος γιατί η θρέψη του σπόρου γίνεται με άζωτο που υπάρχει στο έδαφος στο διάστημα αυτό. Η επάρκεια αζώτου είναι αυτή που καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τη ποιότητα του σπόρου (υαλώδη) και κυρίως την περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη που παίζει σημαντικό ρόλο στη παραγωγή υψηλής ποιότητας ζυμαρικών.
Εδώ (μέσα Μαρτίου) χρειαζόμαστε ένα λίπασμα άμεσης χρήσης και μέρος μόνο με αμμωνιακά για κάλυψη του Απριλίου. Νιτρική αμμωνία είναι μια καλή λύση.
Σημαντικός παράγοντας στην επιλογή του χρόνου εφαρμογής του επιφανειακού αζώτου είναι οι κλιματικές συνθήκες που καθορίζουν και την ανάπτυξη του φυτού.
Αν οι θερμοκρασίες ήταν χαμηλές και καθυστέρησε η ανάπτυξη εφαρμόζουμε αργότερα, αν οι θερμοκρασίες ήταν υψηλές τότε το εφαρμόζουμε νωρίτερα.
Είναι προφανές ότι η εφαρμογή μιας δόσης επιφανειακής αζωτούχου λίπανσης τον Φεβρουάριο δεν είναι δυνατόν να επαρκέσει μέχρι τον Μάιο, ιδιαίτερα αν ακολουθήσει βροχερή άνοιξη. Για αυτό χρειάζεται μια δεύτερη εφαρμογή αζώτου στα μέσα Μαρτίου για να υπάρχει επάρκεια ώστε να αναπτυχθεί το στάχυ και ίσως και μια τρίτη, μικρότερη δόση τον Απρίλιο ώστε να τροφοδοτηθεί επαρκώς ο σπόρος έως την ωρίμανση. Οι δύο όμως είναι απαραίτητες.
Όσον αφορά την ποσότητα λιπάσματος που θα πρέπει να εφαρμόσουμε, αυτή εξαρτάται από την αναμενόμενη παραγωγή και την ποιότητα που θέλουμε να πετύχουμε.
Αν δεχτούμε μια μέση απόδοση του αζωτούχου λιπάσματος 65% (δηλαδή από όσο θα προσθέσουμε το 65% θα πάει στα φυτά και το υπόλοιπο θα χαθεί), και λάβουμε υπόψη την καλλιέργεια που προηγήθηκε, ο διπλανός πίνακας μπορεί να μας δώσει μία ένδειξη.
Οι δόσεις πρέπει να αυξηθούν σε περίπτωση που έχουμε:
- βροχόπτωση το φθινόπωρο-χειμώνα στην περίοδο πριν το αδέλφωμα > 150mm: προσθέτουμε 1,5 μονάδες N.
- βροχόπτωση το φθινόπωρο-χειμώνα στην περίοδο πριν το αδέλφωμα > 250mm: προσθέτουμε 2,5 μονάδες N.
H χρήση Συστημάτων Υποστήριξης Αποφάσεων (DSS), όπως είναι το granoduro.net που βοηθούν στον καθορισμό της δόσης και του τρόπου λίπανσης της καλλιέργειας, σύμφωνα με τις καιρικές συνθήκες και την ανάπτυξη της φυτείας, έχει δείξει εκπληκτικά αποτελέσματα στο θέμα αυτό.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος,
γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
