Μαζί με αυτό χάνονται και πολύτιμα θρεπτικά στοιχεία (κυρίως φώσφορος και κάλιο) και οργανική ουσία. Όλα καταλήγουν στις επιφανειακές συγκεντρώσεις νερού (υδροφορείς) που τους ρυπαίνουν με γνωστούς ευτροφισμούς που είναι επιβλαβείς για τη ζωή σε αυτούς. Το έδαφος είναι ένας ζωντανός οργανισμός. Ένα κουταλάκι εδάφους περιέχει δισεκατομμύρια μικροοργανισμούς που λειτουργούν όταν στο έδαφος υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες. Κακή διαχείριση που μειώνει την οργανική ουσία του εδάφους, συμπίεση από βαρεία μηχανήματα, χρήση ουσιών που επιδρούν αρνητικά στους ζωντανούς οργανισμούς, συνεχής αναμόχλευση του εδάφους, όλα περιορίζουν τους οργανισμούς που ζουν στο έδαφος και δημιουργούν εδάφη χαμηλής γονιμότητας και υγείας. Αυτό επηρεάζει όχι μόνο τις αποδόσεις και την ανάγκη περισσότερων εισροών για να διατηρηθούν οι αποδόσεις, αλλά και την ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων που τελικά επηρεάζουν την υγεία μας.
ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΜΕ ΒΡΟΓΧΟΥΣ (ΚΛΕΙΣΤΟΥΣ ΚΥΚΛΟΥΣ) ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ
Εκτιμάται ότι η Ευρώπη παράγει κάθε χρόνο 1,5 δισ. τόνους αποβλήτων από τους οποίους 700 εκατομμύρια προέρχονται από τη γεωργία. Τα απόβλητα της γεωργίας είναι από τη μία μεριά βιολογικό υλικό, όπως υπολείμματα καλλιεργειών ή άλλα υπολείμματα πρώτης επεξεργασίας προϊόντων στο αγρόκτημα, από υπολείμματα κτηνοτροφικών μονάδων όπως κοπριές και άλλα υλικά καθαρισμού, αλλά και διάφορα υλικά συσκευασίας εισροών του συστήματος όπως και συσκευασίας των προϊόντων για την αγορά. Υπολείμματα επίσης προκύπτουν από τη συντήρηση του εξοπλισμού (λάδια, εξαρτήματα ανταλλακτικών) και στο τέλος του ίδιου του εξοπλισμού μετά τη χρήση του. Όλα αυτά πρέπει να αξιοποιηθούν με μεθόδους που πρέπει να αναπτύξουμε.
Η παραγωγή χημικών και βιοκαυσίμων από αξιοποίηση των κυτταρινούχων υπολειμμάτων καλλιεργειών είναι μια τεχνολογία που αναπτύσσεται συνεχώς. Αλλά και η άμεση χρήση προϊόντων της γεωργίας, όπως για παράδειγμα φυτικών λαδιών για κίνηση των τρακτέρ, βοηθά το σύστημα να γίνει πιο λειτουργικό και αυτοδύναμο. Η αξιοποίηση των αποβλήτων της κτηνοτροφίας είναι κρίσιμη καθώς αυτά ρυπαίνουν το περιβάλλον και τα επιφανειακά ή υπόγεια νερά με κακή διαχείρισή τους.
Η δυνατότητα αξιοποίησης για παραγωγή ενέργειας μέσω μεθανικής ζύμωσης και χρήσης των υπολειμμάτων για λίπανση των αγρών δημιουργεί κύκλους αξιοποίησης με μικρές σχετικά απώλειες θρεπτικών στοιχείων. Θα έπρεπε να ενισχυθούν προσπάθειες αξιοποίησης των αποβλήτων αυτών σε μονάδες μεθανικής ζύμωσης που θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν και απόβλητα άλλων μονάδων μεταποίησης αγροτικών προϊόντων, όπως τυροκομία, κ.λπ.
Στη συζήτηση για τη ρύπανση του ταμιευτήρα Αγιονερίου και του Τιταρίσιου θα έπρεπε να μελετηθεί και η λύση της μεθανικής ζύμωσης που θα περιόριζε τα προβλήματα. Βέβαια οι διαδικασίες δεν είναι εύκολες, καθώς χρειάζεται μεταφορά υλικών μεγάλου όγκου, ενώ η αναδιανομή του υπολείμματος στο χωράφι χρειάζεται και αυτή οργάνωση. Είναι όμως σημαντική ανακύκλωση στοιχείων στη γεωργία που μειώνει εξωτερικές εισροές, παράγει καθαρή ενέργεια και μειώνει τη ρύπανση του περιβάλλοντος.
Στο συνέδριο για τον Πηνειό που έγινε πριν δύο χρόνια, μία ομάδα που ερεύνησε τη ρύπανση του ποταμού κατέληξε ότι μεγάλο μέρος προέρχεται από κτηνοτροφικές μονάδες. Μονάδες μεθανικής ζύμωσης θα βελτίωναν σημαντικά την κατάσταση.
Σωστή εφαρμογή λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων στη γεωργία περιορίζει τη ρύπανση των υδάτων. Η χρήση μεγάλων ποσοτήτων αζωτούχων λιπασμάτων μπορεί να ρυπάνει τόσο επιφανειακά όσο και υπόγεια ύδατα. Η ρύπανση των υπογείων υδάτων τα κάνει ακατάλληλα για πόση, ένα φαινόμενο που έχει συμβεί στις περιοχές από τη Λάρισα ως τα Φάρσαλα. Φαινόμενα ευτροφισμών από ρύπανση επιφανειακών συγκεντρώσεων νερού έχουμε αρκετά συχνά τόσο στον Πηνειό όσο και στον Παγασητικό.
Η δυνατότητα υποδοχής αποβλήτων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στη γεωργία και η ανακύκλωσή τους μπορεί να αποδειχθεί σημαντική για τις δύο πλευρές.
Τελευταία συζητείται η δυνατότητα αποθήκευσης άνθρακα στο έδαφος ως μέσο μείωσης των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Μάλιστα, συζητείται η δυνατότητα συμμετοχής των αγροτών και των αγροκτημάτων στην εμπορία αερίων του θερμοκηπίου που θα έδινε κίνητρα εφαρμογής των τεχνικών στους αγρότες. Η αύξηση της οργανικής ουσίας του εδάφους θα είναι επωφελής για τη γεωργία από πολλές πλευρές όπως έχω αναλύσει σε πολλά σημειώματα.
Από τα όσα ανέφερα φαίνεται ότι η ανάπτυξη μιας κυκλικής οικονομίας που παρωθείται από την ΕΕ μπορεί να είναι πολλαπλά επωφελής για τη γεωργία αλλά και ευρύτερα για την κοινωνία. Θα πρέπει να υιοθετηθούν καλλιεργητικές πρακτικές που θα συμβάλλουν στην αναζωογόνηση του εδάφους και της βιοποικιλότητάς του, θα μειώσουν το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των καλλιεργειών και των εκτροφών ζώων, ενώ θα διατηρήσει και θα αυξήσει την παραγωγικότητα της γεωργίας για να καλύψει τις ανάγκες του αυξημένου πληθυσμού.
Ταυτόχρονα, θα συμβάλλουμε στην άμβλυνση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής για να αφήσουμε τον πλανήτη όπως τον παραλάβαμε για τις επόμενες γενιές.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος,
γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
