Της Μαρίνας Αποστολοπούλου
«Η Περιφερειακή Στρατηγική Καινοτομίας της Θεσσαλίας με βάση της αρχές της Έξυπνης Εξειδίκευσης θα πρέπει να εστιαστεί σε δύο κύριους πυλώνες: το αγροδιατροφικό σύμπλεγμα και τον κλάδο μετάλλου και δομικών υλικών, γύρω από τους οποίους αναπτύσσονται τρεις δορυφορικές δραστηριότητες: ο δημιουργικός τουρισμός, το περιβάλλον και η ενέργεια.
Αυτή είναι η συμπερασματική πρόταση, στην οποία κατέληξαν το γραφείο διαμεσολάβησης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, σε συνεργασία με την Περιφέρεια Θεσσαλίας και το Περιφερειακό Συμβούλιο Καινοτομίας της Θεσσαλίας, σχετικά με τη διαμόρφωση της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης RIS3 στη Θεσσαλία, που αποτελεί βασική παράμετρο της πρότασης που καταθέτει η Περιφέρεια Θεσσαλίας στις 17 Ιουλίου για το ΣΕΣ (Σύμφωνο Εταιρικής Ευθύνης) 2014-20 στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πλαίσιο του οποίου αποδίδεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην έρευνα, στην καινοτομία, στην τεχνολογία και στην έξυπνη εξειδίκευση.
Όπως επισημαίνει ο πρόεδρος του Περιφερειακού Συμβουλίου Καινοτομίας κ. Δημήτρης Κουρέτας, η «έξυπνη εξειδίκευση» είναι μία στρατηγική προσέγγιση οικονομικής ανάπτυξης βασισμένη σε στοχευμένη υποστήριξη της Έρευνας και της Καινοτομίας. Αποτελεί δε τη βάση για τις επενδύσεις των Διαρθρωτικών Ταμείων στο πλαίσιο της νέας Πολιτικής Συνοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την επίτευξη των στόχων του προγράμματος «Ευρώπη 2020» για την οικονομική ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας.
Υπό την έννοια αυτή οι κατευθύνσεις που υποδεικνύονται στο πλαίσιο του RIS3, αποτελούν τη «βάση» ανάπτυξης της Θεσσαλίας για τα επόμενα χρόνια.
Ο ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΡΧΗΣ
Από την πλευρά του ο περιφερειάρχης Θεσσαλίας Κώστας Αγοραστός, επισημαίνει ότι στόχος της Περιφέρειας είναι να συνδυάσει την έρευνα και την τεχνολογία με την παραγωγή, ώστε να ενδυναμώσει την ανταγωνιστικότητα των θεσσαλικών προϊόντων γεγονός που θα φέρει προστιθέμενη αξία στην τοπική οικονομία και θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας.
Ενώ υπογραμμίζει για μία ακόμη φορά τον ευρύτατο διάλογο που προηγήθηκε στο πλαίσιο μίας «πρωτοποριακής», όπως τη χαρακτηρίζει, διαδικασίας διαβούλευσης η οποία ξεκίνησε το 2012, όπου συμμετείχαν όλοι όσοι το επιθυμούσαν, ενώ υπάρχει και ακόμη η δυνατότητα συμμετοχής στον σχετικό διάλογο, καθώς μέχρι να εγκριθεί η πρόταση που κατατίθεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πλαίσιο της διαπραγμάτευσης που θα γίνει, υπάρχει η δυνατότητα αλλαγών. Το πρόγραμμα, είναι δυναμικό δεν είναι στατικό, όπως επισημαίνει ο κ. Αγοραστός ενώ, όπως έχει ήδη αναφέρει η «Ε», η εξειδίκευση σε έργα θα ξεκινήσει αφού προηγουμένως εγκριθεί το «πλαίσιο» της πρότασης ή το «κέλυφος» όπως το αποκαλεί ο περιφερειάρχης.
ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Όσον αφορά στο κομμάτι της «έξυπνης ειδίκευσης» και προκειμένου να προκύψει η πρόταση που εν τέλει παρουσιάστηκε και κατατίθεται, το Περιφερειακό Συμβούλιο Καινοτομίας της Θεσσαλίας- το οποίο συγκροτήθηκε το 2013- σύστησε δέκα Θεματικές Ομάδες Εργασίας (ΘΟΕ) με στόχο να αποτυπώσουν την υφιστάμενη κατάσταση σε αντίστοιχους τομείς της περιφερειακής οικονομίας, να εξετάσουν το δυναμικό καινοτομίας και να προδιαγράψουν σενάρια οικονομικού μετασχηματισμού, βάσει των προβλέψεων του Οδηγού Εφαρμογής της Έξυπνης Εξειδίκευσης, για καθέναν απ’ αυτούς.
Κατόπιν όλων αυτών προέκυψε και προαναφερόμενη πρόταση η οποία βασίζεται σε δύο πυλώνες ανάπτυξης: τον αγροδιατροφικό και τον κλάδο μετάλλου και δομικών υλικών.
Συγκεκριμένα σύμφωνα με την πρόταση:
ΑΓΡΟΔΙΑΤΡΟΦΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ
Όπως επισημαίνεται η Θεσσαλία σύμφωνα με την τυπολογία του ΟΟΣΑ4 που υιοθετείται από τον Οδηγό Εφαρμογής της RIS3, η Θεσσαλία χαρακτηρίζεται ως περιφέρεια έντασης του πρωτογενή τομέα με στοιχεία διαρθρωτικής αδράνειας.
Ο πρώτος πυλώνας εστίασης της περιφερειακής στρατηγικής καινοτομίας είναι το αγροδιατροφικό σύμπλεγμα, ήτοι η θεώρηση του πρωτογενούς τομέα και του κλάδου τροφίμων – ποτών ως ενιαία περιοχή παρέμβασης. Τα πεδία παρεμβάσεων έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και καινοτομίας στην «καρδιά» του πρώτου πυλώνα είναι τα ακόλουθα:
1) Εκσυγχρονισμός και βελτίωση της περιφερειακής προστιθέμενης αξίας με χρήση τεχνολογικά οδηγούμενης καινοτομίας:
- Ανάπτυξη νέων, ανταγωνιστικών και πιστοποιημένων ως προς την ποιότητα και τα χαρακτηριστικά, αγροτικών προϊόντων.
-Ανάπτυξη νέων, ανταγωνιστικών και πιστοποιημένων ως προς την ποιότητα και τα χαρακτηριστικά, προϊόντων στα τρόφιμα – ποτά αξιοποιώντας εισροές από τον πρωτογενή τομέα.
-Χρήση σύγχρονων τεχνολογιών και συστημάτων παραγωγής για μείωση των εισροών στην παραγωγική διαδικασία.
- Μείωση του κόστους παραγωγής και διάθεσης προϊόντων (συμπεριλαμβανομένων του ενεργειακού και του μεταφορικού)
- Αξιοποίηση με εναλλακτικές χρήσεις των παραπροϊόντων του πρωτογενή τομέα, συμπεριλαμβανομένης και της χρήσης τους ως ενεργειακό πόρο.
2) Βελτίωση της περιφερειακής προστιθέμενης αξίας με προσαρμογή και χρήση ώριμων διεργασιακών, οργανωτικών και προωθητικών καινοτομιών, συμπεριλαμβανομένων της χρήσης ΤΠΕ, της ενίσχυσης των πηγών μοναδικότητας (π.χ. προϊόντα ΠΟΠ) και της σύνδεσης του τομέα με τον «δημιουργικό» τουρισμό, και αναβάθμιση των ανθρώπινων πόρων.
3) Εφαρμογή καινοτόμων εργαλείων στην αλυσίδα παραγωγής αγροδιατροφικών προϊόντων με στόχο τη μείωση του όγκου και της τοξικότητας των αποβλήτων τους και την περαιτέρω μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματός τους.
ΜΕΤΑΛΛΟ-ΔΟΜΙΚΕΣ ΥΛΕΣ
Ο δεύτερος πυλώνας εστίασης της περιφερειακής στρατηγικής καινοτομίας είναι ο κλάδος του μετάλλου – δομικών υλών. Τα πεδία παρεμβάσεων έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και καινοτομίας στην «καρδιά» του δεύτερου πυλώνα είναι τα ακόλουθα:
1) Παράπλευρη διαφοροποίηση, με αξιοποίηση της υφιστάμενης γνωστικής βάσης και χρήση τεχνολογικά οδηγούμενης καινοτομίας για ανάπτυξη νέων προϊόντων, κατάλληλα πιστοποιημένων ως προς τα λειτουργικά χαρακτηριστικά ή και τη χρήση.
2) Μείωση του κόστους θερμικής ενέργειας με επανασχεδιασμό -εκσυγχρονισμό των ενεργοβόρων θερμικών διεργασιών και αξιοποίηση της βιομάζας ή των απορριμμάτων, με παράλληλη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος των μονάδων.
3) Βελτίωση της απορροφητικής ικανότητας του κλάδου, συμπεριλαμβανομένης και της στενότερης συνεργασίας του με το ακαδημαϊκό ή ερευνητικό δυναμικό της περιφέρειας.
4) Υιοθέτηση οργανωτικών και προωθητικών καινοτομιών για την οικοδόμηση οικονομιών κλίμακας και τη μεγιστοποίηση των συνεργειών, βελτίωση της παραγωγικής ευελιξίας και ανάπτυξη νέων εξαγωγικών αγορών.
«ΔΟΡΥΦΟΡΟΙ»
Ο ρόλος των δορυφορικών δραστηριοτήτων, δηλαδή της παραγωγής και εξοικονόμησης ενέργειας, της διαχείρισης του περιβάλλοντος και της ανάπτυξης του «δημιουργικού» τουρισμού έχει ήδη προδιαγραφεί με τη διατύπωση των πεδίων παρεμβάσεων στους δύο κεντρικούς πυλώνες παραπάνω: αντιμετωπίζουν κρίσιμα και διαπιστωμένα προβλήματα στις αλυσίδες αξίας και δημιουργούν προϋποθέσεις βελτίωσης, είτε της ανταγωνιστικότητας είτε του μεριδίου αξίας που καρπώνονται οι θεσσαλικές επιχειρήσεις -εκμεταλλεύσεις. Δημιουργούν επίσης τις προϋποθέσεις για πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα στην τοπική οικονομία με την ενεργοποίηση πεδίων επιχειρηματικής δραστηριότητας και αλυσίδων αξίας που βρίσκονται σε λανθάνουσα κατάσταση και συνεισφέρουν στην επίτευξη στόχων που είναι εκτός του πεδίου παρέμβασης της στρατηγικής καινοτομίας, κυρίως στο επίπεδο της αειφόρας ανάπτυξης.
Γύρω από τα παραπάνω, ενεργοποιούνται οριζόντιες δραστηριότητες ανάπτυξης ικανοτήτων για καινοτομία και υποστήριξης του περιφερειακού συστήματος καινοτομίας στο σύνολό του. Όσον αφορά στο πεδίο των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών, πλέον της υιοθέτησης μέτρων τόνωσης της ζήτησης από τους εμπλεκόμενους στους δύο κύριους πυλώνες, θα δρομολογηθούν άμεσα δράσεις περιορισμού του ψηφιακού αποκλεισμού και ενίσχυσης της χρήσης ψηφιακών υπηρεσιών χωρίς κλαδική ή χωρική στόχευση.
* Τέλος πέρα από τα παραπάνω, συμφωνήθηκε να διερευνηθεί η δυνατότητα αξιοποίησης προηγμένων τεχνολογιών στον χώρο της υγείας ως αναδυόμενη περιφερειακή εξειδίκευση (δυνατότητα δημιουργίας κέντρου αδρονικής θεραπείας), ενώ είναι σημαντικό, να υπάρξουν δράσεις βραχυπρόθεσμου χαρακτήρα.
