Τεχνολογία VERIS – Μέτρηση ιδιοτήτων του εδάφους

Γράφει ο Φάνης Γέμτος,
γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής
του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Η εταιρεία VERIS TECHNOLOGIES κατασκεύασε ένα αισθητήρα που μετρά την ηλεκτρική αγωγιμότητα του εδάφους με τη χρήση κατακόρυφων δίσκων που κινούνται στην επιφάνεια διεισδύοντας μερικά εκατοστά στο έδαφος. Ένα τυπικό μηχάνημα έχει ένα φορείο με έξι

δίσκους τοποθετημένους σε ένα πλάτος περίπου 2 μέτρων. Δύο δίσκοι (ο δεύτερος και ο πέμπτος) δημιουργούν μια διαφορά δυναμικού και οι άλλοι δίσκοι μετρούν τη ροή του ηλεκτρισμού μέσα από έδαφος σε βάθος 0-30 και 0 -90 εκατοστά. Η ένδειξη που παίρνουμε μας δίνει την τιμή της φαινομενικής ηλεκτρικής αγωγιμότητας για το αντίστοιχο βάθος. Όπως ανέφερα η τιμή σχετίζεται με τη μηχανική σύσταση του εδάφους. Μεγάλη τιμή δείχνει αργιλώδες έδαφος, ενώ μικρή αμμώδες.
Πόσο χρήσιμη μπορεί να είναι για τον αγρότη η γνώση της σύστασης του χωραφιού του; Είναι σε όλους γνωστό ότι τα ελαφρά εδάφη είναι λιγότερο γόνιμα από τα βαριά. Είναι πιο εύκολα στην κατεργασία αλλά συγκρατούν λιγότερο νερό (στραγγίζουν ευκολότερα) και θρεπτικά στοιχεία. Με τη μειωμένη υγρασία που συγκρατούν θερμαίνονται ταχύτερα την άνοιξη επομένως φυτρώνουν ευκολότερα και ταχύτερα. Βέβαια κρυώνουν και ταχύτερα κάτι που μπορεί να βλάψει μια πρώιμη καλλιέργεια. Είναι προφανές ότι αν έχουμε ένα χωράφι με ένα τμήμα ελαφρύ και ένα βαρύ τότε πρέπει να τα διαχειριστούμε χωριστά για να έχουμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Για παράδειγμα το ελαφρό έδαφος θέλει συχνότερο πότισμα με μικρότερες δόσεις νερού. Το ίδιο ισχύει για τα λιπάσματα. Περισσότερες δόσεις με μικρότερες ποσότητες στα ελαφρά. Πολλοί θα μου πουν εύκολη η θεωρία αλλά δύσκολη η εφαρμογή σε μια μεγάλη καλλιέργεια. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα που νομίζω ότι το έχω αναφέρει αλλά αξίζει τον κόπο να το επαναλάβω. Όταν ξεκινήσαμε (Το Εργαστήριο Γεωργικής Μηχανολογίας με το ΙΧΤΕΛ του ΕΘΙΑΓΕ) τη γεωργία ακριβείας το 2001 κάναμε τις εφαρμογές σε ένα χωράφι 50 στρεμμάτων στην Καρδίτσα. Το χωράφι είχε το Βόρειο και Δυτικό τμήμα βαρύ και το Νότιο και Ανατολικό ελαφρό. Χαρτογραφώντας την παραγωγή στα τέσσερα χρόνια του πειράματος, στα τρία χρόνια είχαμε μεγαλύτερη παραγωγή στο βαρύ τμήμα ενώ σε μια χρονιά είχαμε το αντίθετο. Αναλύοντας τα στοιχεία του καιρού διαπιστώσαμε ότι τις κανονικές χρονιές το τμήμα με το βαρύ έδαφος που ήταν πιο γόνιμο έδινε μεγαλύτερη παραγωγή. Τη μια χρονιά όμως που η άνοιξη ήταν βροχερή και ψυχρή το ελαφρό τμήμα έδωσε τη μεγαλύτερη παραγωγή. Προφανώς θα έπρεπε ο παραγωγός ανάλογα με τον καιρό της άνοιξης να προσθέτει περισσότερο λίπασμα στο ελαφρότερο τμήμα για να στηρίξει τη μεγαλύτερη παραγωγή και λιγότερο στο βαρύτερο για να μειώσει το κόστος παραγωγής (και αντίστροφα). Όπως αντιλαμβάνεστε η γνώση του χωραφιού μπορεί να βελτιώσει τη διαχείριση αυξάνοντας τη παραγωγή και μειώνοντας το κόστος.
Μια εφαρμογή θα βοηθούσε αυτούς που εγκαθιστούν οπωρώνες που τους ποτίζουν με στάγδην άρδευση. Με την τοποθέτηση των σταλακτηφόρων σωλήνων κατά μήκος των γραμμών η άρδευση γίνεται με σταθερή ποσότητα στα διάφορα σημεία του χωραφιού. Όταν ο αγρότης γνωρίζει (ή τις καθορίζει με μέτρηση της ΦΗΑ) τις περιοχές με βαρύτερο και ελαφρότερο έδαφος τότε μπορεί να εγκαταστήσει δύο δίκτυα σταλακτηφόρων σωλήνων χωριστά για κάθε περιοχή και να ποτίζει όπως πρέπει τις δύο περιοχές. Αυτό κάναμε στον αμπελώνα σε επικλινές έδαφος που φαίνεται στην εικόνα. Το αρχικό δίκτυο με τους σωλήνες κατά μήκος της κλίσης και τροφοδοσία από κεντρικό αγωγό στο ανώτερο σημείο του χωραφιού πότιζε θεωρητικά ομοιόμορφα αλλά στην πράξη περισσότερο τα χαμηλότερα σημεία. Το ανώτερο τμήμα που ήταν και ελαφρότερο λόγω διάβρωσης ήθελε συχνότερα νερό με μικρότερες δόσεις. Με τη διάσπαση του δικτύου στα δύο, το σύστημα ισορρόπησε και ο παραγωγός είχε καλύτερες αποδόσεις και εξοικονόμηση νερού.
Μια άλλη χρησιμότητα των χαρτών ΦΗΑ είναι η διευκόλυνση λήψης δειγμάτων ανάλυσης του εδάφους. Αντί να κάνουμε δειγματοληψία σε όλο το χωράφι ομοιόμορφα μπορούμε να κάνουμε τη δειγματοληψία στα τεμάχια με παρόμοια ΦΗΑ που θα μας μειώσει τον αριθμό των δειγμάτων.
Η εταιρεία VERIS προχώρησε την τεχνολογία της σε πρώτη φάση με προσθήκη συστήματος χαρτογράφησης της οξύτητας (pH) του χωραφιού. Ο αισθητήρας αποτελείται από ένα μηχανισμό που κατά διαστήματα κατεβάζει στο έδαφος ένα υνί με εσωτερικό κενό που γεμίζει με χώμα και ανυψώνεται (στην εικόνα φαίνεται το σύστημα λήψης δείγματος και ανάλυσης από πλάγια). Στο δείγμα προστίθενται κάποια αντιδραστήρια και ένας αισθητήρας μετρά την οξύτητα του εδάφους. Με βάση τα δείγματα και τεχνικές των ΓΣΠ δημιουργείται χάρτης οξύτητας του χωραφιού χρήσιμος στη διαχείρισή του όπως επιλογή λιπασμάτων που θα χρησιμοποιηθούν ή για προσθήκη εδαφοβελτιωτικών (π.χ. ασβέστη).