Πολλά από τα ζιζανιοκτόνα που χρησιμοποιούμε στις κύριες καλλιέργειες έχουν δράση για μικρό ή μεγαλύτερο διάστημα. Υπάρχουν ζιζανιοκτόνα που καλύπτουν λίγους μήνες μετά την εφαρμογή τους. Κυρίως αυτά που εφαρμόζουμε πριν ή μετά τη σπορά έχουν δράση λίγων μηνών μέχρις ότου τα φυτά μας μεγαλώσουν και γίνουν ανταγωνιστικά των ζιζανίων. Υπάρχουν όμως ζιζανιοκτόνα με μεγάλη διάρκεια δράσης που ξεπερνά τη βλαστική περίοδο της καλλιέργειας και επηρεάζει και την επόμενη καλλιέργεια που θα σπαρθεί αμέσως μετά είτε αυτή είναι κύρια καλλιέργεια είτε καλλιέργεια φυτοκάλυψης. Θα πρέπει επομένως πάντα να βλέπουμε τα χαρακτηριστικά του κάθε ζιζανιοκτόνου και να επιλέγουμε αυτό που δεν θα επηρεάσει την επόμενη καλλιέργεια που σχεδιάζουμε να σπείρουμε. Αυτό προϋποθέτει ένα σχεδιασμό των καλλιεργειών.
Τα ζιζανιοκτόνα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον τερματισμό τους είναι πολλά και η επιλογή τους εξαρτάται από το είδος της καλλιέργειας. Το ραουντάπ είναι κατάλληλο για πολλές και δεν έχει υπολειμματική δράση αλλά δεν έχει καλά αποτελέσματα στα ψυχανθή. Επομένως και εδώ χρειάζεται μελέτη και κατάλληλες επιλογές. Η χρήση των ζιζανιοκτόνων χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή και προσεκτική μελέτη για να αποφύγουμε αρνητικά αποτελέσματα.
Οι ωφέλειες από τις καλλιέργειες φυτοκάλυψης μπορούν να χωριστούν σε δύο κατηγορίες. Τις έμμεσες, δηλαδή αυτές που δεν εκτιμώνται σε άμεσες χρηματικές εισροές και σε αυτές που δίνουν άμεσο εισόδημα.
Η μείωση της διάβρωσης, η αύξηση της οργανικής ουσίας, η αύξηση της βιολογικής δραστηριότητας του εδάφους είναι έμμεσες ωφέλειες που δεν μπορούν να εκτιμηθούν άμεσα. Η μείωση της διάβρωσης είναι το κλειδί για τη μακροχρόνια επωφελή χρήση των εδαφών μας. Ήδη περιοχές της Θεσσαλίας στον άξονα Βελεστίνου - Φαρσάλων έχουν χάσει πολύτιμο επιφανειακό έδαφος στη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών και υπάρχει άμεση ανάγκη για περιορισμό του φαινομένου και την αντιστροφή του. Ο συνδυασμός καλλιέργειας φυτοκάλυψης με ακατεργασία μπορεί να περιορίσει την απώλεια εδάφους στο επίπεδο της δημιουργίας του και να το προστατεύσει μακροχρόνια. Ας μην ξεχνάμε ότι το κοινωνικό σύνολο πληρώνει μέσω των επιδοτήσεων τους αγρότες να προστατεύουν το φυσικό πόρο έδαφος. Καλά είναι να ανταποκριθούμε και να το προβάλλουμε για να ζητήσουμε ανταπόδοση. Η αύξηση της οργανικής ουσίας έχει πολλές ωφέλειες για το έδαφος και τις καλλιέργειες που τα έχω αναλύσει σε προηγούμενα σημειώματα. Η αύξηση της βιολογικής δραστηριότητας του εδάφους και της βιοποικιλότητάς είναι ένα στοιχείο που έχει αρχίσει να μελετάται και να αποκαλύπτονται συνεχώς οι ωφέλειες για τις καλλιέργειες. Ο όρος «υγεία του εδάφους» αρχίζει να χρησιμοποιείται και έλεγχοί της αρχίζουν να εφαρμόζονται όλο και περισσότερο. Αυτή η βιολογική δραστηριότητα βοηθά την ανάπτυξη των φυτών (κυρίως της ρίζας), την καλύτερη αξιοποίηση των θρεπτικών στοιχείων του εδάφους, τη συγκράτηση του νερού, τον αερισμό του εδάφους, την αντίσταση στη συμπίεση και τις φυσικές του ιδιότητες. Σήμερα δεν έχουμε δυνατότητα να μετρήσουμε ακριβώς την ωφέλεια αλλά όλοι γνωρίζουμε πόσο σημαντική είναι για τα φυτά μας. Για αυτό οι τεχνικές αυτές της καλλιέργειας αναπτύσσονται σε όλα τα μέρη του κόσμου.
Υπάρχουν όμως και μετρήσιμα στοιχεία. Ας δούμε ποιο είναι το κόστος εγκατάστασης μιας καλλιέργειας φυτοκάλυψης. Ο σπόρος των ψυχανθών κοστίζει γύρω στα 0,70 €/κιλό. Επομένως για 10 κιλά θέλουμε 7 €/στρέμμα που με την εργασία της σποράς θέλουμε γύρω στα 10€/στρέμμα. Τα αγρωστώδη κοστίζουν κάτω από 0,50 €/κιλό και το κόστος για 15 κιλά/στρέμμα ο σπόρος κοστίζει γύρω στα 7 €/στρέμμα και η σπορά πάλι γύρω στα 10 €/στρέμμα. Στα μίγματα το κόστος είναι ίσως λίγο περισσότερο με δύο περάσματα της σπαρτικής. Το κόστος του σπόρου μπορεί να είναι λίγο μικρότερο καθώς δεν χρειαζόμαστε πιστοποιημένο σπόρο. Επομένως το κόστος εγκατάστασης είναι κοντά στα 10-14 €/στρέμμα. Η παραγόμενη ποσότητα της χλωρής βιομάζας εκτιμάται στους 2 τόνους/στρέμμα. Η τιμή πώλησης είναι 0,03 έως 0,04 €/κιλό δηλαδή 60 έως 80 €/στρέμμα. Σημειώνω ότι η τιμή αυτή είναι για κομμένη και συγκεντρωμένη σε σειρές βιομάζα έτοιμη για συσκευασία σε μεγάλα κυλινδρικά δέματα για ενσίρωση. Επομένως στο κόστος θα πρέπει να προσθέσουμε άλλα 8-10€/στρέμμα για την κοπή και το γύρισμα. Η μέθοδος αυτή ενσίρωσης είναι η καλύτερη γιατί αποφεύγεται η συμπίεση του εδάφους από τις πλατφόρμες μεταφοράς της χορτομάζας.
Στο ποσό άμεσης ωφέλειας θα πρέπει να προσθέσουμε μια μείωση της αζωτούχου λίπανσης όταν έχουμε ψυχανθές στο μίγμα που σπέρνουμε. Το κόστος ανά κιλό αζώτου των χημικών λιπασμάτων κυμαίνεται από 1-1,4 €/κιλό. Επομένως αν το ψυχανθές δεσμεύσει 5 κιλά αζώτου το στρέμμα το όφελος είναι μεταξύ 5 και 7 €/στρέμμα. Η ωφέλεια αυτή θα είναι μεγαλύτερη αν ενσωματώσουμε τη βιομάζα καθώς η οργανική ουσία που θα προστεθεί μαζί με το άζωτο του υπέργειου τμήματος θα αποδοθεί σταδιακά στην καλλιέργεια. Στο κόστος όμως θα προστεθεί το ζιζανιοκτόνο ή άλλη ενέργεια τερματισμού.
Ένα γενικό συμπέρασμα είναι ότι οι καλλιέργειες φυτοκάλυψης έχουν πολλά να προσφέρουν στη γονιμότητα του εδάφους με ένα σχετικά μικρό κόστος, αλλά με ουσιαστικό κέρδος όταν συγκομίσουμε τη βιομάζα. Η παραγόμενη βιομάζα θα βοηθήσει τις κτηνοτροφικές μονάδες και τις μονάδες βιοαερίου.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος*
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
