Το διάστημα μεταξύ των δύο δεν είναι σταθερό. Για παράδειγμα, αν έχετε βαμβάκι μετά από καλαμπόκι για καρπό, έχετε μια περίοδο από τον Οκτώβριο μέχρι τον επόμενο Απρίλιο. Ακόμα μεγαλύτερο διάστημα αν το καλαμπόκι πάει για ενσίρωση. Εάν έχετε αντίθετα βαμβάκι να ακολουθείται από καλαμπόκι, τότε η περίοδος είναι πολύ μικρότερη από Νοέμβριο μέχρι Μάρτιο καθώς το καλαμπόκι καλά είναι για τη Θεσσαλία να σπαρεί νωρίς για να αποφύγουμε την πολλή ζέστη στην περίοδο της «φούντας» που είναι ευαίσθητο. Στις πολυετείς δενδρώδεις καλλιέργειες προφανώς έχουμε πολύ μεγαλύτερο περιθώριο χρόνου καθώς δεν έχουμε ορισμένη ημερομηνία ούτε σποράς ούτε τερματισμού. Με βάση τα πιο πάνω μπορούμε να ορίσουμε μια σειρά χαρακτηριστικών των φυτών που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε (πληροφορίες για τα πιο κάτω αντλώ από σχετικούς ιστότοπους των ΗΠΑ όπως Soil Health Partnership, Midwest Cover Crop Council. Αναγνώστες με μεγαλύτερο ενδιαφέρον και γνώσεις Αγγλικής μπορούν να βρουν επί πλέον στοιχεία):
1. Αντοχή στο ψύχος. Η χώρα μας και η Θεσσαλία ειδικότερα δεν έχει τόσο χαμηλές θερμοκρασίες τον χειμώνα όπως χώρες βορειότερα από εμάς. Παρ΄ όλα αυτά υπάρχουν περιοχές που είναι θύλακες παγετού και το στοιχείο αυτό πρέπει να το έχουμε υπόψη. Έτσι καλλιέργειες με μεγάλη αντοχή στο κρύο είναι η σίκαλη και το σιτάρι, το τριτιψάλ, το κριθάρι και ο βίκος . Τα σπέρνουμε συνήθως το φθινόπωρο και αναπτύσσονται μέχρι να πέσουν χαμηλά οι θερμοκρασίες, διαχειμάζουν και αναπτύσσονται και πάλι με την αύξηση των θερμοκρασιών. Η σίκαλη έχει ισχυρή ρίζα και συμβάλλει στη χαλάρωση του εδάφους (σημαντικό για όσους χρησιμοποιούν μειωμένη κατεργασία ή ακατεργασία). Αναπτύσσεται γρήγορα και προστατεύει από τη διάβρωση. Θέλει να τερματιστεί νωρίς και με προσθήκη αζώτου για να μην έχει πρόβλημα αρχικής ανάπτυξης το καλαμπόκι. Έχει αλληλοπάθεια με το ίδιο φυτό. Αλληλοπάθεια είναι η έκκριση από το φυτό (ρίζα η υπέργειου τμήματος που φτάνει στο έδαφος με έκπλυση) ουσιών που εμποδίζουν την ανάπτυξη ορισμένων άλλων φυτών. Είναι μια ιδιότητα που χρησιμοποιούμε πολλές φορές για τον περιορισμό των ζιζανίων. Το σιτάρι, το τριτικάλ και το κριθάρι έχουν ανάλογα χαρακτηριστικά με τη σίκαλη αλλά παράγουν λιγότερη βιομάζα και έχουν λιγότερα προβλήματα αλληλοπάθειας με το καλαμπόκι. Γενικά όλα τα αγρωστώδη έχουν το πλεονέκτημα της γρήγορης ανάπτυξης το φθινόπωρο που προστατεύει το έδαφος, ενώ απορροφά το υπολειμματικό άζωτο αποτρέποντας την έκπλυση ένα πολύ σημαντικό προσόν. Από τα ψυχανθή, μεγάλη ανθεκτικότητα σε ψύχος έχει ο βίκος που μπορεί να σπαρεί σε μίγματα με τα υπόλοιπα και να μας δώσει τα σημαντικά πλεονεκτήματα του ψυχανθούς της δέσμευσης του αζώτου, ενώ έχει καλή κάλυψη του εδάφους για προστασία από διάβρωση. Καλά είναι να τερματίζεται πριν από τη σποροποίηση. Να έχουμε πάντα στο μυαλό μας ότι τα εγκαταστημένα ήδη φυτά έχουν μεγαλύτερη αντοχή στις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες παρ’ όλο που πολλές φορές δείχνουν να έχουν κίτρινα φύλλα. Η βαθιά αναπτυγμένη ρίζα διατηρείται και δίνει καλή ανάπτυξη την άνοιξη.
2. Μέσης αντοχής σε ψύχος. Είναι ορισμένα αγρωστώδη όπως τα διάφορα είδη του λόλιου, η βρώμη , οι κράμβες (ελαιοκράμβη) που είναι ευαίσθητες στα αρχικά στάδια στο ψύχος και κυρίως τα περισσότερα ψυχανθή όπως τριφύλλια. Όλες οι καλλιέργειες προσφέρουν κάλυψη του εδάφους για προστασία από διάβρωση, πυκνό ριζικό σύστημα που χαλαρώνει το έδαφος. Ιδιαίτερα οι κράμβες έχουν βαθιά πασαλώδη ρίζα που προκαλεί βαθιά χαλάρωση του εδάφους που βελτιώνει τη δομή του. Τα ψυχανθή έχουν τα πλεονεκτήματα που ανέφερα πιο πάνω.
3. Τα μικρής αντοχής στο ψύχος είναι κυρίως καλλιέργειες με ισχυρές ρίζες όπως οι ραφανίδες και τα γογγύλια. Αυτά έχουν γρήγορη ανάπτυξη και κάλυψη του εδάφους για προστασία από διάβρωση και παράγουν μεγάλη ποσότητα βιομάζας. Το κύριο πλεονέκτημα είναι η βαθιά πασαλώδης ρίζα που χαλαρώνει το έδαφος, βοηθά στην αντιμετώπιση της συμπίεσης του εδάφους που τους δίνει σημαντικό πλεονέκτημα. Γενικά δεν αντέχουν το ψύχος και καταστρέφονται με πολύ χαμηλές θερμοκρασίες.
Υπάρχουν και άλλα χαρακτηριστικά των φυτών εκτός από αυτά που αναφέρονται πιο πάνω όπως η αντοχή σε πλημμύρα ή η προσαρμογή σε ελαφρά και βαριά εδάφη. Υπάρχουν διαδικτυακοί τόποι που μπορούν να βοηθήσουν στην επιλογή όπως:
http://mccc.msu.edu/covercroptool/covercroptool.php
που με ερωτήσεις για τις συνθήκες του χωραφιού όπως κύρια καλλιέργεια, κύριο πρόβλημα (π.χ. διάβρωση, εμπλουτισμός εδάφους ή αντιμετώπιση συμπίεσης) οδηγούν στη σωστή επιλογή.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος*
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
