Εκμηχάνιση και εισροές στο γεωργικό σύστημα

Γράφει ο Φάνης Γέμτος,
γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Οπως αναφέρθηκε, στον φυσικό πόρο έδαφος προστίθεται μια σειρά από εισροές για να πετύχουμε την παραγωγή τροφίμων και πρώτων υλών. Ας δούμε πώς μπορούμε να διαχειριστούμε καλύτερα αυτές τις εισροές για μειωμένες εκπομπές αερίων του

Θερμοκηπίου, μειωμένο κόστος παραγωγής και βελτίωση της γονιμότητας του εδάφους. Η εκμηχάνιση της γεωργίας προκαλεί σημαντικές εκπομπές αερίων του Θερμοκηπίου τόσο για την κατασκευή του εξοπλισμού και τις επισκευές και συντήρησή του όσο και από την άμεση κατανάλωση καυσίμων για παραγωγή ισχύος στο αγρόκτημα.
 Για την κατασκευή κάθε μηχανήματος καταναλώνεται ενέργεια (που προέρχεται κυρίως από ορυκτά καύσιμα) για να παραχθούν τα υλικά κατασκευής τους. Ενέργεια επίσης καταναλώνεται για τη βιομηχανοποίηση των υλικών και για τη διακίνηση του μηχανήματος από το εργοστάσιο στο αγρόκτημα (μεταφορές, εμπορία κ.λπ.). Όλη αυτή η ενέργεια αποσβένεται κατά τη χρήση του μηχανήματος στην παραγωγική διαδικασία. Δηλαδή αν για την κατασκευή ενός μηχανήματος ξοδευτεί μια ποσότητα ενέργειας Χ τότε αν το τρακτέρ λειτουργήσει 15.000 ώρες της οικονομικής ζωής τουγια κάθε ώρα που εργάζεται θα αποσβένονται Χ/15000 μονάδες ενέργειας ή εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που αντιστοιχεί σε αυτό. Εάν δεν δουλέψει το τρακτέρ 1.000 ώρες τον χρόνο αλλά 200-300, όπως συνήθως γίνεται στη γεωργία μας, τότε ουσιαστικά προκαλούμε αυξημένες εκπομπές αερίων του Θερμοκηπίου από τη χρήση του τρακτέρ (τριπλάσια ως πενταπλάσια). Πάει περίπου όπως και το κόστος χρήσης του τρακτέρ. Όταν έχετε ένα τρακτέρ τότε κάθε χρόνο πρέπει να πληρώνετε ένα ποσό (για επιστροφή του δανείου από την τράπεζα ή του κεφαλαίου που βάλατε για να το αγοράσετε). Αυτό προφανώς κατανέμεται στα στρέμματα που έχετε και σας δίνει το κόστος που πληρώνετε κάθε χρόνο είτε καλλιεργείτε είτε όχι τα χωράφια σας. Αυτό είναι ένα από τα στοιχεία κόστους της ελληνικής γεωργίας που επειδή οι αγρότες δεν τηρούν καλούς λογαριασμούς δεν φαίνεται αλλά κάνει ζημιογόνες τις καλλιέργειες. Έχω αναλύσει παλαιότερα πως ένας αγρότης των 100 στρεμμάτων όταν αγοράσει ένα σχετικά μεγάλο τρακτέρ ακόμα και με 50% επιδότηση πληρώνει κάθε χρόνο το στρέμμα τόσα χρήματα που θα αρκούσαν να πληρώνει κάποιον επαγγελματία να κάνει τις δουλειές χωρίς να επιβαρυνθεί κόστος καυσίμων, λιπαντικών, συντήρησης και χειριστή. Φαίνεται ότι λίγοι το καταλαβαίνουν γιατί διαμαρτύρονται για τις μικρές ιπποδυνάμεις που εγκρίνουν τα σχέδια βελτίωσης. Αλλά φαίνεται ότι πολλοί δεν καταλαβαίνουν τη σημασία αυτού του κόστους γιατί και πολλοί γεωπόνοι θεωρούν ότι μια επιδότηση του πετρελαίου ή των φυτοφαρμάκων θα έλυνε προβλήματα, ενώ οι αγρότες έχουν στα χέρια τους μεγαλύτερες δυνατότητες μείωσης κόστους, μόνο που πρέπει να συνεργαστούν και αυτό είναι δύσκολο για όλους τους Έλληνες.
Πάνω στο τμήμα των εκπομπών αερίων του Θερμοκηπίου από την κατασκευή του μηχανήματος πρέπει να προσθέσουμε και τη χρήση πετρελαίου, λιπαντικών αλλά και τις επισκευές και συντήρηση. Είναι προφανές ότι όλα αυτά προκαλούν εκπομπές αερίων του Θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Το πετρέλαιο εκπέμπει άμεσα διοξείδιο του άνθρακα κατά την καύση του ενώ τα υπόλοιπα έμμεσα με την κατασκευή τους. Το πετρέλαιο που καταναλώνουμε εξαρτάται από τη δουλειά που κάνουμε. Για το όργωμα καταναλώνουμε 4-5 λίτρα πετρελαίου ανάλογα με το βάθος που οργώνουμε και το τρακτέρ που έχουμε. Συνήθως έχουμε ένα τρακτέρ που έχει ισχύ για το όργωμα. Αν όμως έχουμε ένα τρακτέρ μεγαλύτερης ισχύος από ό,τι χρειάζεται (ή χρησιμοποιούμε μικρότερο παρελκόμενο) τότε η κατανάλωση πετρελαίου ανά μονάδα εργασίας π.χ. ανά στρέμμα αυξάνεται. Διότι το τρακτέρ καταναλώνει μια ποσότητα ενέργειας για να μετακινήσει το ίδιο και να κινεί τα μέρη του και μια ποσότητα για τη δουλειά που κάνει. Όταν η δουλειά που κάνει είναι σχετικά μικρή τότε η κατανάλωση καυσίμου ανά μονάδα έργου που παράγεται αυξάνεται. Αυτό ίσως είναι ένα μικρό ποσοστό αλλά παραμένει αυξημένη η κατανάλωση. Φυσικά αυτό γίνεται εντονότερο όταν χρησιμοποιούμε το τρακτέρ μεγάλης ισχύος που έχουμε για το όργωμα για πολύ ελαφρότερες εργασίες, όπως για διανομή λιπάσματος ή ψεκασμό. Επομένως η κατανάλωση καυσίμου σχετίζεται με την εργασία που κάνουμε αλλά και με το τρακτέρ που έχουμε. Σε αυτό πρέπει να προσθέσουμε και στοιχεία, όπως η καλή συντήρηση του τρακτέρ (κυρίως της μηχανής), η σωστή ρύθμιση των μηχανημάτων αλλά και η τεχνολογία κατασκευής του. Ένα τρακτέρ νέας τεχνολογίας έχει μικρότερη κατανάλωση καυσίμου από ένα τρακτέρ 15 ή 20 ετών.
Το συμπέρασμα του βγαίνει από τα πιο πάνω είναι ότι η σημερινή διάρθρωση της γεωργίας μας με μικρές και πολύ-διασπασμένες εκμεταλλεύσεις που αδυνατούν να επενδύσουν στον σωστό εξοπλισμό δημιουργεί προβλήματα τόσο εκπομπών αερίων του Θερμοκηπίου όσο και κόστους, όπως έχω γράψει σε πολλά σημειώματα. Η απάντηση είναι να προσπαθήσουμε να συνεργαστούμε για να μειώσουμε όσο γίνεται το πρόβλημα, να κάνουμε βιώσιμες τις μονάδες μας και να συντηρήσουμε τις οικογένειές μας αλλά και να βοηθήσουμε την κοινωνία να προσαρμοστεί στην κλιματική αλλαγή και να αμβλύνει τα στοιχεία που το προκαλούν.