Σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη η κλιματική αλλαγή θα προκαλέσει: Αλλαγές στη βροχόπτωση, αλλαγές στις θερμοκρασίες, επαναλαμβανόμενα ακραία καιρικά φαινόμενα, αύξηση της στάθμης της θάλασσας και αύξηση της περιεκτικότητας της ατμόσφαιρας σε διοξείδιο του άνθρακα. Οι επιπτώσεις στη γεωργία θα είναι διαφορετικές σε περιοχές της ΕΕ. Η αύξηση της θερμοκρασίας στις βορειότερες χώρες θα μεγαλώσει τη βλαστική περίοδο αυξάνοντας τις αποδόσεις ενώ θα επιτρέψει να καλλιεργηθούν είδη που σήμερα δεν μπορούν. Στις Νότιες χώρες, όπως η δική μας, η μείωση των βροχοπτώσεων και η αύξηση των ημερών καύσωνα θα δυσκολέψει τις καλλιέργειες, ενώ θα χρειαστούμε να αξιοποιήσουμε όλο το διαθέσιμο νερό για να αποφύγουμε την ερημοποίηση. Ιδεοληπτικές αντιμετωπίσεις της διαχείρισης των νερών με άρνηση της χρήσης της υδροηλεκτρικής ενέργειας και της ταμίευσης των νερών τούς χειμερινούς μήνες πιστεύω ότι θα είναι καταστροφικές στο άμεσο μέλλον. Η αύξηση της στάθμης της θάλασσας θα καλύψει κάποιες χαμηλού υψομέτρου περιοχές της χώρας. Η αύξηση του διοξειδίου της ατμόσφαιρας μπορεί να αυξήσει τις αποδόσεις, ιδιαίτερα των καλλιεργειών C3, όπως τα χειμερινά σιτηρά αλλά μάλλον δεν θα επηρεάσει τα C4, όπως το καλαμπόκι. Με την ευκαιρία να εξηγήσω τι είναι τα C3 και C4 φυτά. Ουσιαστικά χαρακτηρίζουν φυτά με λίγο διαφορετικό κύκλο της φωτοσύνθεσης (της δέσμευσης της ηλιακής ενέργειας από τα πράσινα μέρη των φυτών). Τα C4 είναι γενικά πιο αποδοτικά καθώς μειώνουν τις απώλειες από την αναπνοή όταν τα στομάτια (τα ανοίγματα στα φύλλα από όπου εισέρχεται ο αέρας και εξέρχεται η υγρασία. Τα στομάτια κλείνουν για να μειώσουν την απώλεια νερού όταν δεν υπάρχει αρκετό οπότε μειώνεται και η φωτοσύνθεση). Η συντριπτική πλειοψηφία των επιστημόνων συμφωνεί ότι χώρες όπως η δική μας θα έχουν πολλές αρνητικές επιπτώσεις όπως μείωση αποδόσεων, καταστροφή εδαφών, κυρίως από διάβρωση από τα ακραία φαινόμενα έντονων βροχοπτώσεων. Περιοχές σαν τη Θεσσαλία κινδυνεύουν με ερημοποίηση, ένα φαινόμενο κατά το οποίο η μείωση της γονιμότητας των εδαφών και η έλλειψη φυσικών πόρων, όπως το νερό, θα κάνουν αδύνατη τη συντήρηση των ανθρώπων. Οι άνθρωποι θα εγκαταλείψουν τις περιοχές αυτές που θα ερημώσουν. Αναμφίβολα πρέπει να προετοιμαστούμε να αντιμετωπίσουμε αυτό το πρόβλημα. Από τη μια πλευρά πρέπει να ταμιεύσουμε νερά στους γύρω ορεινούς όγκους με δημιουργία ταμιευτήρων σε συνδυασμό με παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας και να σταματήσουμε τη ληστρική εκμετάλλευση των υπόγειων υδροφορέων αλλά και να προσαρμόσουμε τις καλλιεργητικές πρακτικές που ακολουθούμε για να συμβάλλουμε στην επιτυχία των στόχων αποτροπής και προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή. Ελπίζω ότι τα μέτρα αυτά θα προωθηθούν από τη νέα ΚΑΠ και μπορούμε να επωφεληθούμε με στοχευμένες εισοδηματικές ενισχύσεις ώστε να προσαρμοστούμε ταχύτερα. Για τα θέματα αυτά έχω αναφερθεί πολλές φορές, θα προσπαθήσω όμως σε επόμενα σημειώματα να συστηματοποιήσω περισσότερο τις σχετικές δράσεις τόσο για προετοιμασία των αγροτών όσο και για πίεση προς την Κεντρική και Περιφερειακή εξουσία να συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων.
Η γεωργία συμβάλλει στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου της ένωσης κατά 12% (το 2016). Οι εκπομπές μειώθηκαν από το 1990 μέχρι το 21010 κατά 22%, από τότε παρέμειναν σταθερές. Από πού προέρχονται αυτές οι εκπομπές;
Το Μεθάνιο από τα στομάχια των μηρυκαστικών συμβάλλει κατά 39%. Από τα γεωργικά εδάφη το 32% από τη χρήση γης για καλλιέργειες κλπ το 14% και από τη διαχείριση της κοπριάς το 13%.
Οι εκπομπές από τα στομάχια των μηρυκαστικών είναι δύσκολο να μειωθούν αν δεν αλλάξουμε διατροφή μειώνοντας την κατανάλωση ερυθρού κρέατος. Υπάρχουν πολλοί επιστήμονες που προβάλλουν μια τέτοια λύση που θα μειώσει επιπλέον και την κατανάλωση τροφής γενικότερα. Να μην ξεχνάμε ότι τα μηρυκαστικά χρειάζονται 7 κιλά τροφής για να παράγουν ένα κιλό κρέας που είναι μια σπατάλη. Από την άλλη πλευρά αξιοποιούν τροφές με κυτταρίνες που εμείς δεν μπορούμε να αφομοιώσουμε. Το πρόβλημα των διατροφικών συνηθειών είναι ένα ερώτημα που έχει πολλά συν και πλην. Τις υπόλοιπες όμως πηγές αερίων του θερμοκηπίου είναι στο χέρι μας να τις μειώσουμε με ορθή διαχείριση των αγροκτημάτων και προφανώς να επωφεληθούμε κι εμείς με στοχευμένες επιδοτήσεις που θα μας βοηθήσουν στην προσαρμογή.
Σ’ ένα κείμενο της ΕΕ για τη νέα ΚΑΠ και τη Γεωργία και Κλιματική Αλλαγή προτείνονται πέντε δυνατές συμβολές στον περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου:
1. Μείωση των άμεσων εκπομπών χρησιμοποιώντας τεχνολογίες μείωσης και αλλαγές στις καλλιεργητικές πρακτικές, όπως μείωση των εκπομπών μεθανίου και οξειδίων του αζώτου από τις καλλιέργειες ρυζιού, την εκτροφή μηρυκαστικών και την εφαρμογή αζωτούχων λιπασμάτων.
2. Να δημιουργήσουμε μια αποθήκη άνθρακα στο έδαφος με αύξηση της οργανικής ουσίας μέσω κατάλληλων πρακτικών διαχείρισης του εδάφους.
3. Βιώσιμη ή αειφορική παραγωγή βιομάζας συμπεριλαμβανομένης της αναδάσωσης και ανάπτυξη μια βιοοικονομίας χωρίς όμως να τεθεί σε κίνδυνο η παραγωγή τροφίμων που καλύπτουν τις ανάγκες του πληθυσμού.
4. Μείωση της κατανάλωσης ενέργειας κατά τη διαχείριση των αγροκτημάτων τόσο της άμεσης για τις καλλιεργητικές πρακτικές όσο και τις έμμεσες από τη χρήση αγροχημικών.
5. Μείωση των απωλειών κατά την παραγωγή και τη διακίνηση των αγροτικών προϊόντων καθώς και κάθε μορφής αποβλήτων.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος*
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
